Xuất xứ hàng hóa: 'Chìa khóa' mở cửa thị trường CPTPP cho gỗ Việt

Thuế 0% chỉ có ý nghĩa khi chứng minh được xuất xứ

Thương mại thế giới từ đầu năm 2025 diễn biến phức tạp khi nhiều thị trường lớn điều chỉnh chính sách, gia tăng các biện pháp quản lý thương mại và yêu cầu kỹ thuật. Trong bối cảnh đó, các hiệp định thương mại tự do (FTA), đặc biệt là Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), đang mở ra nhiều cơ hội cho xuất khẩu Việt Nam. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, cơ hội chỉ trở thành lợi ích thực sự khi doanh nghiệp đáp ứng được yêu cầu về xuất xứ hàng hóa - điều kiện cốt lõi để hưởng ưu đãi thuế quan.

Đối với ngành gỗ, nhất là nhóm đồ gỗ nội thất, CPTPP mang lại lợi thế rõ rệt về thuế. Nhiều dòng thuế nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ được xóa bỏ ngay khi Hiệp định có hiệu lực, các dòng thuế còn lại được cắt giảm dần trong vòng từ 3 đến 7 năm về mức 0%. Tuy nhiên, các ưu đãi này không tự động áp dụng cho mọi lô hàng xuất khẩu, mà chỉ dành cho những sản phẩm đáp ứng đầy đủ quy tắc xuất xứ CPTPP và có giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa C/O hợp lệ.

Minh bạch xuất xứ hàng hóa giúp hàng hóa Việt đứng vững trước những rủi ro tại thị trường quốc tế. Ảnh minh họa

Trong bối cảnh các thị trường ngày càng siết chặt truy xuất nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa không chỉ là công cụ giảm thuế, mà còn là yếu tố bảo đảm tính minh bạch, hợp pháp của chuỗi cung ứng, giúp hàng hóa Việt Nam đứng vững trước các rủi ro điều tra và phòng vệ thương mại.

Canada là một trong những thị trường hưởng lợi rõ nét nhất từ CPTPP đối với ngành gỗ Việt Nam. Theo cam kết, Canada xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với 100% kim ngạch xuất khẩu gỗ của Việt Nam. Đây là lợi thế lớn, nhưng chỉ phát huy tác dụng khi doanh nghiệp chứng minh được xuất xứ. Theo số liệu của Cục Hải quan, trong 4 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam sang Canada đạt 92,8 triệu USD, tăng 19,7% so với cùng kỳ năm 2024. Đồ nội thất bằng gỗ là mặt hàng chủ lực, chiếm 86,01% tổng trị giá xuất khẩu, đạt 57,7 triệu USD, tăng 22,5%.

Kết quả này cho thấy, khi doanh nghiệp đáp ứng được yêu cầu về xuất xứ và tận dụng ưu đãi thuế quan, hàng hóa Việt Nam có thể duy trì đà tăng trưởng ngay cả trong bối cảnh thương mại toàn cầu nhiều biến động. Canada hiện nằm trong nhóm 5 thị trường nhập khẩu đồ nội thất bằng gỗ lớn nhất thế giới, trong khi sản xuất nội địa mới chỉ đáp ứng khoảng 50% nhu cầu, buộc nước này phải nhập khẩu khối lượng lớn đồ nội thất mỗi năm.

Tuy nhiên, theo Thương vụ Việt Nam tại Canada, tỷ lệ sử dụng ưu đãi thuế quan CPTPP của hàng Việt Nam vẫn còn rất thấp, chỉ khoảng 18%. Điều này đồng nghĩa với việc, phần lớn hàng hóa xuất khẩu sang Canada chưa tận dụng được lợi thế về thuế, chủ yếu do chưa đáp ứng hoặc chưa chứng minh được quy tắc xuất xứ.

Trao đổi tại Hội thảo xúc tiến thương mại sang thị trường Canada (tháng 6/2025), bà Trần Thu Quỳnh - Tham tán thương mại Việt Nam tại Canada cho rằng, cơ cấu mặt hàng và nguyên liệu đầu vào của Việt Nam và Canada mang tính bổ trợ, không cạnh tranh. Nếu doanh nghiệp chủ động xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch, quản lý tốt nguồn nguyên liệu, việc áp dụng quy tắc xuất xứ CPTPP sẽ thuận lợi hơn, từ đó gia tăng khả năng hưởng ưu đãi thuế quan.

Cùng quan điểm, ông Brian Staples - Giám đốc Cơ quan Dịch vụ thương mại Canada nhấn mạnh, doanh nghiệp cần tìm hiểu kỹ chuỗi cung ứng và quy tắc xuất xứ. Khi đã có đầy đủ dữ liệu về nguồn nguyên liệu và quá trình sản xuất, doanh nghiệp có thể xác định chính xác hàng hóa của mình có đủ điều kiện hưởng ưu đãi xuất xứ hay không. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Canada và các nước CPTPP tăng cường kiểm soát gian lận xuất xứ.

Xuất xứ quyết định khả năng nâng cao giá trị hàng hóa

Tại thị trường Nhật Bản, đồ gỗ nội thất chưa phải là mặt hàng dẫn đầu kim ngạch xuất khẩu gỗ của Việt Nam, song lại là nhóm sản phẩm mang giá trị gia tăng cao. Trong 4 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam sang Nhật Bản đạt 690,4 triệu USD, tăng 26,6% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, đồ nội thất bằng gỗ đạt 100,4 triệu USD.

Xuất xứ hàng hóa mới là yếu tố quyết định việc doanh nghiệp có tận dụng được ưu đãi hay không. Ảnh minh họa

Nhật Bản là thị trường có nhu cầu ổn định và xu hướng tiêu dùng ngày càng ưu tiên các sản phẩm thân thiện với môi trường, phù hợp không gian sống. Tuy nhiên, đây cũng là thị trường có yêu cầu nhập khẩu rất khắt khe, đặc biệt về chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật và xuất xứ hàng hóa. Trong CPTPP, Nhật Bản cam kết xóa bỏ thuế đối với đa số dòng thuế gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam, bao gồm toàn bộ dòng thuế đồ nội thất bằng gỗ thuộc Chương 94. Điều này tạo dư địa lớn cho xuất khẩu, nhưng một lần nữa, điều kiện tiên quyết vẫn là đáp ứng quy tắc xuất xứ.

Thực tế cho thấy, nếu doanh nghiệp chỉ dừng lại ở xuất khẩu nguyên liệu thô hoặc sản phẩm giá trị thấp, lợi ích từ CPTPP sẽ bị hạn chế. Ngược lại, khi đáp ứng được xuất xứ, tận dụng thuế suất 0% cho đồ nội thất, doanh nghiệp có thể mở rộng sản xuất các sản phẩm có hàm lượng chế biến cao, qua đó nâng giá trị gia tăng cho toàn ngành gỗ.

Theo số liệu của Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC), trong 3 tháng đầu năm 2025, Australia nhập khẩu đồ nội thất bằng gỗ đạt 377,3 triệu USD. Trung Quốc vẫn là nguồn cung lớn nhất, trong khi thị phần của Việt Nam còn khiêm tốn.

Trong bối cảnh Australia đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhà ở, nhu cầu về bất động sản, xây dựng và đồ nội thất được dự báo sẽ tăng. Đây là cơ hội cho các doanh nghiệp gỗ Việt Nam. Tuy nhiên, để tận dụng được cơ hội này, doanh nghiệp không chỉ cạnh tranh về giá và chất lượng, mà còn phải đáp ứng đầy đủ yêu cầu về xuất xứ và truy xuất nguồn gốc - yếu tố ngày càng được Australia chú trọng trong quản lý nhập khẩu.

Thực tế cho thấy, CPTPP mang lại ưu đãi lớn về thuế quan cho ngành gỗ Việt Nam, nhưng xuất xứ hàng hóa mới là yếu tố quyết định việc doanh nghiệp có tận dụng được ưu đãi hay không. Trong bối cảnh gian lận xuất xứ bị kiểm soát chặt chẽ, việc đầu tư xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch, quản lý nguyên liệu đầu vào và sử dụng hiệu quả C/O không chỉ giúp giảm thuế, mà còn giảm rủi ro thương mại, nâng cao uy tín hàng Việt trên thị trường quốc tế.

Phương Cúc