Giám sát phải trở thành động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững

Giám sát phải trở thành nguồn tin cậy cho công tác lập pháp

Chiều 6/8, tiếp tục "Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát" diễn ra phiên chuyên đề thứ hai: “Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật”.

Ông Dương Thanh Bình, Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát phát biểu

Ông Dương Thanh Bình, Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát cho biết, quán triệt thực hiện chủ trương, chỉ đạo của Đảng, hoạt động của Quốc hội qua các nhiệm kỳ đã đạt nhiều kết quả quan trọng. Đặc biệt, nhiệm kỳ khóa XV với những kết quả đạt được trong hoạt động lập hiến, lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Để đánh giá sâu sắc về kết quả đạt được, đồng thời nhận diện đầy đủ về hạn chế và những bài học kinh nghiệm cho thời gian tới, diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát đã lựa chọn các chủ đề tham luận, được tiếp cận toàn diện trên nhiều góc độ, từ các cơ quan của Quốc hội là chủ thể giám sát, một số bộ, ngành Trung ương là chủ thể chịu sự giám sát, từ các Đoàn đại biểu Quốc hội và Ủy ban nhân dân các địa phương, viện nghiên cứu, cơ sở giáo dục đại học.

Các chuyên gia với mong muốn lắng nghe, thu nhận được nhiều ý kiến toàn diện từ lý luận đến thực tiễn, đặc biệt là ở cơ sở, từ đó có những giải pháp đổi mới hoạt động giám sát bảo đảm khoa học, đúng trọng tâm, đạt hiệu quả đề ra.

Ông Dương Thanh Bình đánh giá, với tinh thần đổi mới, giám sát gắn với đồng hành, kiến tạo và phát triển, giám sát phải thực sự trở thành nguồn tin cậy cho công tác lập pháp, là cơ chế hữu hiệu bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, minh bạch, hiệu quả trong tổ chức thi hành chính sách, pháp luật.

Thông qua các hoạt động giám sát, Quốc hội đã phát hiện nhiều bất cập, chồng chéo, mâu thuẫn hoặc những nội dung, quy định không còn phù hợp trên các lĩnh vực. Từ đó, Quốc hội đã quyết định sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới nhiều luật, nghị quyết quan trọng như: Luật Đất đai, Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp; Luật Doanh nghiệp; Luật Đấu thầu; Nghị quyết số 111 ngày 18/01/2024 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia; Nghị quyết số 206 ngày 24/6/2025 của Quốc hội về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật; các nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã.

Trong thời gian tới, trên cơ sở thông tin có được từ hoạt động giám sát, theo ông Bình, Quốc hội sẽ tiếp tục khẩn trương sửa đổi nhiều đạo luật quan trọng như: Luật Quy hoạch, Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, Luật Thương mại điện tử, Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật giáo dục nghề nghiệp để tạo cơ sở pháp lý hoàn thiện hơn.

Đồng thời, góp phần tạo sự thay đổi mang tính đột phá trong công tác thực thi pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, phát triển thị trường, phát triển giáo dục, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, giải quyết việc làm, chăm lo đời sống nhân dân.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, ông Bình nêu rõ hoạt động giám sát của Quốc hội cũng còn có một số hạn chế cần tiếp tục được quan tâm có giải pháp đổi mới, khắc phục. Một số cuộc giám sát còn phụ thuộc vào thông tin báo cáo của cơ quan chịu sự giám sát, chưa thu thập được đầy đủ thông tin từ các nguồn đa chiều, thông tin thực tiễn từ cơ sở; chưa đi sâu phân tích, làm rõ các hạn chế, nguyên nhân là do chính sách, pháp luật chưa hợp lý hay do hạn chế trong tổ chức thực hiện; chưa quan tâm đánh giá hiệu quả thực tiễn, tác động kinh tế - xã hội và chất lượng của chính sách, pháp luật.

Cùng với đó, cần sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân như: Bổ sung nguyên tắc hoạt động giám sát phải gắn với hoàn thiện chính sách, pháp luật; làm rõ thẩm quyền, trách nhiệm các chủ thể giám sát; tăng cường hiệu lực thực hiện kết luận, kiến nghị giám sát; ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trong giám sát, quản lý kết quả giám sát.

Động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho hay, cùng với tư duy đổi mới xây dựng pháp luật cần gắn với tư duy đổi mới giám sát để làm sao hoạt động giám sát thực sự trở thành cơ sở thực tiễn, là “đầu vào” quan trọng để đề xuất xây dựng và phát triển pháp luật.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương phát biểu

Cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn, cơ sở khoa học đặt ra yêu cầu gắn kết giữa hoạt động giám sát và hoạt động lập pháp phải đặt ra cả trước và trong quá trình xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật cũng như trong quá trình triển khai thực hiện pháp luật trên thực tế.

Thực trạng giám sát thời gian qua cho thấy sự cần thiết phải gắn kết. Tuy nhiên, với tư duy xây dựng pháp luật mới chỉ quy định những vấn đề khung, vấn đề có tính nguyên tắc, những vấn đề đang phát triển thì các văn bản giao quy định chi tiết rất nhiều, trong điều kiện như vậy việc gắn kết này cần thể hiện như thế nào về quy trình và tổ chức thực hiện.

Trong dự thảo báo cáo chính trị của Đảng ủy Quốc hội đã xác định lấy giám sát văn bản quy phạm pháp luật là khâu đột phá trong hoạt động giám sát. Do đó, cần phải xem xét vừa qua việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật đã đáp ứng yêu cầu chưa?

Đồng thời, các phương thức, công cụ giám sát hiện nay liệu đã phù hợp, cần bổ sung phương thức gì và cách tổ chức giám sát có bảo đảm tính tiết kiệm, khoa học, hiệu quả không? Việc theo dõi, xem xét đánh giá việc thực hiện các kết luận, nghị quyết, kiến nghị, nhất là các kiến nghị về thể chế đã được quan tâm đúng mức cũng như hiệu quả của việc tiếp thu các kiến nghị để sửa luật đã đáp ứng yêu cầu chưa?

Trong bối cảnh chúng ta thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp gắn với tăng cường phân cấp, phân quyền thì hoạt động giám sát của các chủ thể gắn với việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật từng cấp như thế nào? của Quốc hội, Đoàn Đại biểu Quốc hội ra sao? với HĐND như thế nào?... để rạch ròi theo đúng quy định của Hiến pháp là Đoàn đại biểu Quốc hội phải có trách nhiệm giám sát việc thực thi pháp luật tại địa phương mình.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà - Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội

Bà Trần Thị Nhị Hà, đại biểu Quốc hội Đoàn TP. Hà Nội cho rằng, kiến nghị của cử tri là tiếng nói trực tiếp của người dân, doanh nghiệp đối với thể chế hiện hành.

Trong quá trình giám sát, nếu phát hiện các nội dung cử tri kiến nghị bắt nguồn từ khoảng trống pháp lý, bất cập trong quy định hiện hành, các cơ quan của Quốc hội, các đại biểu Quốc hội cần chủ động tổ chức nghiên cứu đánh giá thực tiễn, tham khảo kinh nghiệm quốc tế. Từ đó, đề xuất sáng kiến lập pháp đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh.

“Trong bối cảnh hiện nay, khi quyền lực công phải đi kèm với trách nhiệm giải trình, hoạt động giám sát không chỉ là công cụ kiểm soát quyền lực mà còn trở thành động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững, giám sát để kiến tạo phát triển là bước chuyển mang tính bản chất trong tư duy giám sát của Quốc hội. Đó không chỉ là quyền năng hiến định mà còn là trách nhiệm lương tâm trước nhân dân, cam kết chính trị trước Tổ quốc” - bà Hà nói.

Quỳnh Nga