Giảm thiểu tác động do thu hồi đất Dự án Đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng

Hướng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh được đề xuất. Ảnh: chinhphu.vn

Tái định cư hơn 19.000 người

Nghị quyết số 187/2025/QH15 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng nêu rõ, Dự án thực hiện thu hồi đất theo quy mô quy hoạch (đường đôi đối với tuyến chính đoạn từ ga Lào Cai mới đến ga Nam Hải Phòng và đường đơn đối với các đoạn tuyến còn lại).

Sơ bộ tổng nhu cầu sử dụng đất cho Dự án khoảng 2.632 ha, gồm: đất trồng lúa khoảng 716 ha (trong đó đất trồng lúa nước từ hai vụ trở lên khoảng 709 ha), đất lâm nghiệp khoảng 878 ha, các loại đất khác theo quy định của pháp luật về đất đai khoảng 1.038 ha.

Sơ bộ số dân tái định cư phục vụ Dự án khoảng 19.136 người. Tập đoàn Điện lực Việt Nam chủ trì tổ chức thực hiện tiểu dự án hoặc các tiểu dự án đối với công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên. UBND cấp tỉnh có Dự án đi qua triển khai xây dựng khu tái định cư cho Dự án trên cơ sở hồ sơ thiết kế sơ bộ trong Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi được Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư; bố trí tạm cư cho người có đất thu hồi, bảo đảm ổn định đời sống của người dân.

Người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền được quyết định áp dụng chỉ định thầu đối với các gói thầu tư vấn, phi tư vấn, xây lắp thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Trình tự, thủ tục chỉ định thầu thực hiện theo quy định của pháp luật về đấu thầu.

Đặc biệt, Nghị quyết của Quốc hội cho phép các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương được ứng trước vốn ngân sách địa phương để thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho Dự án.

Lựa chọn phương án hướng tuyến tối ưu

Trước đó, thảo luận về nội dung này, đại biểu Quốc hội Nguyễn Ngọc Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đề nghị Chính phủ làm rõ hơn về tiêu chuẩn, quy chuẩn khoa học công nghệ áp dụng với tuyến đường sắt này. Đồng thời, đánh giá tác động của dự án đường sắt với các phương tiện khác. Việc đầu tư tuyến đường sắt phải gắn liền với đường bộ, đường thủy, đường hàng không và gắn với sự phát triển của các địa phương mà đường sắt đi qua.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn phát biểu thảo luận về chủ trương đầu tư Dự án tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Ảnh: daibieunhandan.vn

Băn khoăn tình trạng một số dự án sau khi Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư thì tăng vốn, kéo dài tiến độ, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đề nghị Chính phủ làm rõ chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng Dự án. Hiện Dự án đang tính chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng theo mức giá cũ, chưa áp dụng theo Luật Đất đai năm 2024 nhưng đã phát sinh nhiều chi phí.

Về hướng tuyến, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đề nghị, cần rà soát kỹ lưỡng, chọn phương án hướng tuyến tối ưu, bảo đảm kết nối của mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị và các hệ thống giao thông khác, đặc biệt là giảm thiểu tác động tiêu cực do thu hồi đất phục vụ dự án với doanh nghiệp, người dân ở địa phương mà tuyến đường này đi qua. “Chính phủ cần làm rõ điều này để giảm thiểu tối đa sự chênh lệch, điều chỉnh về diện tích thu hồi, chi phí giải phóng mặt bằng so với mức đầu tư được Quốc hội thông qua” - đại biểu nói.

Phát biểu giải trình vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh cho biết, về hướng tuyến, Dự án đã nghiên cứu và lựa chọn theo nguyên tắc tuyến ngắn nhất, thẳng nhất, giảm các công trình trên tuyến, giảm các khối lượng trên tuyến để cân đối được khối lượng đào cũng như khối lượng đắp. Đồng thời, Bộ đã làm việc trực tiếp với 9 địa phương để thống nhất phương án tuyến.

Bộ trưởng cũng khẳng định, các công trình trên tuyến được thiết kế để bảo đảm được khả năng chịu lực, đáp ứng các tiêu chuẩn thiết kế của quốc gia cũng như của thế giới. Trên toàn tuyến sử dụng 29% kết cấu là cầu, 7% kết cấu là hầm và hơn 60% kết cấu là nền đường. Các công trình ga được bố trí phù hợp với quy hoạch và đáp ứng được yêu cầu vận tải, phù hợp với điều kiện tự nhiên, khu vực, phát huy được tiềm năng kinh tế, thương mại của các địa phương. Trong bước tiếp theo, khi có đủ các số liệu khảo sát, thiết kế chi tiết, Bộ Giao thông vận tải sẽ nghiên cứu điều chỉnh để đảm bảo tối ưu, giúp Dự án được thực hiện đạt hiệu quả cao.

Liên quan đến vấn đề này, tại cuộc làm việc với Bộ Giao thông vận tải, các Bộ ngành liên quan và 9 tỉnh, thành phố về kế hoạch tổ chức triển khai Nghị quyết số 187/2025/QH15 của Quốc hội về chủ trương đầu tư dự án xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng mới đây, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nêu rõ: Với mục tiêu hoàn thành vào năm 2030, Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đặt ra các mốc tiến độ, thời gian rất gấp, đòi hỏi thực hiện cùng lúc nhiều khâu, nhiều bước từ khảo sát, thiết kế kỹ thuật, giải phóng mặt bằng, tổ chức thi công… nhưng phải bảo đảm đầy đủ trình tự, thủ tục, khoa học, chặt chẽ. Vì vậy, các Bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp cần xác định rõ những nhiệm vụ, công việc có thể thực hiện song song, cũng như những khâu, những bước phải tuân thủ.

Phó Thủ tướng đề nghị các địa phương phối hợp chặt chẽ với Bộ Giao thông vận tải để xác định sớm, chính xác ranh giới giải phóng mặt bằng, làm căn cứ bố trí nguồn vốn, thực hiện dự án giải phóng mặt bằng, tái định cư, điều chỉnh các quy hoạch liên quan đến phát triển đô thị, khu công nghiệp, dịch vụ logistics ở vùng phụ cận nhà ga đường sắt.

Ở góc độ địa phương có Dự án đi qua, ông Trịnh Xuân Trường - Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai cho biết, ngay sau khi Dự án được phê duyệt chủ trương, địa phương này đã chủ động lập tổ công tác do Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai làm tổ trưởng và lãnh đạo các sở, ngành, đơn vị, địa phương là thành viên. Thời gian qua, UBND tỉnh Lào Cai đã chủ động phối hợp với các đơn vị của Bộ Giao thông vận tải rà soát, chuẩn bị giải phóng mặt bằng và các điều kiện cần thiết để triển khai dự án theo tiến độ Thủ tướng Chính phủ yêu cầu.

Qua rà soát, Lào Cai sẽ thực hiện thu hồi 656 ha để triển khai dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Trong đó, 444 ha là diện tích rừng, 212 ha đất trồng, đất nông nghiệp, đất khác; tổng kinh phí hỗ trợ, tái định cư khoảng 3.758 tỉ đồng. Trong Dự án này, Lào Cai sắp xếp 451 hộ vào 11 khu tái định cư; sắp xếp, di chuyển các doanh nghiệp trong Khu công nghiệp Đông Phố Mới với 42 dự án./.

NGUYÊN AN