Giảm thuế nhập khẩu với Hoa Kỳ: Mở cửa thị trường, giữ chắc nền móng

Khi Tổng Bí thư Tô Lâm chủ động đề xuất mức thuế nhập khẩu 0% với hàng hóa từ Hoa Kỳ trong cuộc điện đàm quan trọng với Tổng thống Mỹ Donald Trump, Việt Nam đã chính thức khai mở một cánh cửa thị trường sẽ rộng mở.Trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị gay gắt tại châu Á – Thái Bình Dương, Việt Nam chọn thế chủ động mở cửa – một thông điệp mạnh mẽ gửi đến cộng đồng quốc tế.

Tổng Bí thư Tô Lâm chủ động đề xuất mức thuế nhập khẩu 0% với hàng hóa từ Hoa Kỳ trong cuộc điện đàm quan trọng với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh minh họa

Lợi ích chiến lược: Gỡ khóa đầu vào, hút vốn lớn, nâng chuẩn cạnh tranh

Theo Quỹ Hinrich Foundation, khoảng 80% nguyên liệu dệt may của Việt Nam, đặc biệt là vải, được nhập khẩu. Trong ngành nhựa, tỷ lệ nguyên liệu nội địa hóa chỉ đạt 15-35%, phần lớn phải nhập khẩu từ Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc (theo Báo cáo của Viện Chiến lược, Chính sách Công Thương – VIOIT).

Riêng với ngành chăn nuôi, theo số liệu cập nhật tháng 8/2024, Việt Nam đã nhập khẩu gần 7 triệu tấn ngô, chủ yếu từ Brazil và Argentina – chiếm hơn 97% tổng lượng nhập khẩu (theo dữ liệu của PROSPEX Agro – LinkedIn Report, 2024). Mặc dù Mỹ là nguồn cung truyền thống cho đậu nành và bắp, hiện nay vai trò cung ứng đang cạnh tranh với Nam Mỹ.

Việc từng bước giảm thuế nhập khẩu nguyên liệu từ các thị trường lớn như Mỹ có thể giúp hạ giá đầu vào cho doanh nghiệp sản xuất. Theo ước tính từ chuyên gia thương mại, mức giảm chi phí sản xuất có thể đạt từ 3–5%, tùy ngành và tỉ trọng nguyên liệu nhập khẩu. Qua đó, tạo đòn bẩy cạnh tranh cho các ngành hạ nguồn như chế biến thực phẩm, dược phẩm, dệt may, bao bì và nhựa.

Trong bối cảnh giá nguyên liệu toàn cầu biến động mạnh và chuỗi cung ứng đang dịch chuyển hậu đại dịch, việc gỡ điểm nghẽn đầu vào chính là "mạch máu" tiếp sức cho nền sản xuất Việt Nam, đồng thời mở ra cơ hội đón dòng vốn đầu tư quốc tế đang tìm kiếm điểm đến ổn định, hiệu quả hơn.

Lời mời hấp dẫn với các “ông lớn”: Việt Nam - thị trường với chính sách thuế quan cởi mở, ổn định chính trị và vị trí chiến lược là “đích ngắm” của các tập đoàn toàn cầu không chỉ đến để sản xuất mà còn tìm kiếm nền tảng phát triển lâu dài.

Cụ thể, Intel - nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới đã cam kết đầu tư 1,5 tỷ USD để xây dựng nhà máy gần Thành phố Hồ Chí Minh, trở thành cơ sở thử nghiệm và lắp ráp lớn nhất của Intel trên toàn cầu. Tập đoàn Amkor Technology đã khánh thành nhà máy tại Bắc Ninh vào tháng 10/2023 và dự kiến mở rộng đầu tư lên đến 1,6 tỷ USD đến năm 2035, tập trung vào lắp ráp và thử nghiệm chất bán dẫn. Apple đã mở rộng dấu ấn tại Việt Nam bằng việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng, tăng cường sản xuất và lắp ráp tại Việt Nam.

Nhà máy lắp ráp và kiểm định lớn nhất của Intel nằm tại Khu công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh minh họa

Việt Nam cần biến lợi thế mở cửa thành đòn bẩy để nội địa hóa sản xuất, nâng cấp chuỗi giá trị và gia tăng quyền thương lượng trên trường quốc tế.

Gieo áp lực – gặt cải cách: Sự hiện diện của hàng Mỹ, với tiêu chuẩn chất lượng cao, là liều thuốc kích thích mạnh mẽ buộc doanh nghiệp Việt phải thay đổi: Từ giá rẻ sang giá trị cao, từ quy mô nhỏ sang chuẩn hóa và quốc tế hóa. Đây là cách thức cải cách không cần chỉ thị, mà đến từ chính thị trường và người tiêu dùng.

Nông dân và công nghiệp nội địa phải chuyển mình

Việc giảm thuế nhập khẩu về 0% có thể mang lại lợi ích kinh tế nhất định, nhưng cũng đặt ra những thách thức lớn cho nông dân và ngành công nghiệp nội địa của Việt Nam.

Nông dân Việt Nam chủ yếu hoạt động trên quy mô nhỏ và phân tán. Theo Ngân hàng Thế giới World Bank, khoảng 70% các trang trại có diện tích dưới 0,5 hecta, và chỉ 8% có diện tích trên 2 hecta. Sự phân mảnh này gây khó khăn trong việc hiện đại hóa và nâng cao năng suất sản xuất.

Trong khi đó, Hoa Kỳ hỗ trợ mạnh mẽ cho nông nghiệp thông qua các chương trình trợ cấp. Theo Viện nghiên cứu Cato, chính phủ Mỹ chi hơn 30 tỷ USD mỗi năm cho các khoản trợ cấp nông nghiệp, bao gồm bảo hiểm cây trồng và hỗ trợ giá cả.

Sự kết hợp giữa sản xuất quy mô lớn và trợ cấp hào phóng giúp nông sản Mỹ có giá thành thấp hơn. Nếu thuế nhập khẩu được giảm, thịt bò, ngô, sữa và đậu nành từ Mỹ có thể tràn vào thị trường Việt Nam với giá cạnh tranh, gây áp lực lớn lên nông dân trong nước.

Công nghiệp non trẻ – đối mặt với các tập đoàn lớn: Nhiều ngành công nghiệp của Việt Nam, như thiết bị y tế, thực phẩm chế biến và dược phẩm, vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu và cần được bảo hộ hợp lý. Việc mở cửa thị trường có thể đặt các ngành này vào tình thế cạnh tranh trực tiếp với các tập đoàn đa quốc gia từ Mỹ, vốn có kinh nghiệm dày dạn và công nghệ tiên tiến.

Theo số liệu từ tạp chí UK Investor Magazine, năm 2024, thặng dư thương mại hàng hóa của Việt Nam với Mỹ đạt 123,5 tỷ USD, tăng 18,1% so với năm trước. Tuy nhiên, phần lớn xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ là các sản phẩm gia công, có giá trị gia tăng thấp. Trong khi đó, xuất khẩu các sản phẩm nông sản, dịch vụ hay công nghệ cao vẫn chưa chiếm tỷ trọng đáng kể.

Tăng “rào cản kỹ thuật” thay vì rào cản thuế quan: Trong khuôn khổ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), các quốc gia thành viên bị hạn chế sử dụng thuế quan như một công cụ bảo hộ. Tuy nhiên, WTO vẫn cho phép sử dụng rào cản kỹ thuật (Technical Barriers to Trade – TBT) để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, an toàn thực phẩm và môi trường – miễn là các rào cản này dựa trên tiêu chuẩn khoa học và áp dụng bình đẳng với hàng nội và hàng ngoại.

Việt Nam có thể hoàn toàn chủ động áp dụng: Quy chuẩn vệ sinh, kiểm dịch động – thực vật (SPS); Truy xuất nguồn gốc, chứng nhận chất lượng, nhãn mác; Chứng nhận môi trường, tiêu chuẩn bao bì và đóng gói

Đây không chỉ là “hàng rào mềm” hợp pháp, mà còn là tấm lưới lọc thông minh để ngăn dòng hàng hóa giá rẻ nhưng chất lượng thấp tràn vào thị trường nội địa, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp trong nước tự nâng chuẩn theo thông lệ quốc tế.

Để tránh “cú sốc hội nhập”, Việt Nam cần một giai đoạn “chuyển hóa nội lực” mang tính cần thiết, nhằm giúp nông dân có thời gian chuyển đổi mô hình sản xuất bền vững, thích ứng tiêu chuẩn mới; tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận công nghệ, nâng cấp quy trình và quản trị.

Không một nền kinh tế nào có thể cạnh tranh lâu dài nếu thiếu đi các trụ đỡ chính sách vĩ mô. Mở cửa thuế quan phải đi kèm với một chính sách nội lực đủ mạnh: miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho các ngành sản xuất trọng yếu; ưu đãi tín dụng cho đầu tư đổi mới công nghệ, chuỗi cung ứng xanh, sản xuất sạch; đẩy mạnh đầu tư công cho hạ tầng logistics, nông thôn mới, công nghiệp phụ trợ; thúc đẩy mô hình hợp tác xã, cụm liên kết ngành để doanh nghiệp nhỏ bớt cô lập trong cạnh tranh. Đây chính là hệ miễn dịch kinh tế, bảo vệ nền sản xuất khỏi sức ép "gió lớn" từ hội nhập.

Việt Nam có thể đặt điều kiện tương hỗ: nếu Mỹ mở cửa thị trường Việt Nam thì Việt Nam cũng cần được tiếp cận tương xứng vào thị trường Hoa Kỳ, đặc biệt với nông sản chế biến (thanh long, vải thiều, xoài, gạo...); thủy sản (tôm, cá tra...); hàng tiêu dùng nhẹ, hàng thủ công mỹ nghệ.

Thanh Thanh