Gian lận hóa đơn thuế ngày càng tinh vi, phạm vi rộng

Việc triển khai hóa đơn điện tử giúp tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp. Ảnh minh họa

Thành lập doanh nghiệp chỉ để bán hóa đơn khống

Tính đến ngày 17/5/2024, hệ thống hóa đơn điện tử (HĐĐT) đã tiếp nhận và xử lý ước đạt 7,78 tỷ hóa đơn, trong đó 2,16 tỷ hóa đơn có mã và hơn 5,62 tỷ hóa đơn không mã. Đại diện Tổng cục Thuế đánh giá, việc triển khai HĐĐT làm đã làm thay đổi phương thức quản lý, sử dụng hóa đơn trong hoạt động sản xuất kinh doanh, thúc đẩy phát triển thương mại điện tử, giúp tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp (DN), cho xã hội.

Mặc dù được ghi nhận và đánh giá mang lại nhiều lợi ích cho DN và xã hội, song thời gian qua vẫn còn tình trạng một số DN, tổ chức, cá nhân đã lợi dụng sự thông thoáng của việc thành lập DN theo quy định để thực hiện những hành vi vi phạm pháp luật, thành lập DN không để sản xuất kinh doanh mà để thực hiện hành vi bán hóa đơn khống để thu lợi bất chính.

Một số vụ việc mua bán hóa đơn phức tạp có phạm vi rộng, liên quan đến nhiều DN thuộc nhiều địa phương trên toàn quốc đã phát giác đưa ra xét xử. Điển hình ngày 19/12/2023, tòa án xét xử 100 người trong đường dây mua bán khống hóa đơn giá trị gia tăng (GTGT) lớn nhất cả nước. Cáo trạng của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Phú Thọ xác định cầm đầu đường dây là bị cáo Nguyễn Minh Tú (30 tuổi, trú tại TP. Hồ Chí Minh), lao động tự do. Tú thuê “đàn em” mua 646 DN qua hình thức online, chi phí 50 - 60 triệu đồng/DN. Qua mạng xã hội, Tú thiết lập mạng lưới trung gian (F1) để bán hóa đơn GTGT.

Trong 22 tháng hoạt động, Tú bị cáo buộc bán 1.025.712 hóa đơn GTGT khống cho 88.053 DN, tổng doanh số gần 64. 000 tỷ đồng, hưởng lợi 0,7-1,5% doanh số. Tính theo tổng số hóa đơn đã bán, Tú bị cáo buộc thu về hơn 294 tỷ đồng. Hội đồng xét xử tuyên phạt bị cáo Nguyễn Minh Tú 7 năm tù về tội “Mua bán trái phép hóa đơn” và “Làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức”.

Hay gần đây nhất, ngày 12/4/2024, vụ án mua bán hóa đơn của đối tượng Trương Xuân Đước và cựu Giám đốc Công an Hải Phòng Đỗ Hữu Ca về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Hội đồng xét xử đã tuyên phạt Đỗ Hữu Ca 10 năm tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. “Trùm hóa đơn” Trương Xuân Đước lãnh 2 năm tù về tội mua bán trái phép hóa đơn chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước (NSNN) và 7 năm về tội đưa hối lộ, tổng hợp hình phạt 9 năm tù. Theo cáo trạng, từ tháng 3/2013 đến tháng 5/2022, tại Hải Phòng, Hà Nội, Hải Dương, Quảng Ninh, các bị cáo Trương Xuân Đước, Nguyễn Thị Ngọc Anh đã quản lý điều hành 26 công ty để hoạt động mua bán trái phép hóa đơn, nhằm kiếm lời bất chính. Kết quả điều tra xác định, số lượng hóa đơn vợ chồng Đước mua bán trái phép là hơn 15.674 hóa đơn, thu lời bất chính hơn 41 tỷ đồng.

Nhận diện thủ đoạn, nhu cầu của người mua, người bán

Trao đổi tại Hội thảo khoa học “Quản lý, phát hành, sử dụng HĐĐT - Những vấn đề đặt ra trong công tác phòng ngừa, điều tra tội phạm về kinh tế, tham nhũng, buôn lậu trong tình hình hiện nay” tổ chức mới đây, bà Nguyễn Thị Lan Anh - Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh và cá nhân (Tổng cục Thuế) cho biết, trong quá trình quản lý thuế, cơ quan thuế phân tích, nhận diện ra thủ đoạn các đối tượng sử dụng nhằm chiếm đoạt tiền thuế của Nhà nước, gây mất công bằng trong xã hội.

Bà Lan Anh phân tích, để các hành vi gian lận trong sử dụng hóa đơn diễn ra trong thời gian qua, không thể không kể tới nguyên nhân từ nhu cầu của các tổ chức, DN nhằm mục đích hợp thức hóa chi phí, trục lợi, chiếm đoạt tiền từ NSNN. Các DN này thường mua hóa đơn khống, không có hàng hóa, dịch vụ để hạch toán khống chi phí, khấu trừ thuế GTGT, ký hợp đồng mua bán giả và thực hiện thanh toán qua ngân hàng đồng thời rút tiền ngay hoặc hạch toán theo dõi số dư công nợ phải trả nhằm gian lận trốn thuế giảm nghĩa vụ phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế GTGT.

Còn về thủ đoạn của người bán, bà Lan Anh cho biết, trong quá trình quản lý thuế, cơ quan thuế nhận diện các DN thành lập với mục đích gian lận về hóa đơn thường chỉ hoạt động trong một thời gian ngắn khoảng hơn 1 năm đến 2 năm, sau đó tạm ngừng hoặc dừng hoạt động nhưng không làm thủ tục với cơ quan đăng ký kinh doanh và cơ quan thuế để tránh thanh tra, kiểm tra của các cơ quan chức năng. DN sử dụng hóa đơn số lượng lớn, trên hóa đơn xuất bán nhiều mặt hàng đã dạng ngành nghề, doanh thu bán hàng lớn, doanh thu tăng đột biến so với kỳ trước nhưng không có kho hàng, tài sản cố định, kê khai không phát sinh hoặc phát sinh số thuế phải nộp rất thấp...

Nêu quan điểm về vấn đề này, PGS.TS Lê Xuân Trường - Trưởng Khoa Thuế - Hải quan (Học viện Tài chính), cho rằng hành vi mua, bán hóa đơn bất hợp pháp và các hành vi gian lận khác về hóa đơn gây ra nhiều hậu quả xấu cho cả nhà nước, cộng đồng DN và cơ quan quản lý thuế. Và, việc gian lận có tinh vi đến đâu thì trước sau cũng bị phát hiện.

Giải pháp ngăn chặn vi phạm trong sử dụng hóa đơn, bà Lan Anh cho biết, cơ quan thuế đã xây dựng Bộ tiêu chí đánh giá rủi ro về HĐĐT, phát triển các ứng dụng công nghệ thông tin để xử lý các dữ liệu về HĐĐT. Xác định người nộp thuế có yếu tố rủi ro gian lận trong sử dụng hóa đơn để đưa vào kiểm tra, thanh tra.

Nhận diện thủ đoạn các doanh nghiệp gian lận

Các DN thành lập với mục đích gian lận về hóa đơn chỉ hoạt động trong một thời gian ngắn từ 1 năm đến 2 năm, sau đó tạm ngừng hoặc dừng hoạt động nhưng không làm thủ tục với cơ quan có thẩm quyền để tránh thanh tra, kiểm tra của các cơ quan chức năng. DN sử dụng hóa đơn số lượng lớn, trên hóa đơn xuất bán nhiều mặt hàng... doanh thu tăng đột biến so với kỳ trước nhưng không có kho hàng, tài sản cố định, kê khai không phát sinh hoặc phát sinh số thuế phải nộp rất thấp... - Bà Nguyễn Thị Lan Anh.

Văn Tuấn