Gian nan đòi lại tiền chuyển khoản nhầm

Điều đáng nói, việc thu hồi khoản tiền này rất khó khăn nếu chủ tài khoản nhận chuyển nhầm đang trong tình trạng nợ xấu, đã qua đời hoặc có ý đồ chiếm dụng tiền.

Người dân cần kiểm tra kỹ các thông tin để tránh bị chuyển khoản nhầm. Ảnh: Hà Linh

Những trường hợp gặp khó

Trong thực tế, giao dịch mua bán và chuyển khoản thanh toán trực tuyến đã trở thành xu thế phổ biến trong xã hội. Thời gian gần đây, không hiếm những trường hợp chuyển khoản nhầm vào tài khoản ngân hàng của người khác. Tuy nhiên, mức độ phức tạp của sự việc lại tăng lên gấp bội nếu chủ tài khoản nhận không có ý định trả lại tiền.

Điển hình là trường hợp của chị Lê Thu Hương (phường Xuân Phương), do thiếu tập trung nên đã chuyển nhầm 45 triệu đồng cho một người khác. Khi liên hệ với chủ tài khoản, chị Hương biết đây là người quen nên rất mừng. Tuy nhiên, người này cho biết đã trót tiêu 35 triệu đồng và hứa sẽ trả đủ 45 triệu đồng trong 15 ngày vì lúc đó không có nguồn nào để chi trả. Do quen biết nên chị Hương chủ quan không khiếu nại đến cơ quan chức năng, nhưng đã 3 tháng trôi qua, chị vẫn chưa nhận lại được đồng nào.

Hy hữu hơn, trong đơn gửi Báo Hànôịmới, chị Lê Thị Tân (phường Hà Đông) cho biết, ngày 12-3-2024, chị chuyển nhầm 45 triệu đồng vào tài khoản của người thụ hưởng đã qua đời từ 5 năm trước. Đặc biệt, người đã chết lại có lịch sử nợ xấu tại một ngân hàng thương mại. Mặc dù vợ của người đã chết nhận và đồng ý trả lại tiền cho chị Tân, nhưng khi kiểm tra tài khoản thì ngân hàng đã tự động trừ số tiền mà người đã chết nợ. Do hoàn cảnh kinh tế khó khăn, gia đình không có tiền để trả cho chị Tân. Ngân hàng thương mại này cũng giải thích với chị Tân rằng, số tiền trong tài khoản người đã chết nhận nhầm từ chị được xác định là tài sản của họ nên bị thu hồi. Cho đến nay, chị Tân vẫn chưa đòi lại được số tiền đã chuyển nhầm.

Tương tự, chị T.V. (tỉnh Bắc Giang cũ nay là Bắc Ninh) đã chuyển nhầm 35 triệu đồng vào thẻ tín dụng của một người quen cũ tên T. Do thẻ tín dụng của người này đang mắc nợ xấu, khoản tiền chị T.V. chuyển nhầm đã bị ngân hàng tự động trừ để thanh toán nợ quá hạn. T. cho rằng, mình không sử dụng khoản tiền đó nên không có trách nhiệm hoàn trả.

Người chuyển khoản nhầm chưa thực sự được bảo vệ

Đại diện ngân hàng thương mại khẳng định, việc trừ nợ tự động từ tài khoản của người đang có nợ xấu là đúng quy trình. Tuy nhiên, để hỗ trợ khách hàng, ngân hàng đã xác nhận thông tin chuyển khoản, thông báo cho chủ tài khoản nhận nhầm và hỗ trợ lập biên bản đề nghị hoàn tiền, song không có quyền can thiệp trực tiếp vào tài khoản hay tự ý trích chuyển lại tiền cho người chuyển nhầm.

Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI cho biết, Thông tư số 17/2024/TT-NHNN, ngày 28-6-2024, của Ngân hàng Nhà nước quy định, việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, ngân hàng có quyền “chủ động trích nợ tài khoản thanh toán của khách hàng” để thu các khoản nợ đến hạn, quá hạn, lãi và chi phí phát sinh. Do đó, trong trường hợp chuyển khoản nhầm như trên, việc ngân hàng thu nợ từ tài khoản đang nợ, kể cả khi khoản tiền đó do chuyển nhầm là không sai quy định. Chỉ khi có phán quyết của tòa án, ngân hàng mới bắt buộc hoàn trả khoản tiền đã tự động thu nợ.

Tuy nhiên, ở góc độ khách hàng, đây là tình huống bất lợi khi tiền chuyển nhầm được dùng trả nợ cho người khác mà ngân hàng lại không có nghĩa vụ hoàn trả. Luật sư Trương Thanh Đức phân tích, về mặt pháp lý, người nhận tiền chuyển nhầm phải có trách nhiệm hoàn trả cho người chuyển nhầm vì họ đã được hưởng lợi vô căn cứ, cụ thể là đã trả được nợ cho ngân hàng.

Theo Khoản 1, Điều 166, Bộ luật Dân sự 2015, chủ sở hữu có quyền đòi lại tài sản từ người chiếm hữu, sử dụng hoặc được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật. Do đó, khoản tiền chuyển nhầm không thuộc sở hữu hợp pháp của người nhận, nếu họ không tự nguyện trả lại, có thể bị xử lý theo quy định pháp luật. Người chuyển nhầm có quyền khởi kiện ra tòa án để đòi tiền. Người nhận cố ý không trả có thể bị phạt hành chính từ 3-5 triệu đồng và buộc hoàn trả theo

Nghị định số 144/2021/NĐ-CP của Chính phủ, quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy, chữa cháy; cứu nạn, cứu hộ; phòng, chống bạo lực gia đình đối với hành vi chiếm giữ tài sản của người khác. Nếu số tiền từ 10 đến dưới 200 triệu đồng, hành vi cố tình không trả lại có thể bị xử lý hình sự với mức phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm theo Điều 176 Bộ luật Hình sự.

Mặc dù đã có quy định, nhiều ý kiến cho rằng khung pháp lý hiện hành chưa đủ để bảo vệ người chuyển nhầm tiền bởi quy trình kiện tụng kéo dài, tốn kém thời gian và công sức, nhất là khi người nhận chuyển nhầm là khách hàng nợ xấu của tổ chức tài chính, đã mất hoặc cố tình trốn tránh nghĩa vụ.

Kim Vũ