Gian nan hành trình xác định danh tính liệt sĩ

Xét nghiệm mẫu hài cốt liệt sĩ tại Trung tâm giám định ADN thuộc Viện Công nghệ sinh học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam). Ảnh: mai lan

(Tiếp theo và hết) ()

Bài 2: Sớm tìm lại tên cho các liệt sĩ hy sinh tại Viện K20

Nửa thế kỷ đã trôi qua kể từ khi các liệt sĩ hy sinh tại Viện K20. Thời gian càng lùi xa thì việc xác định danh tính liệt sĩ càng khó khăn. Hơn ai hết, những thân nhân liệt sĩ đang mong mỏi từng ngày được xét nghiệm ADN mẫu hài cốt, khớp nối thông tin để sớm tìm lại tên cho các liệt sĩ.

Nhiều bằng chứng xác nhận liệt sĩ hy sinh tại Viện K20 đã được quy tập

Trong "Giấy xác nhận" gửi nguyên y tá của Viện K20 Phan Ngọc Huân đề ngày 26-6-2015 của Ban Chỉ huy Ðội K52 có nội dung như sau: Thời gian từ tháng 4-2009 và tháng 3-2010 (2 lần = 42 ngày), ông Huân đã dẫn đường cho Ðội K52 tìm kiếm liệt sĩ là quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh tại Vương quốc Cam-pu-chia, thuộc đơn vị Ðoàn 770 Quân giải phóng miền nam Việt Nam, Bệnh viện Miền Ðông Nam Bộ, an táng tại nghĩa trang Bệnh viện K20, Ðoàn 770 (xã Ochalong, huyện Siem Bouk, tỉnh Stung Treng, Vương quốc Cam-pu-chia). Ðội quy tập được 101 hài cốt liệt sĩ (trong đó 99 hài cốt liệt sĩ quy tập tại Viện K20, hai hài cốt liệt sĩ quy tập ở khu vực giáp ranh-người viết), đã đưa về an táng tại Nghĩa trang liệt sĩ huyện Ðức Cơ, tỉnh Gia Lai mùa khô năm 2009 - 2010 và mùa khô năm 2010 - 2011. Nội dung nêu trên đã được Chính trị viên, Thượng tá Trần Ngọc Sỹ ký và có xác nhận của Ðại tá Phạm Xuân Lương, Phó Chủ nhiệm Phòng Chính trị - Bộ Chỉ huy Quân sự (CHQS) tỉnh Gia Lai.

Theo bản danh sách các liệt sĩ hy sinh, an táng tại Viện K20, thuộc xã Ochalong, huyện Siem Bouk, tỉnh Stung Treng, Vương quốc Cam-pu-chia (kèm theo Công văn số 1085/CS-TBLS, ngày 29-4-2016) của Cục Chính sách - Tổng cục Chính trị (Bộ Quốc phòng) gửi Chương trình Ði tìm đồng đội thì 110 trong số 128 liệt sĩ thuộc đơn vị V104F7-B2. Ðây là những thông tin được tích hợp vào phần mềm từ danh sách quân nhân hy sinh, từ trần, mất tin do các cơ quan, đơn vị, địa phương báo cáo về Cục Quân lực - Bộ Tổng tham mưu; Cục Chính sách, Cục Cán bộ - Tổng cục Chính trị để tra cứu phục vụ công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ và cung cấp thông tin cho các tổ chức, cá nhân có yêu cầu. Liệt sĩ Lê Quang Tặc (bố của anh Lê Quang Vinh), nguyên quán xã Hồng Dương, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây nay là Hà Nội là một trong số 128 liệt sĩ có tên trong bản danh sách nêu trên. Một số liệt sĩ như: Trần Văn Ðiệu (Nghệ An); Nguyễn Thị Tư (Quảng Ngãi), mà ông Phan Ngọc Huân còn nhớ và viết trong đơn gửi các cơ quan chức năng đề nghị tìm kiếm thân nhân cho các liệt sĩ hy sinh tại Viện K20 cũng trùng khớp với danh sách liệt sĩ mà Cục Chính sách - Tổng cục Chính trị cung cấp.

Ðể có thêm cơ sở xác thực việc các liệt sĩ hy sinh tại Viện K20, thời điểm đóng quân tại xã Ochalong, huyện Siem Bouk, tỉnh Stung Treng, Vương quốc Cam-pu-chia đã được Ðội K52 tìm kiếm, quy tập về Nghĩa trang liệt sĩ huyện Ðức Cơ (Gia Lai) theo chỉ dẫn của nhân chứng Phan Ngọc Huân, chúng tôi đã liên hệ làm việc, đồng thời có văn bản đề nghị các cơ quan chức năng xác minh thông tin về việc tìm kiếm, quy tập và an táng hài cốt liệt sĩ đã hy sinh và an táng ban đầu tại nghĩa trang Viện K20 (xã Ochalong, huyện Siem Bouk, tỉnh Stung Treng, Vương quốc Cam-pu-chia).

Sau buổi làm việc với phóng viên Báo Nhân Dân, Cục Chính sách - Tổng cục Chính trị đã có Công văn số 2411/CS-CTMLS gửi Bộ CHQS tỉnh Gia Lai. Nội dung công văn nêu rõ: Ðề nghị Bộ CHQS tỉnh Gia Lai báo cáo Ban Chỉ đạo 515 tỉnh và Ban Chỉ đạo 515 Quân khu 5; chỉ đạo các cơ quan, đơn vị và Ðội K52 phối hợp các ngành, địa phương có liên quan kiểm tra, xác minh, kết luận số hài cốt liệt sĩ an táng ban đầu tại nghĩa trang Viện K20 đã được tìm kiếm, quy tập, bàn giao, an táng như thế nào, thời gian nào? Trường hợp chưa được quy tập, lập kế hoạch tổ chức lực lượng tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ theo quy định, báo cáo kết quả về Cục Chính sách - Tổng cục Chính trị và thông tin cho Báo Nhân Dân biết.

Ngày 11-9-2020, Bộ CHQS tỉnh Gia Lai có Văn bản số 5622/BCH-CT trả lời Báo Nhân Dân, nội dung chính như sau: Theo hồ sơ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở địa bàn Vương quốc Cam-pu-chia hiện nay Ðội K52 đang quản lý, trong hai mùa khô năm 2009 - 2010 và năm 2010 - 2011, ông Phan Ngọc Huân (sinh năm 1948, quê quán: Ðiệp Nông, Hưng Hà, Thái Bình; thường trú tại xã la R’Sươm, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai), nguyên là Tiểu đội trưởng Tổ điều trị Ban 2 Viện K20, Ðoàn 770 đã dẫn Ðội K52 sang địa bàn xã Ochalong, huyện Siem Bouk, tỉnh Stung Treng, Vương quốc Cam-pu-chia tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Sau khi Ðội K52 quy tập, Bộ CHQS tỉnh Gia Lai phối hợp các cơ quan chức năng làm tham mưu cho ban chuyên trách của tỉnh hội đàm với ban chuyên trách các tỉnh: Rtanankiri, Stung Treng, Pret Vi Hia (Vương quốc Cam-pu-chia) đưa hài cốt liệt sĩ về nước, trong đó có 99 hài cốt liệt sĩ quy tập tại xã Ochalong, huyện Siem Bouk, tỉnh Stung Treng. Sau khi đưa các hài cốt liệt sĩ về nước, Ðội K52 đã bàn giao cho Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội (LÐ - TB và XH) huyện Ðức Cơ để thực hiện các nội dung và tham mưu tổ chức lễ viếng, truy điệu, an táng các liệt sĩ theo quy định. Cụ thể như sau: Ngày 28-5-2010, Ðội K52 bàn giao 71 hài cốt liệt sĩ quy tập trong mùa khô năm 2009 - 2010, đưa vào an táng tại các lô: lô 7, khu 2 (21 mộ); lô 8, khu 2 (50 mộ). Ngày 14-4-2011, Ðội K52 bàn giao 28 hài cốt liệt sĩ quy tập trong mùa khô năm 2010 - 2011, đưa vào an táng tại lô 6, khu 1 (28 mộ). Ðể xác định danh tính hài cốt liệt sĩ theo Ðề án 150, đề nghị các thân nhân liệt sĩ hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước mai táng trên địa bàn xã Ochalong, huyện Siem Bouk, tỉnh Stung Treng, Vương quốc Cam-pu-chia liên hệ trực tiếp với Sở LÐ-TB và XH tỉnh Gia Lai.

Cùng với văn bản nêu trên, Bộ CHQS tỉnh Gia Lai còn cung cấp cả sơ đồ mộ chí xác định vị trí các ngôi mộ đã an táng. Như vậy, khớp nối thông tin từ các nhân chứng và văn bản của các cơ quan chuyên trách, chúng tôi nhận thấy có đủ cơ sở để xác định các liệt sĩ hy sinh tại Viện K20 đã được Ðội K52 - Bộ CHQS tỉnh Gia Lai tìm thấy, cất bốc ở xã Ochalong, huyện Siem Bouk, tỉnh Stung Treng, Vương Quốc Cam-pu-chia trong hai mùa khô năm 2009 - 2010 và năm 2010 - 2011 đã được quy tập, an táng tại Nghĩa trang liệt sĩ huyện Ðức Cơ (Gia Lai).

Như vậy, Văn bản số 711/SLÐTBXH-NCC, ngày 5-7-2017, Sở LÐ-TB và XH tỉnh Gia Lai trả lời Cục Người có công (Bộ LÐ-TB và XH) trong đó nêu nội dung: "không có thông tin liệt sĩ quy tập từ xã Ochalong và cũng không có thông tin liệt sĩ quy tập tại Viện K20" là chưa chính xác. Ngày 28-8-2020, Báo Nhân Dân đã có Văn bản số 543-CV/BND-BBÐ gửi Giám đốc Sở LÐ-TB và XH tỉnh Gia Lai đề nghị xác minh thông tin hài cốt liệt sĩ được quy tập và an táng tại Nghĩa trang liệt sĩ huyện Ðức Cơ trong hai mùa khô năm 2009 - 2010 và năm 2010 - 2011, thông tin bằng văn bản đến Báo Nhân Dân biết kết quả. Tuy nhiên, đến nay tòa soạn vẫn chưa nhận được văn bản trả lời của Sở LÐ-TB và XH tỉnh Gia Lai về việc này.

Sớm xác định ADN những liệt sĩ còn thiếu thông tin

Các liệt sĩ hy sinh tại Viện K20 được quy tập về Nghĩa trang liệt sĩ huyện Ðức Cơ (Gia Lai) cũng đã 10 năm nhưng đến nay vẫn chưa xác định được danh tính. Thế nên, mặc dù đã được trở về an nghỉ trong lòng đất Mẹ Việt Nam, nhưng nhiều năm qua mộ các liệt sĩ không có người thân đến thăm viếng, trong khi chính những người thân đó lại đang mòn mỏi tìm kiếm thông tin và khắc khoải chờ đợi, hy vọng đến ngày được đưa hài cốt các liệt sĩ trở về quê hương.

Theo hướng dẫn của Cục Người có công về việc giám định ADN xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin, đối với mộ đã được an táng trong nghĩa trang liệt sĩ nhưng còn thiếu thông tin thì Sở LÐ-TB và XH có công văn đề nghị Cục Người có công cử cán bộ của Cục và đề nghị Trung tâm giám định gien phối hợp lấy mẫu phẩm hài cốt liệt sĩ để đối chiếu với thân nhân liệt sĩ. Trong trường hợp hài cốt đã mùn nát, không thể thu thập được răng và các mảnh xương nguyên vẹn, thì cố gắng lựa chọn các mẫu xương tốt nhất còn lại. Lấy mẫu phẩm (tóc, móng tay, móng chân) thân nhân liệt sĩ, ưu tiên thứ tự: mẹ, bà ngoại, anh chị em cùng mẹ; bác, cậu, dì là anh chị em ruột của mẹ, con của em gái, chị gái liệt sĩ.

Ðối với các liệt sĩ hy sinh tại Viện K20, hiện nay chúng tôi đã liên hệ được khoảng 60 gia đình thân nhân liệt sĩ và họ sẵn sàng cho việc lấy mẫu gien, trong đó 30 gia đình thân nhân liệt sĩ đã có đơn gửi cơ quan chức năng đề nghị cho thân nhân và liệt sĩ được lấy mẫu phẩm để giám định ADN nhằm xác định danh tính hài cốt liệt sĩ. Cụ Nguyễn Thị Thái, hiện cư trú tại số 22 Hàng Hòm (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội), mẹ của liệt sĩ Nguyễn Tuấn Dũng là một trong số rất ít mẹ của liệt sĩ hy sinh tại Viện K20 còn sống. Năm nay cụ 90 tuổi, sức khỏe ngày một suy kiệt, trí nhớ không còn. Vậy nhưng, thỉnh thoảng cụ vẫn ra ngồi trước ban thờ, nhìn lên di ảnh người con trai đã hy sinh từ gần 50 năm trước. Lúc còn tỉnh táo, cụ chỉ có một mong ước là tìm được hài cốt của con trai mình để được yên lòng nhắm mắt.

Trong niềm xúc động tưởng nhớ về người cha kính yêu, về lời căn dặn của bà nội trước lúc đi xa, anh Lê Quang Vinh, con trai liệt sĩ Lê Quang Tặc nghẹn ngào nói: "Tôi mong muốn việc xét nghiệm ADN sớm được tiến hành để tìm lại tên cho các liệt sĩ đã hy sinh tại Viện K20, trong đó có bố tôi. Tôi cứ day dứt mãi vì chưa thực hiện được tâm nguyện của bà nội trước lúc đi xa là đưa được hài cốt của bố tôi về an nghỉ tại quê cha đất tổ". Ông Nguyễn Tuấn Trang, em trai của liệt sĩ Nguyễn Tuấn Dũng cũng không kìm được xúc động, nói: Bây giờ nên làm ngay việc xét nghiệm ADN để xác định danh tính liệt sĩ. Bởi càng để lâu, mẫu xương càng thoái hóa, số người thân của liệt sĩ còn sống để đối chứng gien cũng ngày một ít đi. Như mẹ tôi, thời gian sống chỉ còn tính bằng ngày".

Theo nguyện vọng của các thân nhân có liệt sĩ hy sinh tại Viện K20, đề nghị Cục Người có công, Sở LÐ-TB và XH tỉnh Gia Lai phối hợp Cục Chính sách (Tổng cục Chính trị, Bộ Quốc phòng), Bộ CHQS tỉnh Gia Lai và các cơ quan liên quan sớm kiểm tra, kết luận, tiến hành việc lấy mẫu phẩm thân nhân và liệt sĩ hy sinh tại Viện K20 để phân tích ADN, sớm tìm lại tên cho các liệt sĩ còn thiếu thông tin theo Ðề án 515 của Thủ tướng Chính phủ.

---------------------------------------

ANH THƠ