Gian nan tìm nguồn nguyên liệu thay thế dầu cọ

Một vườn dầu cọ ở Johor, Malaysia. Ảnh: AFP/TTXVN

Những sản phẩm này không có các giá trị dinh dưỡng như vitamin A và E có trong dầu cọ tự nhiên.

Điểm nóng chảy cao và hàm lượng chất béo bão hòa cao khiến dầu cọ trở thành nguyên liệu lý tưởng cho các loại kem và bánh kẹo. Các loại dầu thực vật khác cần được hydro hóa một phần, một quá trình trong đó các nguyên tử hydro được thêm vào các phân tử chất béo để đạt được độ đặc tương tự nhưng dẫn đến chất béo chuyển hóa không tốt cho sức khỏe. Đặc tính không màu và không mùi cũng làm cho dầu cọ trở thành một loại phụ gia thực phẩm phổ biến.

Như vậy, không có loại dầu nào khác có chứa vitamin tự nhiên của dầu cọ. Gần đây, một công ty có trụ sở tại Mỹ chuyên sản xuất dầu và chất béo sử dụng công nghệ sinh học đã giới thiệu một giải pháp thay thế dầu cọ sử dụng bể lên men 50.000 lít ở quy mô công nghiệp đầu tiên.

Công ty này tuyên bố rằng sản phẩm thay thế dầu cọ của họ thể hiện nỗ lực giảm tác động của dầu cọ đối với biến đổi khí hậu.

Theo báo cáo, một số công ty cũng đang làm việc để phát triển các loại dầu nuôi cấy bằng cách sử dụng quá trình lên men.

Công nhân thu hoạch hạt cọ tại nông trại ở Aceh Jaya, tỉnh Aceh, Indonesia. Ảnh: AFP/TTXVN

Thu hoạch hạt cọ tại nông trại ở Pelalawan, tỉnh Riau, Indonesia. Ảnh: AFP/TTXVN

Dầu cọ tổng hợp thiếu tính độc đáo vì không chứa vitamin A và E so với dầu cọ tự nhiên vốn rất giàu các giá trị dinh dưỡng này. Nguyên liệu thô dùng để sản xuất dầu cọ tổng hợp có thể không phải từ gốc nên không tạo ra được vitamin A, E vốn có trong dầu cọ tự nhiên. Tóm lại, một sự thay thế như vậy sẽ vô nghĩa mà không có bất kỳ lợi ích dinh dưỡng đáng kể nào có sẵn trong dầu cọ.

Dầu cọ tổng hợp không thể được sử dụng để sản xuất mỹ phẩm và các sản phẩm chăm sóc da vì có chứa các sản phẩm phụ công nghiệp. Việc sản xuất dầu cọ tổng hợp, sử dụng vi khuẩn để chuyển đổi chất thải thực phẩm và các sản phẩm phụ công nghiệp thông qua quá trình lên men, được quảng cáo là một sự thay thế phiên bản có nguồn gốc từ thực vật.

Công ty trên tuyên bố sử dụng Metschnikowia pulcherrima, một loại men được biết đến với khả năng chuyển hóa đường thành axit béo, có thể được sử dụng để sản xuất nhiên liệu sinh học và các sản phẩm công nghiệp khác. M. pulcherrima thường được biết đến là tác nhân lên men chậm. Nếu dầu của họ sẵn sàng cho mục đích thương mại, nhu cầu tăng đáng kể sẽ khiến giá ở mức cao, với ít giá trị dinh dưỡng hơn.

Trên hết, nhu cầu tăng cao và sự thôi thúc của thị trường chuyển hướng như vậy sẽ khuyến khích các nhà sản xuất giới thiệu các chủng có nguồn gốc từ sinh vật biến đổi gene (GMO) để tăng cường sản xuất, do đó tạo ra một thị trường khác bị ô nhiễm bởi một loạt các sản phẩm không rõ nguồn gốc với những nguy cơ tiềm ẩn đối với môi trường và sức khỏe con người.

Mặc dù vậy, nhà sản xuất chính dựa trên giống chuyên biệt có thể tận dụng lợi thế về việc cấp bằng sáng chế về sự sống và quyền kiểm soát nguồn cung cấp thực phẩm của một số ít công ty.

Công nhân thu hoạch hạt cọ tại nông trại ở Pelalawan, tỉnh Riau, Indonesia. Ảnh: AFP/TTXVN

Các chất dinh dưỡng thực vật trong dầu cọ bao gồm Vitamin E, carotenes, phytosterols, squalene, coenzyme Q10, phenolics cọ và phospholipid. Caroten và Vitamin E được biết đến với đặc tính chống oxy hóa cũng như chống viêm, trong khi các chất dinh dưỡng thực vật khác thể hiện nhiều đặc tính đặc biệt khác có tiềm năng trong ngành dược phẩm, dược phẩm dinh dưỡng, thực phẩm cũng như mỹ phẩm.

Vitamin E trong dầu cọ là hỗn hợp của tocopherols (18-22%) và tocotrienols (78-82%). Sau khi tinh chế, khoảng 70% vitamin được giữ lại trong dầu cọ. Tocotrienols là chất chống oxy hóa mạnh hơn do khả năng thâm nhập vào các mô có lớp axit béo bão hòa tốt hơn. Vitamin E trong dầu cọ có đặc tính bảo vệ thần kinh và chống ung thư, đồng thời sở hữu các đặc tính chống tạo mạch có thể hỗ trợ hồi quy khối u. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nó có đặc tính chống xơ vữa động mạch có thể làm giảm xơ vữa động mạch bằng cách loại bỏ mảng bám tích tụ trong động mạch.

Dầu cọ là một trong những nguồn giàu carotenoid nhất. Carotenoid trong dầu cọ có đặc tính chống ung thư. Có 13 hợp chất carotenoid trong dầu, những hợp chất chính là β-carotene, α-carotene, lycopene, phytoene và phytofluene. Carotenoid có hoạt tính pro-Vitamin A, có thể thực hiện chức năng dinh dưỡng do hoạt tính chống oxy hóa mạnh. Carotenoid ngăn ngừa khô mắt hoặc quáng gà, cải thiện tình trạng Vitamin A của các bà mẹ đang cho con bú và em bé, tăng nồng độ retinol huyết thanh và chống lại tình trạng thiếu Vitamin A. Ngoài việc bảo vệ tim mạch, carotenoid còn ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư như vú, gan, ruột kết và phổi.

Dầu cọ đỏ thu được từ quá trình tinh chế dầu cọ thô ở nhiệt độ thấp, giúp bảo quản hơn 80% caroten và Vitamin E. Dầu cọ đỏ có hương vị và mùi thơm đặc biệt, đồng thời rất giàu chất dinh dưỡng thực vật, như caroten (cung cấp dầu có màu đỏ tươi), Vitamin E, phytosterol và coenzyme Q10.

Hạt cọ được thu hoạch tại nông trại ở Pelalawan, tỉnh Riau, Indonesia. Ảnh: AFP/TTXVN

Dầu cọ cũng chứa phytosterol, có đặc tính chống ung thư và có thể làm giảm cholesterol bằng cách ức chế sự hấp thụ. Ngoài ra, squalene trong dầu cọ là một chất chống oxy hóa lipophilic với đặc tính duy nhất là bám vào màng tế bào. Bổ sung squalene hàng ngày có thể ức chế tổng hợp cholesterol và ức chế tế bào ung thư.

Dầu cọ cũng có coenzyme Q10 hay ubiquinone, có đặc tính chống oxy hóa gấp 10 lần Vitamin E. Các lợi ích sức khỏe khác của coenzyme Q10 bao gồm tăng cường sản xuất năng lượng tế bào, bảo vệ tim mạch và đặc tính chống ung thư.

Quả cọ dầu cũng là một nguồn phong phú các hợp chất phenolic. Trong quá trình xay xát, phenolic cọ dầu (OPP) được phân tách riêng và thu thập. Các thử nghiệm tiền lâm sàng trên OPP đã chứng minh nhiều hoạt động sinh học. Axit caffeoylshikimic, một phenolic chính trong OPP, có thể được thủy phân thành axit shikimic để sử dụng trong dược phẩm.

Chất phenolic trong cọ có chất chống oxy hóa, kháng khuẩn, chống xơ vữa, chống ung thư, trị đái tháo đường, hạ huyết áp, chống viêm, bảo vệ tim mạch và tăng cường nhận thức cũng như bảo vệ chống thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (ARMD).

Giống như tất cả các loại dầu và chất béo khác, dầu cọ cung cấp 9 kcal/g năng lượng, so với 4 kcal/g đối với protein và carbohydrate (1 kcal = 4,18 kJ).

Dầu cọ là duy nhất ở dạng bán bão hòa và bán rắn tự nhiên, do đó không cần hydro hóa để trở nên rắn hơn, tránh được vấn đề chuyển hóa. Việc loại bỏ chất béo chuyển hóa không lành mạnh sẽ mở ra cơ hội cho dầu cọ trở thành dầu thay thế.

Đánh giá nên được thực hiện trước khi đưa ra tuyên bố rằng dầu cọ là nguyên nhân chính gây ra nạn phá rừng và là nguyên nhân hàng đầu của biến đổi khí hậu.

Diện tích trồng cọ dầu chiếm chưa đến 1% diện tích đất nông nghiệp toàn cầu với khoảng 5 tỷ ha so với các loại cây lấy hạt có dầu khác (5%) và các loại cây trồng khác (23%) trong khi chăn nuôi chiếm tỷ trọng lớn nhất với khoảng 71%. Xét về sản lượng, cọ dầu có năng suất cao gấp 5 đến 9 lần so với các loại cây lấy hạt có dầu khác như đậu tương, hướng dương, hạt cải dầu với năng suất lên tới 4 tấn dầu/ha/năm.

Malaysia cam kết bảo vệ rừng, hệ động thực vật thông qua bảo tồn và quản lý bền vững. Tại Hội nghị Thượng đỉnh Trái đất ở Rio năm 1992, quốc gia này đã cam kết bảo tồn 50% diện tích đất của mình dưới rừng và độ che phủ của cây cối, cao hơn nhiều so với độ che phủ của rừng ở hầu hết các nước lớn ở châu Âu bao gồm Pháp, Đức, Italy và Vương quốc Anh. Malaysia cũng tham gia Tuyên bố của các nhà lãnh đạo về sử dụng đất và rừng, đồng thời Cam kết khí Methane toàn cầu tại Hội nghị các Bên lần thứ 26 của Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) được tổ chức tại Glasgow, Vương quốc Anh, vào tháng 11/2021. Điều này phản ánh cam kết của Malaysia trong việc bảo tồn và quản lý bền vững các khu rừng cũng như bảo vệ hệ động thực vật của mình.

Trong những thập kỷ qua, tỷ lệ phá rừng của Malaysia đã giảm. Trong giai đoạn 1991-2000, tỷ lệ này là 0,27%, giảm mạnh xuống 0,09% trong giai đoạn 2001-2010. Từ giai đoạn 2010 - 2015, diện tích rừng tăng 2% lên 18,25 triệu ha. Cụ thể hơn, trong giai đoạn từ năm 2008 đến 2018, trừ năm 2016 và 2018, các năm còn lại đều ghi nhận diện tích rừng tăng thuần. Lý do chính cho sự gia tăng này là việc thực hiện Chương trình chứng nhận dầu cọ bền vững của Malaysia (MSPO) nhằm giảm tác động xã hội và môi trường của việc sản xuất dầu cọ.

Các chương trình và sáng kiến khác nhau để bảo tồn, gìn giữ rừng và đa dạng sinh học đã được thực hiện, bao gồm tái trồng rừng ở Rừng Trung tâm Borneo thông qua việc trồng lại các loài cây rừng và thiết lập hành lang động vật hoang dã. Malaysia được xếp hạng trong số các quốc gia hàng đầu trên toàn cầu về diện tích đất được che phủ bởi rừng. Malaysia bảo tồn rừng vì đây là tài sản môi trường quan trọng góp phần ổn định khí hậu và bảo vệ nước, đất, thực vật và các loài động vật hoang dã.

Một nghiên cứu của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp (FAO) năm 2013 cho thấy để sản xuất một tấn dầu đậu nành và hạt cải dầu cần nhiều đầu vào hơn như phân bón (đạm và phốt phát), thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, đất đai và năng lượng, nếu so sánh với các đầu vào cần thiết trong việc sản xuất một tấn dầu cọ.

Theo dữ liệu từ Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), chỉ cần khoảng 0,26 ha đất để sản xuất một tấn dầu cọ, nhưng dầu đậu nành, dầu hạt cải và dầu hướng dương cần lần lượt là 2 ha, 1,25 ha và 1,43 ha đất để sản xuất một tấn dầu. Ngoài ra, việc sản xuất dầu đậu nành, dầu hạt cải và dầu hướng dương cũng sẽ gây ô nhiễm nhiều hơn khi chất cặn bã thải vào đất, nước và khí nhà kính nhiều hơn so với việc sản xuất dầu cọ./.

An Nguyễn (TTXVN tại Kuala Lumpur)