Giáng chế làm cản trở kinh tế tuần hoàn

Tác hại của giáng chế

Theo bà Patricia Beaumont, Chuyên gia về môi trường tại Đại học Rochester, giáng chế (downcycle) là hoạt động xử lý chất thải bằng cách chuyển đổi chúng thành những sản phẩm có chất lượng thấp hơn cũng như ít khả năng tái chế hơn so với vật liệu ban đầu.

Thực chất hầu hết các hoạt động được coi là tái chế mới chỉ dừng ở mức độ giáng chế, ví dụ như chai nhựa được nghiền nhỏ, nấu chảy rồi làm thành đồ nhựa dùng một lần.

Các chuyên gia đến từ Quỹ Ellen Macarthur cho biết, hoạt động giáng chế chỉ đóng vai trò bước đầu trong công cuộc hạn chế rác thải để bảo vệ môi trường. Thông qua các công đoạn giáng chế, phế thải không ngừng bị hạ thấp chất lượng, đến khi hoàn toàn không thể tiếp tục xử lý được nữa, bắt buộc phải tiêu hủy hoặc thải ra môi trường.

Thực tế, giáng chế còn gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng hơn tới môi trường, đặc biệt nếu được tiến hành bởi các đơn vị nhỏ lẻ, thiếu kinh nghiệm, kỹ năng cũng như trách nhiệm với môi trường.

Theo đó, sản phẩm giáng chế không những bị giảm chất lượng mà còn có nguy cơ nhiễm các hóa chất độc hại, bên cạnh việc tiêu tốn một lượng tài nguyên nhất định, bao gồm nước sạch và năng lượng.

Vòng đời của giấy qua các quy trình giáng chế. Ảnh: Đại học Rochester.

Bà Beaumont nhận định, giáng chế là sự phí phạm đối với tài nguyên rác và gây tổn hại tới quá trình xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn, nhưng xây dựng quy trình tái chế đúng nghĩa, tức là sản phẩm tái chế phải có chất lượng và độ an toàn tương đương với phế thải đầu vào là một việc không hề đơn giản.

Theo đó, các phế liệu cần phải được phân loại và làm sạch kỹ lưỡng trước khi tiến hành các công đoạn như cắt nhỏ, nấu chảy để tạo thành vật liệu mới. Trong suốt quá trình này, chỉ cần một lượng nhỏ tạp chất còn sót lại cũng sẽ gây ra sự biển đổi về chất lượng của vật liệu.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cho biết, trong một số trường hợp, giáng chế là giải pháp duy nhất để xử lý một số loại phế thải thường chứa nhiều tạp chất không thể làm sạch, như giấy viết, giấy in.

Giải pháp thúc đẩy tái chế đạt tiêu chuẩn

Trái với suy nghĩ thông thường, thực chất tái chế là một quá trình có yêu cầu cao về mặt kỹ thuật, công nghệ, kinh nghiệm cũng như trách nhiệm của các đơn vị đảm nhiệm. Vì vậy, Quỹ Ellen Macathur cho rằng, chính phủ các quốc gia cần thực hiện đánh giá và chỉ cấp phép xử lý, tái chế phế thải cho những đơn vị đạt tiêu chuẩn.

Bên cạnh đó, thiết kế sản phẩm cũng đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc hạn chế các tạp chất có trong phế thải. Bà Leá Gejer, Chuyên gia về kinh tế tuần hoàn tại Brazil nhận định, rác thải là sai sót trong khâu thiết kế, tức là vấn nạn rác thải hoàn toàn có thể được giải quyết triệt để thông qua nỗ lực đổi mới, sáng tạo, cải tiến bao bì, sản phẩm sao cho thân thiện nhất với môi trường.

Hướng dẫn tái chế nhựa. Ảnh: PRO Việt Nam.

Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam) cho biết, người tiêu dùng là mắt xích không thể thiếu trong chuỗi giá trị tái chế. Từ đó, để phế liệu, rác thải không bị giáng chế, PRO Việt Nam đề xuất hai phương án.

Đầu tiên, phân loại những rác thải, đặc biệt là bao bì nhựa theo đúng hướng dẫn tái chế của nhà sản xuất. Đối với các bao bì, phế liệu còn dính bẩn, người tiêu dùng có thể tiến hành xử lý sơ bằng cách rửa sạch bằng nước.

Thứ hai, không để lẫn vật lạ, hóa chất cùng với rác tái chế, đặc biệt là rác thải hữu cơ hay chất độc hại và có nguy cơ độc hại.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng nhấn mạnh nguyên tắc 3R, bao gồm (Reduce – tiết giảm; Reuse – tái sử dụng; Recycle – tái chế), trong đó tái chế nằm ở cuối cùng, vì vậy người tiêu dùng nên ưu tiên hạn chế sử dụng cũng như tái sử dụng để giảm lượng rác thải ra môi trường.

Phạm Sơn