Giáo dục đại học: Đổi mới để con người không bị AI thay thế

Đổi mới sáng tạo - trọng tâm đào tạo để thích ứng với AI

Ngày 26/12, Đại học Quốc gia TP HCM tổ chức hội nghị thường niên năm 2025, thu hút các nhà quản lý, nhà khoa học và đối tác trong nước. Phát biểu chính tại sự kiện, GS.TS. Nguyễn Thị Thanh Mai, Giám đốc Đại học Quốc gia TP HCM nhấn mạnh rằng trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển với tốc độ nhanh, việc xác định và nuôi dưỡng năng lực đổi mới sáng tạo là chìa khóa để con người không bị thay thế trong tương lai.

Đại học Quốc gia TP HCM nhấn mạnh vai trò sáng tạo trước thách thức AI.

Theo bà Mai, một trong những thách thức lớn của giáo dục hiện nay là sự khác biệt giữa tri thức truyền thống và nhu cầu giải quyết các vấn đề của tương lai. “Giá trị nào của con người là không thể bị thay thế?” - câu hỏi này đặt ra buộc các trường đại học và hệ thống giáo dục phải tái định hướng đào tạo. Trả lời cho câu hỏi này, Giám đốc Đại học Quốc gia TP HCM nhấn mạnh năng lực đổi mới sáng tạo là yếu tố tạo ra khác biệt, giúp con người duy trì vai trò và đóng góp trong một thế giới có sự hiện diện rộng rãi của AI.

Năng lực đổi mới sáng tạo, theo đại diện nhà trường, không chỉ liên quan đến hiểu biết kỹ thuật hay kiến thức hàn lâm mà còn bao gồm tư duy hệ thống, khả năng tự học, tư duy độc lập và năng lực tạo ra tác động tích cực cho xã hội. Để hướng tới mục tiêu đó, giáo dục đại học cần đổi mới phương pháp giảng dạy, chú trọng giáo dục cá thể hóa ở quy mô lớn và đào tạo các kỹ năng phù hợp với bối cảnh phát triển nhanh của công nghệ.

Giáo dục đại học đổi mới để thích ứng và dẫn dắt

Phát biểu tiếp tục làm rõ vai trò của đổi mới sáng tạo trong chiến lược phát triển giáo dục đại học, bà Mai khẳng định: “Khát vọng đổi mới sáng tạo vì một Việt Nam hùng cường… đã trở thành mệnh lệnh sống còn để bứt phá tăng trưởng…”.

Quan điểm này cũng phản ánh mong muốn đưa Đại học Quốc gia TP HCM vào nhóm 100 đại học hàng đầu châu Á vào năm 2030 thông qua ba trọng tâm chiến lược: đẩy mạnh hợp tác giữa nhà trường, nhà khoa học và doanh nghiệp; tăng cường hội nhập quốc tế; và tích hợp công nghệ hiện đại vào quản trị và đào tạo.

Năm 2025, Đại học Quốc gia TP HCM ghi nhận nhiều kết quả tích cực về đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, bao gồm hơn 3.200 bài báo quốc tế trong cơ sở dữ liệu Scopus, thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo, và ký kết hơn 100 thỏa thuận hợp tác với doanh nghiệp. Trong đó, các ngành chiến lược như công nghệ bán dẫn, thiết kế vi mạch và đường sắt được mở mới nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng cao trong thời đại số.

Đổi mới sáng tạo và vai trò của con người trong thời đại AI

Từ góc độ giáo dục nói chung, nhiều chuyên gia đã nhấn mạnh rằng AI không thể thay thế con người nếu con người biết khai thác và sử dụng công nghệ như một công cụ hỗ trợ nâng cao năng lực. Các nghiên cứu và hội thảo gần đây đều cho rằng AI nên được coi là trợ lý giúp mở rộng khả năng tư duy, sáng tạo và học tập, thay vì là một đối thủ thay thế hoàn toàn con người.

Trong bối cảnh đó, hệ thống giáo dục cần định hướng học tập suốt đời, tăng cường kỹ năng tư duy phản biện, sáng tạo và tự học - những năng lực mà trí tuệ nhân tạo hiện nay khó có thể thay thế. Giáo dục đại học và các cơ sở đào tạo đang đứng trước nhiệm vụ giúp người học không chỉ nắm được tri thức chuyên môn mà còn phát triển kỹ năng mềm, tư duy độc lập và khả năng thích ứng với những thay đổi nhanh chóng của công nghệ.

Nguyên Bách