'Giáo dục đồng hành, vun đắp nền văn hiến lâu đời của đất nước'

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát biểu tại lễ kỷ niệm 30 năm thành lập Đại học Quốc gia TPHCM. Ảnh: VNUHCM

Dự lễ, thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước và với tình cảm cá nhân, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gửi lời chúc mừng đến các thế hệ thầy cô giáo, cán bộ, nhân viên và sinh viên ĐHQG TPHCM với hành trình .

Mở đầu bài phát biểu tại buổi lễ, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng, trải qua những sự kiện thăng trầm trong suốt chiều dài lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, giáo dục luôn đồng hành, vun đắp cho nền văn hiến lâu đời của đất nước, đóng góp to lớn trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của Nhân dân, của dân tộc qua các thời kỳ.

Thành lập Đại học Quốc gia: Quyết sách đột phá

Theo Thủ tướng, trong giai đoạn đất nước ta chuyển mình mở cửa, đổi mới mạnh mẽ, nền giáo dục nước nhà nói chung, giáo dục đại học nói riêng bộc lộ những hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi trong tình hình mới.

Nổi lên trong đó là sự hạn chế về nguồn lực, cơ cấu gồm nhiều trường đại học quy mô nhỏ, mô hình hoạt động lạc hậu, chưa đáp ứng được yêu cầu đào tạo nhân lực trình độ cao.

Xác định giáo dục, đào tạo là quốc sách hàng đầu và với tầm nhìn chiến lược, Trung ương đã ban hành Nghị quyết 04 ngày 14/1/1993 về tiếp tục đổi mới sự nghiệp giáo dục và đào tạo; trong đó chỉ rõ nhiệm vụ “Xây dựng một số trường đại học trọng điểm quốc gia” để làm đầu tàu và nòng cốt cho giáo dục đại học nước nhà.

PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc ĐHQG TPHCM báo cáo thành tựu 30 năm phát triển của ĐHQG TPHCM. Ảnh: VNUHCM

Trên cơ sở đó, Chính phủ ra quyết định thành lập ĐHQG Hà Nội (cuối năm 1993) và ĐHQG TPHCM (đầu năm 1995).

Quyết sách này được xem là giải pháp đột phá để tích hợp các nguồn lực đang phân tán ở nhiều trường đơn ngành thành một đại học lớn với sứ mệnh bồi dưỡng nhân tài, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và chuyển giao tri thức đa ngành, đa lĩnh vực; đồng thời được đầu tư trọng điểm và trao cơ chế tự chủ để thúc đẩy đổi mới giáo dục đại học nhanh hơn, hiệu quả hơn với tầm nhìn khu vực, quốc tế.

Sứ mệnh lớn lao đó đòi hỏi 2 Đại học Quốc gia phải hoạch định chiến lược phát triển dựa trên tư duy đột phá, kiến tạo các giá trị mới, luôn kiên trì, nỗ lực vươn lên bằng trí tuệ, sự can đảm, bản lĩnh để vừa khẳng định giá trị riêng có, vừa định hướng, dẫn dắt sự phát triển nền giáo dục đại học.

Khẳng định chủ trương đúng đắn của Đảng về phát triển giáo dục đại học

Qua báo cáo của ĐHQG TPHCM, Thủ tướng vui mừng khi nhận thấy trong 30 năm qua, đại học này đã không ngừng phát triển lớn mạnh, đạt được những thành tựu quan trọng, khẳng định vai trò là một trong những cơ sở giáo dục đại học hàng đầu của đất nước.

Trong quá trình xây dựng và phát triển, ĐHQG TPHCM đã có những kết quả nổi bật.

Thứ nhất, ĐHQG TPHCM khai thác tốt quyền tự chủ để đào tạo, bồi dưỡng, phát triển nhân tài từ bậc trung học phổ thông đến tiến sĩ. Hệ thống này đã cung cấp gần 400 nghìn nhân lực trình độ cao cho đất nước.

Nhiều nhà lãnh đạo cấp chiến lược, nhà quản lý, nhà nghiên cứu, nhà khoa học đầu ngành, doanh nhân thành đạt đã trưởng thành từ hệ thống.

Hoạt động nghiên cứu khoa học của Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TPHCM). Ảnh: HCMUT

Thứ hai, ĐHQG TPHCM phát huy mạnh mẽ thế mạnh về cơ cấu đa ngành, đa lĩnh vực với 154 chương trình đào tạo được kiểm định quốc tế; 18 ngành, lĩnh vực đào tạo được xếp hạng quốc tế.

Đồng thời, ĐHQG TPHCM đã tích cực tham gia giải quyết những vấn đề trọng điểm của đất nước, nhất là trong lĩnh vực khoa học cơ bản, khoa học công nghệ, khoa học giáo dục, khoa học sức khỏe, kỹ thuật công nghệ, kinh tế, luật, sư phạm…

Thứ ba, ĐHQG TPHCM luôn duy trì là một đơn vị đứng đầu cả nước về số lượng và chất lượng các công bố quốc tế với tổng số gần 20 nghìn công bố quốc tế. Các nhà khoa học của ĐHQG TPHCM đã tích cực thúc đẩy những xu hướng khoa học mới, thực hiện những chương trình nghiên cứu có tầm vóc, mang giá trị, ý nghĩa khoa học và thực tiễn cao đối với sự phát triển của đất nước và giải quyết các vấn đề mang tính toàn cầu như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, cạn kiệt tài nguyên, già hóa dân số...

Theo bảng xếp hạng của QS World 2025, ĐHQG TPHCM thuộc nhóm 951-1.000 các đại học tốt nhất thế thế giới.

Thứ tư, ĐHQG TPHCM đã được Đảng, Nhà nước, Chính phủ tin tưởng giao xây dựng, triển khai và tham gia nhiều dự án, nhiệm vụ khoa học quan trọng tầm quốc gia, trong đó có Chương trình “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050”.

Cuối cùng, ĐHQG TPHCM đã khẳng định được tính ưu việt của mô hình đại học đa ngành, đa lĩnh vực, hoạt động theo cơ chế tự chủ; là minh chứng thuyết phục, khẳng định sự đúng đắn của chủ trương của Đảng về phát triển giáo dục đại học.

Giáo dục bước vào kỷ nguyên vươn mình

Theo người đứng đầu Chính phủ, đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình, xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng, hướng tới 2 mục tiêu chiến lược 100 năm: Phấn đấu đến năm 2030 là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; Đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Để thực hiện thành công các mục tiêu chiến lược đó, chúng ta phải duy trì mức tăng trưởng cao, bền vững, liên tục trong 2 thập kỷ tới.

Mới đây, Chính phủ quyết tâm đặt mục tiêu tăng trưởng năm 2025 ít nhất 8%, hướng tới tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tiếp theo.

Trong đó, sự tăng trưởng kinh tế phải đi cùng với việc đảm bảo an sinh xã hội, tiến bộ và công bằng xã hội và bảo vệ môi trường.

Với ngành Giáo dục và đào tạo, Trung ương ban hành Kết luận số 91-KL/TW về tiếp tục đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Trong đó, đã chỉ rõ những hạn chế của giáo dục đại học hiện nay. Giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học chưa thực sự gắn với thị trường lao động, chưa đáp ứng yêu cầu nhân lực cho các ngành kinh tế mới, công nghệ cao... Tỷ lệ học sau đại học, nhất là các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật và công nghệ còn thấp.

Đồng thời, Kết luận xác định nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm thời gian tới: "Xây dựng cơ chế, chính sách đột phá và đầu tư nguồn lực tương xứng để phát triển các đại học quốc gia… ngang tầm các nước tiên tiến, có đủ năng lực, điều kiện để giữ vai trò nòng cốt trong đào tạo và nghiên cứu khoa học".

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW trong đó xác định rõ quan điểm: "Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới"

Thủ tướng Phạm Minh Chính trao Huân chương Lao động hạng Nhất của Chủ tịch nước tặng ĐHQG TPHCM. Ảnh: VNUHCM

Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng, để thực hiện thành công những mục tiêu trên, hệ thống giáo dục đại học nói chung, ĐHQG TPHCM nói riêng đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Trong đó, Thủ tướng nhấn mạnh nhiệm vụ nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực và bồi dưỡng nhân tài; phát triển phẩm chất và năng lực tự học, tự làm giàu tri thức, sáng tạo của người học và thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Thủ tướng hoan nghênh và cơ bản nhất trí với tầm nhìn của ĐHQG TPHCM là trở thành hệ thống đại học nghiên cứu trong tốp đầu châu Á, nơi hội tụ nhân tài và lan tỏa tri thức, văn hóa Việt Nam.

Ba giá trị cốt lõi được xác định, gồm: Xuất sắc, tiên phong, chính trực trong đào tạo, nghiên cứu; Trách nhiệm, minh bạch, hiệu quả trong hoạt động; Gắn kết, phục vụ cộng đồng.

"Tôi mong muốn và tin tưởng rằng tập thể lãnh đạo, các thầy cô giáo, cán bộ, viên chức và học sinh, sinh viên ĐHQG TPHCM tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp và những thành tựu của 30 năm phát triển, xây dựng và trưởng thành rất đáng tự hào, nỗ lực vượt qua khó khăn, không ngừng vươn lên với những bước phát triển đột phá, cùng cả nước vững bước vào kỷ nguyên mới, với hành trình phát triển mới - hành trình mà sức sống mãnh liệt, ý chí kiên cường, sự sáng tạo không giới hạn của đất nước Việt Nam, của con người Việt Nam sẽ góp phần tạo ra kỳ tích mới của Việt Nam trong kỷ nguyên mới", Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu.

Khẩn trương ban hành Nghị định về Đại học quốc gia

Thời gian tới, để đạt được mục tiêu “Phát triển ĐHQG TPHCM theo hướng trọng tâm, trọng điểm đạt trình độ tiên tiến, thuộc nhóm hàng đầu châu Á” như đã đề ra tại Nghị quyết số 24-NQ/TW của Bộ Chính trị về Phương hướng phát triển kinh tế xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đông Nam bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Thủ tướng lưu ý các bộ, ngành một số nhóm nhiệm vụ.

Các bộ, ngành, địa phương tập trung tổ chức triển khai Kết luận số 91-KL/TW của Bộ Chính trị, bảo đảm hiệu quả, thiết thực.

Tiếp tục quan tâm, chăm lo cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo với phương châm “Lấy học sinh, sinh viên làm trung tâm, chủ thể - Thầy cô giáo là động lực - Nhà trường làm bệ đỡ - Gia đình là điểm tựa - Xã hội là nền tảng”.

Đẩy mạnh tự chủ gắn với nâng cao chất lượng đào tạo đại học theo hướng thực chất, đi vào chiều sâu, gắn với trách nhiệm giải trình, công khai, minh bạch.

Hoàn thiện các quy định liên quan đến nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo trong các cơ sở giáo dục đại học theo hướng tạo thuận lợi, tháo gỡ các nút thắt, rào cản, tính đến đặc thù về độ trễ và rủi ro trong nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo.

Có cơ chế, chính sách ưu đãi, khuyến khích thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và hợp tác nghiên cứu, triển khai giữa các cơ sở giáo dục đại học với doanh nghiệp.

Ưu tiên phân bổ ngân sách chi sự nghiệp khoa học công nghệ tương xứng với năng lực và kết quả hoạt động khoa học công nghệ của các cơ sở giáo dục đại học.

Thực hiện quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm, cơ sở giáo dục nghề nghiệp, bảo đảm hiệu quả, phù hợp với mục tiêu phát triển của các vùng kinh tế - xã hội trọng điểm của cả nước.

Rà soát, ưu tiên bố trí đủ quỹ đất để xây dựng cơ sở giáo dục mầm non, cơ sở giáo dục phổ thông, cơ sở giáo dục nghề nghiệp và cơ sở giáo dục đại học trên địa bàn.

Sinh viên Trường Đại học Quốc tế (ĐHQG TPHCM). Ảnh: N.Ngọc

Với ĐHQG TPHCM, Thủ tướng đề nghị hệ thống này nỗ lực phấn đấu, đến năm 2030 thuộc nhóm 100 cơ sở giáo dục đại học hàng đầu châu Á.

Đồng thời, tập trung xây dựng và vận hành mô hình quản trị đại học trên nền tảng số, đảm bảo tự chủ đại học, phát huy sức mạnh hệ thống đại học đa ngành, đa lĩnh vực; phát triển thành một hệ sinh thái giáo dục - khoa học - công nghệ hàng đầu Việt Nam, có trách nhiệm là một trong các trụ cột quan trọng, là đơn vị tiên phong trong cả nước triển khai thực hiện Kết luận số 91 của Trung ương, Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị.

ĐHQG TPHCM cần đẩy mạnh tuyển chọn và đào tạo, bồi dưỡng học sinh giỏi, sinh viên, học viên chương trình tài năng các ngành khoa học cơ bản, thúc đẩy nghiên cứu khoa học cơ bản.

Thủ tướng đề nghị ĐHQG TPHCM chú trọng các nhóm nhiệm vụ: Thu hút, trọng dụng và phát triển đội ngũ các nhà khoa học trẻ xuất sắc, các nhà khoa học đầu ngành; Xây dựng và triển khai chương trình đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo; Phát triển Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia;...

Khuôn viên Khu đô thị ĐHQG TPHCM. Ảnh: VNUHCM

Với Bộ GD&ĐT, Thủ tướng đề nghị Bộ chủ trì, phối hợp các bộ, cơ quan liên quan và hai Đại học Quốc gia khẩn trương rà soát, hoàn thiện và thống nhất phương án trình Chính phủ ban hành Nghị định về Đại học Quốc gia.

Trong đó, làm rõ và trao quyền tự chủ cao; có cơ chế, chính sách vượt trội về thu hút nhân tài, tuyển dụng các giảng viên, nhà khoa học tốt nghiệp từ các trường đại học hàng đầu thế giới; thu hút hiệu quả nguồn lực đầu tư từ các tổ chức quốc tế và trong nước...

UBND TPHCM, UBND tỉnh Bình Dương và các bộ, ngành, địa phương có liên quan hỗ trợ ĐHQG TPHCM tháo gỡ các vướng mắc về tài chính, quy hoạch, giải phóng mặt bằng,... để hoàn thành giai đoạn 2 của Khu đô thị ĐHQG TPHCM hơn 640 ha.

Mạnh Tùng