Giáo dục lòng yêu nước từ 'truyền lời' đến 'dẫn lối'
Trong thời đại số, lòng yêu nước không chỉ là cảm xúc truyền thống mà cần trở thành năng lực công dân thực tiễn. Giáo dục phải chuyển từ 'truyền lời' sang 'dẫn lối', gắn tình yêu quê hương với tư duy phản biện, trách nhiệm xã hội và hội nhập toàn cầu.
Lòng yêu nước trong dòng chảy mới
Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại Lễ kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành Giáo dục và khai giảng năm học mới 2025-2026 sáng 5-9. Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Lòng yêu nước là sợi chỉ đỏ xuyên suốt lịch sử dân tộc Việt Nam. Đó là tình cảm thiêng liêng, được hun đúc qua hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước, trở thành nền tảng tinh thần bất diệt của mỗi người Việt. Từ những trang sử hào hùng đến những hành động đời thường, lòng yêu nước đã, đang và sẽ tiếp tục là động lực to lớn để dân tộc ta vươn lên.
Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hóa và kỷ nguyên số, yêu nước không thể chỉ dừng lại ở những khẩu hiệu hay cảm xúc thiêng liêng. Nó cần được cụ thể hóa thành năng lực công dân - gắn với tư duy phản biện, hành vi có trách nhiệm, ý thức hội nhập, và khả năng lan tỏa giá trị Việt Nam ra thế giới. Đây là thách thức, nhưng cũng là cơ hội để giáo dục lòng yêu nước mang diện mạo mới, hiện đại và thực chất hơn.
Tình yêu Tổ quốc - không chỉ là di sản, mà là sức mạnh nội tại
Lễ khai giảng năm học 2025-2026 được tổ chức trang trọng. Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Trong tâm thức người Việt, lòng yêu nước là di sản quý giá được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác. Song trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, giá trị ấy không thể chỉ giữ nguyên hình hài truyền thống. Nó cần được “chuyển hóa” thành sức mạnh nội tại - một năng lực thực tế giúp công dân Việt Nam tự tin bước ra thế giới.
Một người trẻ yêu nước hôm nay không chỉ biết hát Quốc ca hay thuộc lòng những chiến công lịch sử. Họ cần biết cách bảo vệ bản sắc văn hóa, ứng xử văn minh trong cộng đồng quốc tế, tham gia sáng tạo và đổi mới để nâng cao vị thế đất nước. Lòng yêu nước, theo đó, trở thành động lực thúc đẩy họ phấn đấu, học tập, cống hiến - từ phòng thí nghiệm khoa học, không gian khởi nghiệp sáng tạo cho tới các hoạt động cộng đồng.
Học đường hiện đại: Không chỉ học sử, mà là sống cùng lịch sử
Cô trò Trường TH-THCS Marie Curie (Hà Nội) trong buổi tựu trường. Ảnh: baochinhphu.vn
Nếu trước đây, việc giáo dục lòng yêu nước chủ yếu gắn với các môn học như Lịch sử, Văn học, Giáo dục công dân, thì hôm nay, yêu cầu đặt ra là phải lồng ghép xuyên suốt trong toàn bộ chương trình và hoạt động giáo dục.
Một tiết học lịch sử không chỉ để học sinh ghi nhớ sự kiện, mà còn là cơ hội để các em trải nghiệm, nhập vai, tái hiện, thậm chí tranh luận về những lựa chọn của cha ông. Một giờ sinh hoạt công dân không chỉ dừng ở lý thuyết, mà cần gắn với dự án thực tế: bảo vệ môi trường, tham gia hoạt động xã hội, tìm hiểu văn hóa địa phương.
Gia đình, nhà trường và xã hội - 3 trụ cột của giáo dục - cần phối hợp chặt chẽ. Gia đình gieo mầm tình yêu quê hương qua những câu chuyện truyền miệng; nhà trường nuôi dưỡng nó bằng hoạt động trải nghiệm; xã hội lan tỏa bằng văn hóa, truyền thông, nghệ thuật, cộng đồng. Khi ấy, tình yêu nước không chỉ là “bài học” mà trở thành “hành động sống”.
Lòng yêu nước - kỹ năng sống trong thời đại hỗn loạn thông tin
Đại lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công (19-8-1945 - 19-8-2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2-9-1945 - 2-9-2025) diễn ra trọng thể trên Quảng trường Ba Đình lịch sử. Ảnh: VGP
Trong thế giới ngập tràn thông tin, lòng yêu nước cần được nhìn nhận như một kỹ năng sống. Yêu nước không chỉ là cảm xúc bộc phát, mà là bản lĩnh để công dân tự bảo vệ mình và bảo vệ hình ảnh quốc gia trước những thử thách. Một công dân yêu nước trong thời đại số là người biết: Phản biện thông tin, không chia sẻ tin giả, không để bị dẫn dắt bởi những luồng thông tin độc hại; Hành xử có trách nhiệm, văn minh trên mạng xã hội, biết cân nhắc từng phát ngôn để không làm tổn hại uy tín tập thể; Giữ gìn danh tiếng quốc gia, khi ở nước ngoài, biết hành xử đúng mực, trở thành “đại sứ văn hóa” thầm lặng cho đất nước. Như vậy, lòng yêu nước hôm nay không tách rời kỹ năng số và ý thức công dân toàn cầu.
Thay vì những bài giảng khô khan, giáo dục lòng yêu nước cần gắn với tình huống cụ thể trong đời sống hiện đại. Nếu một học sinh chia sẻ vô tình một thông tin sai lệch khiến bạn bè quốc tế hiểu sai về đất nước, em sẽ làm gì? Đây không còn là câu hỏi “đúng - sai” mà là bài học về trách nhiệm công dân, sự dũng cảm nhận lỗi và hành động sửa sai. Những tình huống như vậy giúp học sinh, sinh viên tự soi chiếu, đối thoại giữa cái tôi cá nhân và lợi ích cộng đồng, giữa tự do ngôn luận và trách nhiệm xã hội. Chính từ đó, lòng yêu nước được nuôi dưỡng bằng trải nghiệm thực tiễn.
Nếu trước đây, giáo dục lòng yêu nước thường thiên về “truyền đạt” - những bài học lịch sử, những tấm gương anh hùng - thì nay, cần chuyển sang vai trò “dẫn lối”. Người thầy không chỉ kể chuyện mà cần khơi gợi khát vọng: để học trò thấy yêu nước là học giỏi hơn, sáng tạo hơn, sống nhân ái hơn. Lòng yêu nước phải gắn liền với mục tiêu phát triển cá nhân. Khi một bạn trẻ khao khát thành công để đóng góp cho đất nước, thì tình yêu ấy đã trở thành động lực hành động mạnh mẽ nhất.
Từ cảm xúc đến năng lực công dân
Học sinh trong giờ học thực hành. Ảnh: VGP/Thu Trang
Trong kỷ nguyên số, lòng yêu nước không chỉ là tình cảm thiêng liêng trong tim, mà phải được chuyển hóa thành năng lực sống và hành động thực tiễn. Giáo dục cần biến lòng yêu nước thành kim chỉ nam cho học tập, sáng tạo, trách nhiệm xã hội và hội nhập toàn cầu. Mỗi công dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, khi biết gắn lòng yêu nước với khát vọng cá nhân, sẽ trở thành nguồn lực quý giá để đất nước vươn lên. Một lời nói văn minh trên mạng, một hành động tử tế ngoài đời, một sáng kiến mang dấu ấn Việt Nam lan tỏa ra thế giới - tất cả đều góp phần dựng xây hình ảnh quốc gia kiêu hãnh, nhân văn và tiến bộ.
Lòng yêu nước, từ di sản của cha ông, đang trở thành sức mạnh nội tại của công dân thời đại số và chính sức mạnh ấy sẽ là động lực để dân tộc Việt Nam vững vàng hội nhập, khẳng định vị thế, và hướng tới một tương lai thịnh vượng, bền vững.
