Giao S-300 cho Syria quá nguy hiểm, máy bay Nga lại 'ăn đạn nhầm' như Il-20?

S-300 đến Syria có thể là một rủi ro dành cho Nga.

Nỗi lo "gậy ông đập lưng ông"

Mặc dù động thái cung cấp S-300 là phản ứng của Bộ Quốc phòng Nga trước Israel sau vụ việc trinh sát cơ Il-20 bị bắn nhầm, tờ Asia Times cho rằng Moscow có thể sẽ gặp rủi ro nhiều hơn những gì họ tưởng tượng, bao gồm cả việc mất thêm nhiều máy bay nữa vì lý do tương tự.

Theo Asia Times, S-300 là hệ thống phòng không tầm xa được thiết kế để triển khai ở châu Âu và không thực sự phù hợp với không phận Syria, nơi tiếp giáp Iraq, Jordan và Israel.

Sau khi chuyển giao, người Nga sẽ phải huấn luyện cho quân đội Syria về cách sử dụng hệ thống S-300. Điều này sẽ mất khá nhiều thời gian và công sức, vì rõ ràng sự cố bắn nhầm máy bay vừa qua đã cho thấy, quá trình huấn luyện từ năm 2007 cho người Syria về sử dụng các hệ thống phòng không hiện vẫn chưa hề đủ.

Quân đội đào tạo kém

Cây bút Stephen Bryen của Asia Times đánh giá, quân đội Syria không chỉ được tổ chức kém mà còn yếu cả trong khâu hoạt động, lý do là bởi sự tiêu hao sinh lực rất lớn trong cuộc nội chiến Syria. Càng về sau này lực lượng rường cột chủ yếu là tân binh.

Quân đội và cảnh sát Syria đã mất 99.868 binh sĩ, bên cạnh con số chiến binh dân quân ủng hộ chính phủ thiệt mạng cũng lên đến 64.041. Syria trong quá khứ có khoảng 304.000 quân và một nửa trong số đó là quân dự bị. Đây mới chỉ là tổn thất tổng thể, chưa bao gồm cả các trường hợp tử vong không do chiến đấu và đào ngũ.

Theo nghiên cứu gần đây, "ước tính 100.000 binh sĩ và sĩ quan Syria đã rời bỏ vị trí của mình kể từ đầu cuộc khủng hoảng vào năm 2011. Trong khi nhiều người bỏ trốn để sang tị nạn ở nước ngoài, một số lượng nhỏ khác lại đào ngũ để sang phe đối lập”.

Điều này đồng nghĩa với việc quân đội giờ đây không còn người tài và việc chiêu mộ quân mới cũng là thách thức lớn. Về cơ bản các tân binh đều là những người thiếu kinh nghiệm và thậm chí là ít học thức.

Quy mô hiện tại của quân đội Syria, sau năm 2015 là không quá 100.000 người. Nhà bình luận Mihail Khodarenok từng mô tả: “Trong khi các dân quân, tình nguyện viên Iran, Hezbollah và PMC chiến đấu thay cho quân đội Syria, binh sĩ chính quyền Bashar Assad lại đang bận rộn với việc nhận hối lộ tại các trạm kiểm soát”.

Điều hành một hệ thống phòng không hiện đại là một thách thức không hề đơn giản. Chiến thuật của quân đội Syria cho đến nay đã chứng minh rằng họ thực sự không biết họ đang làm gì và thường khai hỏa hệ thống phòng không của mình một cách vu vơ để tránh những lời chỉ trích từ cấp trên, đó là lý do tại sao họ vẫn cứ nhắm bắn mãi một mục tiêu dù cho thực tế mối đe dọa đã rời đi từ lâu.

Người Nga có thể làm cho thực trạng đó càng trở nên tồi tệ hơn với việc “chiều chuộng” quân Syria bằng thứ vũ khí tân tiến hơn như S-300, bởi phạm vi của hệ thống này lớn hơn rất nhiều so với các vũ khí phòng thủ hiện tại. Về mặt lý thuyết, radar của S-300 có khả năng che phủ cả vùng không phận phía Bắc Israel.

Pháo thủ Syria sẽ bắn tên lửa vào Israel hay không? Nếu họ làm vậy, có khả năng một cuộc chiến tranh chung sẽ nổ ra.

Mục tiêu “thân thiện” và “không thân thiện”

Quân đội Syria không được đào tạo tốt trong nhiều năm qua.

Các loại radar được cung cấp cùng với S-300 đến Syria bao gồm “Tin Shield” ST-68U với tầm bắn lên tới 150km và radar 96L6 Cheesboard 3D với phạm vi hoạt động lên tới 300km.

Phiên bản S-300 xuất khẩu sang Syria có lẽ là S-300PMU hoặc có thể là phiên bản cũ nằm trong kho của Nga. Nó có tên lửa đánh chặn 5V554 với tầm bắn 150km nhưng cũng có thể được trang bị thêm các loại tên lửa chặn khác .

Vấn đề lớn nhất mà S-300 không giải quyết được là sự thiếu vắng của hệ thống phân loại mục tiêu thân thiện và không thân thiện ở Syria. Chúng còn được biết đến ngày nay với tên gọi là hệ thống IFF – hệ thống nhận dạng địch ta.

Cho đến gần đây, người Nga đã từng gặp rắc rối nhiều lần với IFF. Vào năm 2008, người Nga đã bắn hạ 4 trên 6 máy bay chiến đấu mà nước này thiệt hại trong cuộc xung đột ở Georgia.

Tướng Vladimir Shamanov khi đó từng thừa nhận: “Ở Nam Ossetia hệ thống IFF trên thực tế đã không hoạt động và rất khó cho các đơn vị của chúng tôi nhận ra rằng máy bay mà họ nhìn thấy là quân mình hay của Gruzia”.

Nga thời điểm đó đã mất máy bay tấn công mặt đất Su-25 và máy bay ném bom tầm xa Tu-22M3. Một số máy bay khác của Nga thì bị hư hỏng nặng.

Quyết định sai lầm

Theo Asia Times, hệ thống IFF chính của Nga được gọi là Kremnij. Nó được nâng cấp lên phiên bản 2M vì tất cả hệ thống IFF của Nga hiện đã bị NATO giả mạo tín hiệu. Kremnij có hai chế độ kích hoạt là - thời bình và thời chiến.

Chế độ thời chiến chỉ được phép sử dụng trong các cuộc chiến tranh liên quan trực tiếp đến lãnh thổ Nga. Một hệ thống IFF khác của Nga được gọi là Parol. Nó được coi là một sự thay thế cho Kremnij-2M, nhưng Kremnij vẫn đang được sử dụng mà chưa bị loại bỏ. Parol có dạng sóng phức tạp hơn và sử dụng mã hóa như hệ thống phương Tây.

Nga đã không cung cấp IFF cho các hệ thống phòng không của Syria và máy bay của Syria, điều này đồng nghĩa với việc người Syria chỉ có thể nhắm bắn mục tiêu của mình ở trong những trường hợp thuận lợi nhất.

Nga ngần ngại đưa IFF cho Syria vì cho rằng việc đưa cho người khác hệ thống IFF của mình sẽ làm suy yếu sự tập trung phòng thủ ở châu Âu. Do đó, cây bút Stephen Bryen cho rằng S-300 được giao cho Syria cũng không khác gì hệ thống phòng thủ cũ ở Syria, tức là sẽ không có chức năng IFF.

Thiếu tướng Bộ Quốc phòng Nga Igor Konashenkov nhấn mạnh: “Nga chưa từng có tiền lệ chuyển hệ thống IFF sang các quốc gia khác, kể cả Syria”.

Từ những phân tích trên, cây bút Bryen kết luận rằng, việc cung cấp S-300 cho Syria là nguy hiểm vì ba lý do: Phạm vi hoạt động của nó có thể dẫn đến chiến tranh với Israel nếu bắn qua biên giới; thiếu IFF, hệ thống này không phân biệt được máy bay đồng minh hay máy bay địch; và nguy cơ thứ ba là tiếp tục bắn nhầm máy bay của Nga, ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động của Nga tại Syria.

Ngoài ra, nó cũng có thể là một mối đe dọa hàng không dân sự xung quanh sân bay Damascus. Nếu đặt trong tay tổ đội vận hành kém cỏi, việc bán S-300 cho Syria là một bước đi liều lĩnh của Nga mà có thể sẽ một ngày nào đó họ phải cảm thấy hối tiếc, Bryen nêu quan điểm.

Mạnh Kiên