Giáo sư Đặng Vũ Minh, nhà khoa học tài năng và khiêm tốn

Nếu ai mới tiếp xúc với Giáo sư Đặng Vũ Minh, sẽ có cảm giác gần gũi, thân thiết, bởi cách đối xử nhẹ nhàng, chu đáo của ông. Càng tiếp xúc, ta càng thấy nhà khoa học đầy tài năng này có lòng khiêm tốn và cực kỳ tôn trọng người khác. Khi chuyện trò, bao giờ ông cũng lắng nghe, không ngắt lời người nói. Được tặng một cuốn sách, ông cũng viết thư tay bằng nét chữ nắn nót của mình để cảm ơn. Một tạp chí đăng bài về cha ông, bác sĩ Đặng Vũ Hỷ, ông đến tận nơi cảm ơn một cách chân thành. Ông nhớ cả những tác phẩm, công trình có giá trị của người khác để đến lúc có dịp là nhắc đến với thái độ trân trọng. Nhưng ít ai biết ông là một nhà khoa học tầm cỡ thế giới, với những công trình nghiên cứu có giá trị khoa học cơ bản, đồng thời có giá trị thực tiễn rất cao, bởi ông không bao giờ khoe về mình!

Giáo sư Đặng Vũ Minh nguyên là Chủ tịch Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Việt Nam. Ông cũng là Viện sĩ nước ngoài của Viện Hàn lâm Khoa học Nga và Viện Hàn lâm Khoa học Tự nhiên Nga.

Ông sinh năm 1946 tại Nam Định, trong một gia đình trí thức yêu nước. Cha ông là cố giáo sư, bác sĩ Đặng Vũ Hỷ, chuyên gia đầu tiên của Việt Nam về bệnh phong và bệnh da liễu, người đã được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh. Mẹ ông là bà Phạm Thị Thức, con gái của Thượng thư Phạm Quỳnh, một nhà văn hóa, chính trị gia nổi bật thời kỳ Bảo Đại.

Ông học tập xuất sắc, tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Mátxcơva năm 1968, sau đó bảo vệ luận án Tiến sĩ và Tiến sĩ khoa học tại Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô.

Trở về nước, ông đã đóng góp nhiều cho sự phát triển của khoa học và công nghệ Việt Nam, qua các vị trí lãnh đạo và quản lý ở nhiều cơ quan, đơn vị như Viện Vật lý, Viện Hóa học, Trung tâm Khoa học tự nhiên và Công nghệ Quốc gia, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Việt Nam. Ông cũng là Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam từ Đại hội VIII đến Đại hội X.

Ông có nhiều công trình khoa học có giá trị cao. Một trong những công trình khoa học nổi tiếng nhất của Giáo sư Đặng Vũ Minh là cuốn sách "Sản phẩm phân hạch của các nguyên tố siêu u-ran trong vũ trụ", được xuất bản bởi Nhà xuất bản Nauka tiếng Nga tại Mat-xcơ-va vào năm 1984. Công trình này nghiên cứu về nguồn gốc và phân bố của các nguyên tố siêu u-ran trong vũ trụ cũng như các phương pháp phân tích và xác định chúng, được các nhà khoa học Liên Xô đánh giá là một phát minh đáng mang tên ông. Công trình này cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các lĩnh vực như vật lý hạt nhân, vật lý lượng tử và vật lý thiên văn tại Việt Nam. Công trình về công nghệ nguyên tố hiếm, đóng góp vào việc khai thác, chế biến và sử dụng các nguyên tố hiếm có trong đất nước, như lantan, neodymi, praseodymi, samari, europi, terbi, yttri, dysprosi, holmi, erbium, thuli, ytterbi, luteti, ceri, gadolini, scandi, promethi, thori, urani, pluto. Các nguyên tố hiếm có nhiều ứng dụng trong các lĩnh vực như điện tử, viễn thông, y tế, năng lượng, quốc phòng, vũ trụ, v.v. Ông còn có công trình về công nghệ vũ trụ, tham gia xây dựng và phát triển các dự án về vệ tinh, tên lửa, máy bay không người lái, máy bay phản lực, máy bay trực thăng, v.v. Công trình này đã đóng góp vào việc nâng cao khả năng quan sát, giao tiếp, điều khiển, bảo vệ và khai thác không gian của Việt Nam.

Giáo sư Đặng Vũ Minh còn là một nhà hoạt động xã hội tích cực. Ông được bầu làm Chủ tịch VUSTA vào tháng 5 năm 2010, sau khi ông kết thúc nhiệm kỳ là Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Việt Nam. Trong thời gian làm Chủ tịch VUSTA, ông đã có nhiều cống hiến quan trọng cho sự phát triển của khoa học và công nghệ Việt Nam, cũng như cho sự hợp tác và giao lưu quốc tế trong lĩnh vực này. Một số cống hiến tiêu biểu của ông có thể kể đến như sau: Ông đã đẩy mạnh việc xây dựng VUSTA thành một tổ chức chính trị - xã hội vững mạnh của trí thức khoa học và công nghệ trong và ngoài nước, đóng vai trò là cầu nối giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng khoa học. Ông cũng đã tăng cường sự đại diện và ảnh hưởng của VUSTA trong các cơ quan lập pháp, chính phủ và các tổ chức xã hội khác. Ông đã thúc đẩy việc triển khai các hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ theo hướng đổi mới, sáng tạo, gắn với thực tiễn, nhằm đưa nhanh kết quả nghiên cứu vào đời sống, xã hội. Ông cũng đã khuyến khích và hỗ trợ các hội viên của VUSTA tham gia vào các dự án, chương trình và đề tài khoa học quốc gia và quốc tế. Ông đã quan tâm đến việc thu hút, đào tạo và phát triển trí thức trẻ, đặc biệt là những người có tài năng và sáng tạo trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Ông cũng đã tạo điều kiện cho các trí thức trẻ tham gia vào các hoạt động của VUSTA, như các cuộc thi, hội thảo, hội nghị, triển lãm, tạp chí và các hình thức truyền thông khác. Ông đã mở rộng và tăng cường các mối quan hệ hợp tác và giao lưu với các tổ chức khoa học và công nghệ quốc tế, đặc biệt là các nước trong khu vực và trên thế giới. Ông cũng đã đóng góp tích cực vào các hoạt động của các tổ chức quốc tế mà VUSTA là thành viên, như Hội đồng Khoa học Quốc tế (International Science Council), Liên đoàn các tổ chức Kỹ thuật ASEAN (AFEO), Liên đoàn các tổ chức Kỹ thuật Châu Á Thái bình dương (FEIAP)...

Hoạt động trên một lĩnh vực khoa học có vẻ xa vời, khô khan, nhưng Giáo sư Đặng Vũ Minh có một tâm hồn đầy rung cảm với văn hóa, nghệ thuật. Ông thường xuyên tham gia các hoạt động văn hóa, như đọc sách, xem phim, nghe nhạc, tham quan triển lãm .v.v. Ông cũng thích đi du lịch khám phá các vùng đất mới, giao lưu với các nền văn hóa khác nhau.

Với gia đình, ông là một người chồng, cha và ông yêu thương, quan tâm và chia sẻ. Ông luôn dành thời gian cho gia đình, đặc biệt là các cháu, để dạy dỗ, chơi đùa và truyền đạt kinh nghiệm sống. Ông cũng là một người con hiếu thảo, luôn tưởng nhớ và theo gương cha mẹ, đặc biệt là cố giáo sư bác sĩ Đặng Vũ Hỷ, người đã có nhiều cống hiến cho y học và đất nước.

Với đồng nghiệp, ông là một người đồng chân tình, hợp tác và tôn trọng. Ông luôn sẵn sàng lắng nghe, hỗ trợ và khuyến khích các đồng nghiệp trong các hoạt động nghiên cứu, giảng dạy và quản lý. Ông cũng là một người thầy tận tụy, gắn bó và có uy tín với các học trò, sinh viên và nghiên cứu sinh.

Giáo sư Đặng Vũ Minh đã được tặng thưởng nhiều huân chương, huy chương, giải thưởng cao quý của Nhà nước và các tổ chức quốc tế, như Huân chương Lao động hạng Nhất, Huy chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhì, Giải thưởng Nhà nước về khoa học và Công nghệ, Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học và Công nghệ.

Phạm Việt Long