Giáo sư Trần Ngọc Đường: Sáp nhập tỉnh, bỏ chính quyền cấp huyện là rất phù hợp
Hiến pháp 2013 không nói cả nước phải có 63 tỉnh, thành, cũng không quy định rõ tỉnh phải có huyện mà chỉ dùng chữ 'cấp chính quyền'.
Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú hôm 14-2 đã ký ban hành Kết luận 126 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về một số nội dung, nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị năm 2025. Trong kết luận này, một nội dung rất quan trọng là tiếp tục nghiên cứu bỏ cấp huyện, sáp nhập tỉnh để hình thành chính quyền hai cấp trên toàn quốc.
Trao đổi bên lề Hội nghị Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam lần thứ ba, khóa X, sáng 20-2, Giáo sư Trần Ngọc Đường, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cho biết đây là chủ trương không vi hiến và rất phù hợp với tổ chức chính quyền các nước.
Hiến pháp không nói cả nước cần bao nhiêu tỉnh
. Phóng viên: Trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua lại nói vẫn giữ mô hình chính quyền địa phương như cũ, trừ các nơi đang thực hiện mô hình chính quyền không tổ chức HĐND cấp quận như Nghị quyết của Quốc hội. Trong khi đó, định hướng của Trung ương lại là bỏ cấp huyện, sáp nhập tỉnh?
+ GS Trần Ngọc Đường: Hiến pháp 2013 không nói cả nước phải có 63 tỉnh, thành. Hiến pháp cũng không quy định rõ tỉnh phải có huyện, mà chỉ dùng chữ “cấp chính quyền”. Vì vậy, việc bỏ cấp huyện, chỉ có tỉnh với xã, phường cũng hợp lý và không cần phải sửa hiến pháp.
Đây là chủ trương tôi cho rằng rất phù hợp với tổ chức chính quyền các nước trên thế giới. Họ chú trọng chính quyền hai đầu, tỉnh mạnh, xã mạnh. Còn chính quyền trung gian thì do chính quyền tỉnh đưa đại diện về một khu vực hay vùng nào đó để thay tỉnh nắm chính quyền cơ sở. Đây cũng là mô hình chính quyền hiện đại.
. Trong quá trình phân cấp, phân quyền, khi bỏ chính quyền trung gian thì cấp xã vẫn có thể giải quyết được công việc?
+ Khi bỏ huyện và phân cấp phân quyền trực tiếp xuống xã thì thông thoáng hơn. Thời bỏ HĐND cấp huyện thì nhiều người cũng phản đối, nói không hợp hiến. Nhưng Hiến pháp có quy định đâu, chỉ quy định cấp chính quyền thì đủ UBND và HĐND. Giờ tôi nghĩ vẫn phải làm công tác tư tưởng, vận động.
Cái mới bao giờ cũng khó tiếp nhận. Việc làm tư tưởng tốt nhất là thực tiễn trả lời. Nếu thực hiện mà hiệu quả tốt thì dân tin.
GS Trần Ngọc Đường cho rằng khi sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện thì sẽ theo mô hình tổ chức chính quyền hiện đại các nước. Ảnh: QUANG VINH
Khó khăn cơ bản là do nhận thức
.Theo ông, nếu bỏ cấp huyện thì có khó khăn và thuận lợi gì?
+ Điều này cần tiếp tục nghiên cứu và làm rõ thêm. Vì xưa nay mình quen mô hình chính quyền địa phương 3 cấp rồi. Tuy nhiên, theo tôi, việc này cũng tạo nhiều thuận lợi.
Thuận lợi thứ nhất là tạo ra một không gian tương đối rộng để phát triển kinh tế xã hội, để thu hút đầu tư phát triển, rào cản là biên giới lãnh thổ của quận, phường không còn. Nguồn lực huy động của cả tỉnh sẽ lớn hơn để phục vụ phát triển. Điều này cũng phù hợp với chủ trương bỏ cấp trung gian để tinh giản, tinh gọn bộ máy. Trong điều kiện công nghệ phát triển như vũ bão hiện nay thì việc quản lý xã hội cũng tốt hơn.
Việc này bước đầu cũng có thể tạo ra cản trở do nhận thức chưa đầy đủ, nghi ngại, lo lắng về quản lý nhà nước có thực hiện được không, chính quyền cấp trên dưới xa nhau thế có quan liêu không. Thực tiễn sẽ giải quyết những nghi ngại này.
Hạn chế cơ bản nhất theo tôi là nhận thức. Làm sao có nhận thức thống nhất, thông suốt. Nhiều người cũng chưa nhận thức đủ việc bỏ chính quyền trung gian cấp quận, huyện đâu.
Tạo ra vùng động lực phát triển
.Hiện chúng ta có 63 tỉnh thành, số lượng này có nhiều quá không và theo ông thì nên còn bao nhiêu tỉnh thì hợp lý?
+ Trung ương chắc đã tính toán rồi, Bộ Chính trị đã có cân nhắc. Chắc không còn 63 tỉnh thành nữa, mà hợp nhất các tỉnh thành lại để tạo thành vùng, liên kết vùng tốt hơn. Tôi không nói được là nên còn bao nhiêu tỉnh thành. Trước có 38 tỉnh thành, giờ có thể còn ít hơn nữa. Ta có thể tạo ra vùng có biển, đồng bằng, rừng… Nếu hợp nhất các tỉnh có biển thì tạo ra động lực phát triển tốt. Tôi nghĩ Bộ Chính trị đã có phương án rồi nhưng sẽ làm từng bước.
Chủ trương sáp nhập chắc chắn là phải có căn cứ, tiêu chí để tạo sự đồng thuận chứ không sáp nhập theo ý chí chủ quan. Những người có trách nhiệm, tôi nghĩ đã bàn đến những vấn đề này để tạo ra vùng phát triển động lực chứ không phải là vùng lủng củng.
Thời điểm này là chín muồi và làm từng bước, có bài bản. Vì tinh giản bộ máy, bỏ cấp quận huyện thì liên quan trực tiếp đến lợi ích con người, vốn rất phức tạp. Do vậy, làm phải có bài bản và chuẩn bị chu đáo, công phu.
. Theo ông, việc sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện nên tiến hành trước hay sau Đại hội XIV?
+ Cái này thì khó mà nói, vì tôi không đủ thông tin để biết Trung ương đã chuẩn bị đến đâu. Nhưng với quyết tâm của Đảng thì quá trình này đang làm mạnh và nhanh. Kỷ nguyên mới bắt đầu từ Đại hội XIV của Đảng nên phải làm cho nó có cơ sở trước đi để khi bước vào thì thực hiện ngay.
.Xin cảm ơn ông.
Ý KIẾN
Đại biểu Quốc hội VŨ TRỌNG KIM, Chủ tịch Trung ương Hội Cựu Thanh niên xung phong Việt Nam:
Chỉ cần 10 vùng là đủ
Việc sáp nhập tỉnh, theo tôi là chia theo vùng, cụ thể là chia thành 7 vùng, cùng với một số thành phố lớn, khu vực đặc biệt trực thuộc Trung ương. Như vậy, chỉ cần hơn 10 vùng là được. Đồng thời, cần nghiên cứu các yếu tố bên trong, tạo động lực phát triển để hình thành các vùng.
Hiện nay, việc liên kết vùng đang chưa hiệu quả. Ví dụ, cầu Cát Lái nối kết TP.HCM và Đồng Nai có làm được đâu. Đồng Nai rất muốn làm mà chưa làm được, trong khi sân bay Long Thành đang làm rồi.
Khi tôi còn làm thường vụ Trung ương Đoàn, phụ trách Tây Nguyên thì vùng đó đi thẳng một lèo là đến, đâu cần nhiều tỉnh như vậy.
Nếu tính toán theo vùng, thì hệ thống, cơ cấu cũ… thì Vùng giải quyết được bài toán liên kết vùng. Chính quyền Vùng phải phát huy được lợi thế của vùng về nông nghiệp, lâm nghiệp như thế nào, không phải liên kết với ai cả và có thể phát huy ngay.
Nếu không còn 63 tỉnh thành nữa thì việc cơ cấu ủy viên trung ương, bố trí lãnh đạo cũng sẽ khác. Có thể theo tiêu chí địa bàn, lĩnh vực, ngành nghề. Một vùng có thể có vài ba ủy viên Trung ương. Rồi ngành, lĩnh vực cũng nên có ủy viên trung ương. Lãnh đạo chính trị đương nhiên phải có những lãnh đạo là ủy viên trung ương ngành chè, ngành boxit… rất cần thiết. Nếu là ủy viên trung ương thì có thể trực tiếp làm, triển khai, không phải đi báo cáo nhiều lần.
Độ tuổi của ủy viên trung ương cũng cần xem xét lại. Tuổi trung ương bây giờ hơi chậm, tuổi đưa vào lãnh đạo các cấp cũng hơi chậm. Làm sao để trước 30 đã có thể tham gia lãnh đạo các cấp. Giờ ta 55 tuổi mới vào Trung ương, làm sao để trước 35 vào thì tốt. Bởi bây giờ thời đại khoa học công nghệ, mà giới trẻ thì đang làm chủ công nghệ rất tốt.
*****
Ông NGUYỄN TÚC, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam:
Hồi đất nước mới thống nhất đã tính không tổ chức quận, huyện
Để tránh những vấp váp đã gặp phải trong việc sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện thì cố gắng cần có bước nghiên cứu, thí điểm. Cần tham khảo ý kiến nhân dân xem dân đồng thuận không vì dân là gốc. Không duy ý chí áp đặt cho dân.
Về bỏ cấp huyện, khi bầu Quốc hội thống nhất cả nước thì TP.HCM và các tỉnh phía Nam không có cấp quận, tuy nhiên Hà Nội và các tỉnh phía bắc thì có cấp quận. Hồi đó mình đề nghị “hai cấp rưỡi” như quận Hai Bà Trưng hiện nay thì thành khu phố thôi. Bây giờ đề xuất điều này thì cũng phải tổng kết, không duy ý chí được.
