Giao tiếp và chia sẻ thông tin trên không gian mạng

Mạng xã hội nên được tận dụng như một kênh tuyên truyền hữu hiệu để quảng bá về hình ảnh đất nước, con người và những nét văn hóa đặc sắc của Việt Nam. Đồ họa: Thái Bình

Định vị “tọa độ” thông tin và thượng tôn pháp luật trên không gian số

Sự bùng nổ của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đã đưa không gian mạng trở thành một bộ phận cấu thành không thể thiếu, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng xã hội thông tin và phát triển kinh tế tri thức. Ngày nay, thói quen tìm kiếm thông tin của chúng ta đã thay đổi căn bản, chuyển dịch từ việc tiếp cận tài liệu in ấn vật lý sang tài liệu điện tử, cho phép truy cập trực tiếp toàn văn tài liệu qua mạng ở bất cứ đâu. Tuy nhiên, giữa biển thông tin mênh mông ấy, kỹ năng quan trọng đầu tiên mà người dùng cần nắm vững là khả năng phân định rạch ròi các loại hình thông tin để có thái độ tiếp nhận phù hợp.

Trên các kênh thông tin hiện nay, chúng ta có hai nhóm cơ bản là thông tin chính thức và thông tin tham khảo. Thông tin chính thức mang tính chính thống, được đăng tải trên báo chí, cổng hoặc trang thông tin điện tử của các cơ quan Đảng, Nhà nước, bao gồm những dữ liệu có giá trị pháp lý, quản lý được quy định chặt chẽ và do cơ quan chức năng chịu trách nhiệm công bố. Ngược lại, thông tin tham khảo bao gồm tin tức cập nhật thường xuyên về đời sống, các bài viết, quan điểm cá nhân hoặc kết quả nghiên cứu. Việc nhầm lẫn giữa hai loại hình này, hoặc coi các thông tin trôi nổi trên mạng xã hội là chân lý, chính là nguồn cơn của nhiều rủi ro pháp lý và nhận thức sai lệch.

Bên cạnh việc phân loại thông tin, người dùng cần hiểu rõ hành lang pháp lý đang bảo vệ và điều chỉnh các hành vi trên không gian mạng. Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật quan trọng như Luật An toàn thông tin mạng, Luật An ninh mạng, Luật Tiếp cận thông tin và Luật Bảo vệ bí mật Nhà nước. Đặc biệt, Luật An ninh mạng năm 2018 là một "lá chắn thép", quy định đầy đủ các biện pháp phòng ngừa, đấu tranh nhằm loại bỏ các nguy cơ đe dọa an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội. Luật nghiêm cấm các hành vi sử dụng không gian mạng để tuyên truyền chống Nhà nước, kích động bạo loạn, làm nhục, vu khống, hoặc xâm phạm trật tự quản lý kinh tế. Luật Bảo vệ bí mật Nhà nước năm 2018 cũng đã chỉ rõ các hành vi bị nghiêm cấm, bao gồm việc soạn thảo, lưu giữ tài liệu chứa bí mật Nhà nước trên máy tính kết nối internet hoặc đăng tải, phát tán chúng trên các phương tiện truyền thông. Hiểu và tuân thủ các quy định này không chỉ là nghĩa vụ công dân, mà còn là cách tự bảo vệ mình trước những rủi ro pháp lý, đồng thời góp phần bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian số.

Lan tỏa giá trị nhân văn và trách nhiệm cộng đồng

Internet và mạng xã hội đã tạo ra một xã hội thu nhỏ, nơi mỗi cá nhân đều có tiếng nói và khả năng lan tỏa thông tin mạnh mẽ. Tuy nhiên, quyền tự do ngôn luận luôn đi kèm với trách nhiệm xã hội và đạo đức. Để xây dựng một môi trường số lành mạnh, Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ) đã ban hành Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội vào ngày 17/6/2021. Bộ quy tắc này đề ra bốn trụ cột ứng xử chung bao gồm: Tôn trọng và tuân thủ pháp luật; lành mạnh; an toàn, bảo mật thông tin; và trách nhiệm. Quy tắc tôn trọng pháp luật yêu cầu người dùng phải tuân thủ luật pháp Việt Nam và tôn trọng quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác. Quy tắc lành mạnh hướng đến các hành vi ứng xử phù hợp với giá trị đạo đức, văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Đây là những kim chỉ nam để mỗi "cư dân mạng" tự soi chiếu hành vi của mình, đảm bảo rằng mỗi nút like, mỗi dòng bình luận hay mỗi lượt chia sẻ đều mang tính xây dựng và tích cực.

Đi sâu vào hành vi cụ thể, việc có danh tính rõ ràng trên mạng xã hội là một yếu tố then chốt để xây dựng niềm tin và trách nhiệm. Người dùng nên sử dụng họ, tên thật cá nhân hoặc tên hiệu thật của tổ chức và đăng ký với nhà cung cấp dịch vụ để xác thực tài khoản. Việc ẩn danh thường tạo điều kiện cho tâm lý vô trách nhiệm, dễ dẫn đến những phát ngôn thiếu kiềm chế hoặc vi phạm pháp luật. Bên cạnh đó, mỗi cá nhân phải có trách nhiệm tự quản lý và bảo mật tài khoản của mình, nhanh chóng thông báo cho cơ quan chức năng nếu bị mất quyền kiểm soát hoặc bị giả mạo. Trong giao tiếp, chúng ta cần tuyệt đối tránh sử dụng những từ ngữ gây thù hận, kích động bạo lực, phân biệt vùng miền, giới tính hay tôn giáo. Không đăng tải những nội dung vi phạm pháp luật, xúc phạm danh dự nhân phẩm người khác, hoặc tung tin giả, tin sai sự thật gây bức xúc dư luận.

Mỗi cú click chuột, mỗi lượt chia sẻ cần phải được thực hiện bằng sự hiểu biết và tinh thần trách nhiệm cao nhất. Đồ họa: Thái Bình

Hơn thế nữa, mạng xã hội nên được tận dụng như một kênh tuyên truyền hữu hiệu để quảng bá về hình ảnh đất nước, con người và những nét văn hóa đặc sắc của Việt Nam. Thay vì lan truyền những thông tin tiêu cực, mỗi người hãy trở thành một "đại sứ" chia sẻ những thông tin tích cực, những tấm gương người tốt, việc tốt, góp phần lấy cái đẹp dẹp cái xấu.

Sàng lọc, kiểm chứng và tự vệ

Trong bối cảnh thông tin tăng theo cấp số nhân, việc tiếp cận được nhiều thông tin không đồng nghĩa với việc chúng ta đang sở hữu những giá trị thực sự. Để không bị "ngộ độc" thông tin, mỗi người cần rèn luyện quy trình tiếp nhận và xử lý thông tin một cách khoa học. Quy trình này bao gồm các bước: Đọc kỹ và nghiên cứu thông tin; phân tích và phân loại; sàng lọc; và cuối cùng là xác định mục đích để sử dụng. Trước một thông tin mới, thay vì vội vã tin ngay hoặc chia sẻ ngay, hãy chậm lại một nhịp để đặt câu hỏi về nguồn gốc và tính xác thực của nó. Kỹ năng trích dẫn nguồn thông tin là vô cùng quan trọng; người dùng cần đảm bảo thông tin có bối cảnh cụ thể, độ tin cậy cao, chính xác và có căn cứ để đối chiếu. Đặc biệt, khi tham khảo các chuyên trang tiếng nước ngoài, cần thận trọng trong việc trích dẫn và đối chiếu với các quan điểm chính thống, các văn bản quy phạm pháp luật trong nước để tránh sự lệch lạc về tư tưởng.

Kỹ năng kiểm chứng nguồn tin là một "tấm khiên" bảo vệ người dùng khỏi nạn tin giả. Hãy ưu tiên tìm kiếm và tra cứu văn bản quy phạm pháp luật trên các cổng thông tin điện tử của Chính phủ và các bộ ngành, sử dụng các văn bản định dạng PDF hoặc có chữ ký số của cơ quan ban hành để đảm bảo tính nguyên vẹn. Đối với các số liệu kinh tế - xã hội, chỉ nên tin dùng các báo cáo chính thức từ cơ quan có thẩm quyền. Người dùng cũng cần cảnh giác cao độ khi truy cập các đường link lạ, mở các email không rõ nguồn gốc, bởi đây thường là con đường để mã độc xâm nhập và đánh cắp dữ liệu.

Cuối cùng, việc nâng cao khả năng "đề kháng" trước thông tin xấu độc đòi hỏi một quá trình rèn luyện thường xuyên. Người dùng cần tích cực trau dồi kiến thức xã hội, nâng cao bản lĩnh chính trị để có thể tự mình nhận diện các luận điệu xuyên tạc. Chúng ta cần kiên quyết đấu tranh, ngăn chặn và loại bỏ những thông tin sai trái của các thế lực thù địch, không để chúng có cơ hội lan truyền và gây hại cho cộng đồng.

Thái Bình