Giáo viên chia sẻ ưu điểm nổi bật của bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống

Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 được xây dựng theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực, cho phép một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa. Điều này tạo điều kiện để các địa phương, nhà trường và giáo viên có cơ hội lựa chọn bộ sách phù hợp với điều kiện giảng dạy và đặc điểm học sinh, đồng thời khuyến khích sự đa dạng, sáng tạo trong dạy và học.

Trong đó, bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống được nhận xét với nhiều điểm mới nổi bật, thể hiện tinh thần đổi mới toàn diện trong chương trình giáo dục phổ thông.

Tự học dễ dàng hơn nhờ thiết kế khoa học

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Lê Thị Diễm Nghiên - giáo viên Địa lí, Trường Trung học cơ sở Chương Dương (Hoàn Kiếm, Hà Nội) cho biết: Trước khi đưa ra quyết định lựa chọn bộ sách giáo khoa để giảng dạy trong nhà trường, ban giám hiệu cùng tổ chuyên môn đã dành thời gian nghiên cứu, tìm hiểu và đánh giá kỹ lưỡng từng bộ sách.

Đối với phân môn Địa lí, giáo viên đã thống nhất chọn bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống bởi những đổi mới rõ rệt nhưng vẫn đảm bảo tính hệ thống và kế thừa kiến thức.

Theo đánh giá của cô Diễm Nghiên, so với sách giáo khoa cũ, kiến thức phân môn Địa lí trong sách giáo khoa Lịch sử và Địa lí - bộ Kết nối tri thức với cuộc sống không chỉ cập nhật nội dung theo hướng hiện đại, gần gũi với thực tiễn, mà còn chú trọng phát triển năng lực tư duy, phân tích và ứng dụng của học sinh thông qua các hoạt động học tập đa dạng, trực quan.

Đặc biệt, mạch kiến thức được tổ chức logic, liên kết chặt chẽ giữa các lớp học, giúp giáo viên thuận lợi trong quá trình tổ chức dạy học. Mặt khác cũng giúp học sinh dễ dàng tiếp cận, củng cố và mở rộng kiến thức một cách tự nhiên, hiệu quả.

Infographic giới thiệu sách giáo khoa Lịch sử và Địa lí 9 - Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống. Ảnh: Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam

Điển hình như trong sách Lịch sử và Địa lí 9, nội dung phân môn Địa lí vẫn giữ được nền tảng kiến thức cơ bản, kế thừa từ sách giáo khoa trước đây như phần Địa lí dân cư, Địa lí các ngành kinh tế hay Sự phân hóa lãnh thổ. Những chủ đề này giúp học sinh tiếp tục bám sát mạch kiến thức xuyên suốt từ các lớp trước, đảm bảo tính hệ thống, liền mạch và không gây “đứt gãy” trong quá trình học tập.

Hay tại chủ đề Sự phân hóa lãnh thổ, sách không chỉ dừng lại ở việc mô tả sự khác biệt giữa các vùng mà còn đi sâu phân tích vai trò và vị thế ngày càng quan trọng của Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh trong sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Trên thực tế, những thành phố này không chỉ là trung tâm chính trị, văn hóa mà còn là đầu tàu phát triển về công nghiệp, dịch vụ, giao thông, đóng vai trò hạt nhân trong các vùng kinh tế trọng điểm. Việc đưa các ví dụ thực tiễn như vậy giúp học sinh hiểu rõ hơn về vai trò lãnh thổ, cũng như các xu thế phát triển đô thị và kinh tế vùng hiện nay.

Đặc biệt, nội dung về các vùng kinh tế trọng điểm cũng đã được điều chỉnh và cập nhật đáng kể. Trong sách giáo khoa cũ, học sinh chỉ được làm quen với ba vùng kinh tế trọng điểm là miền Bắc, miền Trung và miền Nam. Tuy nhiên, sách mới đã bổ sung thêm vùng kinh tế trọng điểm Đồng bằng sông Cửu Long, phản ánh đúng với thực tiễn phát triển của nền kinh tế Việt Nam hiện nay.

"Việc mở rộng thành bốn vùng kinh tế trọng điểm không chỉ mang tính cập nhật về mặt kiến thức, mà còn giúp học sinh hình thành cái nhìn toàn diện hơn về cơ cấu lãnh thổ và chiến lược phát triển kinh tế quốc gia theo vùng", cô Diễm Nghiên cho hay.

Cùng nhận xét về ưu điểm trong sự đổi mới của sách Kết nối tri thức với cuộc sống, cô Hoàng Tuệ Minh - giáo viên tổ Văn - Sử, Trường Trung học cơ sở Giảng Võ (Ba Đình, Hà Nội) cũng cho rằng: Những cải tiến về mặt hình thức và nội dung trong sách giáo khoa mới đã mang lại nhiều thuận lợi, thay đổi tích cực cho cả giáo viên và học sinh.

Đối với môn Ngữ văn, sách có nhiều ưu điểm nổi bật về cả nội dung lẫn hình thức so với sách giáo khoa cũ, góp phần tích cực trong việc phát triển năng lực ngôn ngữ, tư duy và cảm thụ văn học cho học sinh.

Trước hết, bố cục và hình thức trình bày của sách rất khoa học, hiện đại và bắt mắt. Các bài học được thiết kế rõ ràng, có phần mở đầu định hướng mục tiêu, phần triển khai hợp lý với các hoạt động đọc – hiểu – viết được lồng ghép tự nhiên, hài hòa.

Bên cạnh đó, sách còn được trình bày sinh động với hệ thống hình ảnh minh họa phong phú, màu sắc hài hòa, phù hợp với lứa tuổi, giúp học sinh dễ tiếp cận và hứng thú hơn khi học Ngữ văn.

Sách giáo khoa Ngữ văn - bộ Kết nối tri thức với cuộc sống được đánh giá cao nhờ hình ảnh sinh động, trực quan. Ảnh: Đào Hiền

Theo chia sẻ của cô Tuệ Minh, chính sự đổi mới trong hình thức đã “gỡ rối” phần nào tâm lý e ngại của học sinh đối với môn Ngữ văn, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên xây dựng bài giảng linh hoạt, sáng tạo.

Về nội dung, sách lựa chọn chủ đề rất gần gũi, thiết thực, phù hợp với tâm lý, nhu cầu và khả năng tiếp nhận của học sinh ở từng độ tuổi. Ngữ liệu được đưa vào sách khá mới mẻ, đa dạng về thể loại, không chỉ gồm những tác phẩm văn học truyền thống mà còn có nhiều văn bản hiện đại, mang tính thời sự và phản ánh chân thực đời sống. Từ đó giúp học sinh cảm thấy gần gũi và dễ dàng tiếp nhận nội dung học tập.

Theo đánh giá của cô Minh, phần hướng dẫn viết trong sách Ngữ văn - bộ Kết nối tri thức với cuộc sống là một điểm sáng đáng chú ý. Cụ thể, sách được biên soạn với bố cục chặt chẽ, hướng dẫn chi tiết, rõ ràng và logic từ cách tìm ý, lập dàn ý đến trình bày đoạn văn, bài văn hoàn chỉnh.

Điều này không chỉ hỗ trợ giáo viên trong việc tổ chức hoạt động dạy học, mà còn giúp học sinh tự tin và chủ động hơn trong quá trình luyện tập kỹ năng viết – một kỹ năng quan trọng nhưng thường gây khó khăn với nhiều em.

Với cấu trúc bài học được thiết kế khoa học như vậy, sách đã tạo điều kiện để cả giáo viên và học sinh dễ dàng theo dõi, thực hành và đánh giá kết quả học tập. Đặc biệt, sách hướng đến khả năng tự học của học sinh, khi các bước thực hiện được trình bày cụ thể, ngắn gọn, kèm ví dụ minh họa rõ ràng, giúp học sinh có thể tự học, tự luyện tập mà không quá phụ thuộc vào giáo viên.

Học sinh hứng thú hơn nhờ thiết kế sinh động

Không thể phủ nhận rằng sự đổi mới trong sách giáo khoa theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 đã mang lại nhiều ảnh hưởng tích cực đối với cả giáo viên và học sinh. Đặc biệt, ở nhiều môn học, sách được thiết kế với hình thức trình bày sinh động, màu sắc hài hòa, hình ảnh minh họa phong phú và trực quan, đã góp phần khơi gợi hứng thú, sự tò mò và tinh thần khám phá nơi học sinh trong quá trình tiếp cận kiến thức.

Cô Lê Thị Diễm Nghiên cho hay, trong bối cảnh giáo dục hiện nay, khi học sinh ngày càng quen thuộc với môi trường học tập đa phương tiện và tư duy trực quan, việc đưa hình ảnh, đồ họa và thiết kế hiện đại vào sách giáo khoa không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu cần thiết để nâng cao hiệu quả dạy và học.

Không chỉ đơn thuần là việc “đẹp hơn” về hình thức, sự đổi mới này còn mang tính sư phạm rõ rệt vì giúp học sinh dễ dàng hình dung, liên hệ thực tế, đồng thời hỗ trợ giáo viên trực quan hóa nội dung giảng dạy.

Theo đó, các hình ảnh sinh động, bố cục rõ ràng, màu sắc hài hòa không chỉ giúp nội dung bài học trở nên hấp dẫn hơn, mà còn hỗ trợ học sinh dễ hình dung, ghi nhớ và liên kết kiến thức một cách trực quan và hiệu quả hơn.

Đối với người dạy, thiết kế sách hiện đại cũng giúp giáo viên có thêm công cụ trực quan để truyền tải kiến thức, giảm tải việc giảng giải khô khan và tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận bài học một cách chủ động, hứng thú.

Sách giáo khoa sử dụng hình ảnh sinh động giúp giáo viên có thêm công cụ trực quan để truyền tải kiến thức. Ảnh minh họa: website Trường THCS Chương Dương (Hoàn Kiếm, Hà Nội).

Đối với đặc thù của môn Địa lí, việc sử dụng hình ảnh minh họa, bản đồ, sơ đồ và biểu đồ không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn là yếu tố cốt lõi giúp học sinh tiếp cận và lĩnh hội kiến thức một cách hiệu quả. Việc bố trí hệ thống hình ảnh sinh động, bản đồ địa lý trực quan, cùng các biểu đồ và sơ đồ phân tích được lồng ghép hợp lý trong từng bài học đã góp phần làm tăng tính hấp dẫn, đồng thời hỗ trợ phát triển năng lực tư duy và kỹ năng học tập tích cực cho học sinh.

Có thể nhìn từ ví dụ trong sách Lịch sử và Địa lí 8 – bộ Kết nối tri thức với cuộc sống khi yêu cầu thực hành Vẽ và phân tích biểu đồ khí hậu. Theo đó, học sinh được tiếp cận với bảng số liệu về nhiệt độ và lượng mưa tại các trạm khí tượng tiêu biểu như Trường Sa, Huế và Hà Nội.

Dưới sự hướng dẫn từng bước của sách, học sinh sẽ thực hành vẽ biểu đồ kết hợp giữa đường và cột, từ đó rèn luyện kỹ năng đọc số liệu, xử lý thông tin, phân tích nhiệt độ trung bình năm, biên độ nhiệt, tổng lượng mưa và xác định mùa mưa của từng khu vực.

Hay tại bài học “Địa hình Việt Nam” trong sách được trình bày một cách sinh động thông qua bản đồ phân vùng địa hình và hình ảnh minh họa đi kèm. Nhờ vậy, học sinh có thể dễ dàng nhận diện các khu vực địa hình chính như vùng núi Đông Bắc, Tây Bắc, Trường Sơn Bắc, Trường Sơn Nam và đồng bằng sông Hồng, đồng bằng sông Cửu Long. Việc tích hợp bản đồ địa hình cùng với chú thích rõ ràng giúp học sinh không chỉ ghi nhớ kiến thức mà còn phát triển khả năng đọc bản đồ, một kỹ năng thiết yếu trong học tập địa lý hiện đại.

Biểu đồ là ngữ liệu quan trọng giúp người học dễ tiếp thu kiến thức khi học Địa lí. Ảnh: Đào Hiền

Không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ học sinh trong việc tiếp thu kiến thức, những đổi mới trong thiết kế hình ảnh, biểu đồ và bố cục trình bày còn giúp giáo viên thuận lợi hơn trong quá trình giảng dạy. Theo đó, giáo viên có thể dễ dàng khai thác hình ảnh để trực quan hóa bài giảng, tổ chức các hoạt động nhóm, phân tích bản đồ, hoặc hướng dẫn học sinh thực hành xử lý số liệu.

Tại bài “Vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ Việt Nam”, sách đã sử dụng sơ đồ tư duy để mô tả ảnh hưởng của vị trí địa lý đến khí hậu, thổ nhưỡng, sinh vật, kinh tế và văn hóa. Cách trình bày này giúp học sinh không những hiểu được mối quan hệ giữa các yếu tố địa lý mà còn rèn luyện tư duy tổng hợp, khả năng kết nối thông tin và trình bày logic. Giáo viên cũng có thể dựa vào sơ đồ để truyền đạt kiến thức đến người học một cách dễ dàng hơn.

Hình ảnh minh họa, bản đồ, sơ đồ và biểu đồ là công cụ hỗ trợ giúp học sinh lĩnh hội kiến thức địa lí dễ dàng. Ảnh minh họa: website Trường THCS Chương Dương (Hoàn Kiếm, Hà Nội).

Đồng tình với quan điểm trên, cô Hoàng Tuệ Minh cũng cho rằng, việc thiết kế và xây dựng hệ thống hình ảnh sinh động trong sách giáo khoa ngày nay được xem là một yếu tố vô cùng quan trọng trong hoạt động giáo dục, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới chương trình và phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.

Trên thực tế, hình ảnh không chỉ đóng vai trò minh họa cho nội dung bài học mà còn góp phần trực tiếp vào việc kích thích tư duy, tăng khả năng ghi nhớ và khơi gợi hứng thú học tập cho học sinh. Vậy nên, việc đầu tư về hình ảnh minh họa không còn là yếu tố phụ trợ mà đã trở thành một phần thiết yếu cấu thành nên chất lượng bài học. Những hình ảnh được lựa chọn không chỉ đẹp về mặt thẩm mỹ mà còn có tính sư phạm cao, bám sát nội dung kiến thức, hỗ trợ hiệu quả cho giáo viên trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học và giúp học sinh phát huy khả năng tự học, khám phá kiến thức một cách chủ động, sáng tạo.

Cô Tuệ Minh cho hay, trước đây, trong sách giáo khoa Ngữ văn học sinh chủ yếu tiếp cận văn bản qua kênh chữ viết. Điều này đôi khi khiến việc học trở nên khô khan và khó tiếp thu, đặc biệt đối với những học sinh có khả năng hình dung trực quan hạn chế.

Tuy nhiên, sách giáo khoa Ngữ văn – bộ Kết nối tri thức với cuộc sống đã khắc phục nhược điểm này một cách hiệu quả bằng việc tích hợp hình ảnh minh họa sinh động, bắt mắt, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và hứng thú hơn với môn học.

Cụ thể, trong sách Ngữ văn 8 bài học về "Hịch tướng sĩ" được minh họa bằng hình ảnh các nhân vật lịch sử, giúp học sinh hiểu rõ hơn về bối cảnh lịch sử và tinh thần yêu nước của dân tộc. Hay trong sách Ngữ văn 9, bài học về "Cảnh thiên nhiên trong thơ" cũng được minh họa bằng hình ảnh thiên nhiên sinh động, giúp học sinh cảm nhận sâu sắc hơn về vẻ đẹp của thiên nhiên qua ngôn ngữ thơ ca.

Qua một 1 thời gian tiếp xúc, đồng hành với sách Ngữ văn mới, cô Tuệ Minh nhận thấy việc sử dụng hình ảnh trong sách giáo khoa Ngữ văn mang lại nhiều hiệu quả tích cực trong quá trình dạy và học.

Đầu tiên, hình ảnh giúp tăng tính trực quan cho bài học, giúp học sinh dễ dàng hình dung và hiểu rõ nội dung văn bản, đặc biệt là những tác phẩm văn học có yếu tố tưởng tượng phong phú. Khi học sinh có thể thấy hình ảnh minh họa cho các nhân vật, bối cảnh, hay sự kiện trong câu chuyện, các em sẽ dễ dàng kết nối và cảm nhận sâu sắc hơn về nội dung tác phẩm. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các tác phẩm văn học cổ điển hoặc những tác phẩm có bối cảnh xa lạ với học sinh.

Bên cạnh đó, hình ảnh cũng hỗ trợ việc khơi gợi cảm xúc và sự hứng thú của học sinh đối với môn Ngữ văn. Bởi một hình ảnh sinh động, bắt mắt có thể kích thích trí tưởng tượng và sự sáng tạo của học sinh, giúp các em không chỉ học thuộc bài mà còn cảm nhận được vẻ đẹp và giá trị sâu sắc của tác phẩm văn học. Chẳng hạn, khi học sinh nhìn thấy hình ảnh minh họa cho cảnh vật thiên nhiên trong bài thơ, các em có thể cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên và tình yêu đối với quê hương qua những hình ảnh giản dị nhưng đầy ý nghĩa.

Ngoài ra, hình ảnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường khả năng ghi nhớ. Trên thực tế, con người thường ghi nhớ thông tin hình ảnh tốt hơn thông tin chỉ có chữ viết. Khi học sinh tiếp nhận bài học thông qua cả chữ và hình ảnh, các em sẽ dễ dàng tiếp thu và nhớ lâu hơn. Do đó, hình ảnh chính là công cụ giúp học sinh liên kết thông tin một cách sinh động, từ đó tạo ra những ấn tượng sâu sắc và dễ dàng tái hiện trong quá trình học tập.

ĐÀO HIỀN