Giữ điệu hát Sli của người Nùng xóm Tân Đô - Thái Nguyên
Hát Sli là nét văn hóa đặc trưng của đồng bào Nùng, nhưng tại nhiều địa phương, làn điệu này đang đứng trước nguy cơ mai một khi người am hiểu chủ yếu là lớp cao tuổi.
Với nỗi lo bản sắc phai nhạt, người dân xóm núi Tân Đô, xã Văn Lăng (tỉnh Thái Nguyên) đã chủ động thành lập Câu lạc bộ hát Sli nhằm bảo tồn và phát huy những làn điệu truyền thống của cộng đồng mình. Đây cũng là cách để trao truyền niềm đam mê cho thế hệ trẻ, góp phần gìn giữ di sản quý của dân tộc.
Trong âm thanh ngân nga của những câu Sli quen thuộc vang lên từ nhà văn hóa, mỗi tuần, người dân xóm Tân Đô lại quây quần để luyện hát, gìn giữ những giá trị tinh thần đã gắn bó với đồng bào Nùng bao đời.
Câu lạc bộ hát Sli xóm Tân Đô được thành lập năm 2023 với 19 thành viên ban đầu. Với tâm niệm giữ gìn tiếng nói, tiếng hát để văn hóa và nguồn cội không bị mai một, các ông, các bà dù tuổi đã cao vẫn tận tình chỉ bảo, truyền dạy cho lớp trẻ những câu hát gần gũi trong đời sống thường ngày. Nhờ vậy, Câu lạc bộ duy trì sinh hoạt đều đặn mỗi tuần, tạo không gian giao lưu, ôn luyện những bài Sli truyền thống. Đến nay, Câu lạc bộ đã phát triển lên 32 thành viên.
CLB Hát Sli trở thành niềm tự hào của người dân xóm Tân Đô
Ông Triệu Tiến Thành cho biết: “Xóm Tân Đô thành lập đội văn nghệ để duy trì hát Then, hát Sli, hát Lượn, hát cỏ lẩu… Những làn điệu này rất hợp với dân tộc Nùng chúng tôi, cần được truyền lại cho con cháu để không bị mai một. Lớp già như chúng tôi đang cố gắng tuyên truyền, vận động cùng lãnh đạo xóm và kiến nghị xã quan tâm hơn, để sau này có thể đào tạo lớp trẻ từ thiếu niên đến thanh niên tiếp nối, không để truyền thống này mất đi”.
Xóm Tân Đô hiện có 123 hộ với 548 nhân khẩu, trong đó trên 96% là người Nùng. Những năm qua, cùng với sự quan tâm của Nhà nước, người dân đã phát huy tinh thần đoàn kết, tích cực gìn giữ những nét đẹp văn hóa đặc trưng. Việc thành lập Câu lạc bộ hát Sli là một trong những hoạt động thiết thực để lưu giữ làn điệu truyền thống.
CLB thường xuyên tham gia các sự kiện văn hóa của xóm, xã, góp phần thu hút các bạn trẻ tham gia
Bí thư Chi bộ xóm Tân Đô, ông Triệu Tiến Tư, chia sẻ: “Giữ gìn nét đẹp văn hóa của người Nùng, trước hết chúng tôi triển khai từ chi bộ, rồi đến xóm và các đoàn thể. Đặc biệt phải tuyên truyền trong hội người cao tuổi, vì chính họ còn giữ được những nét nguyên bản nhất. Hằng ngày, họ nói chuyện với con cháu bằng tiếng dân tộc, góp phần giữ tiếng nói, giữ văn hóa. Các đoàn thể khác cũng cùng vào cuộc để vận động, cùng nhau bảo tồn những giá trị văn hóa của dân tộc Nùng”.
Làn điệu Sli – hình thức hát giao duyên đối đáp, kể chuyện, chúc tụng đậm chất trữ tình, thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, tình cảm đôi lứa, sự gắn bó giữa con người với nhau và với thiên nhiên. Ở đâu có người Nùng, ở đó tiếng Sli lại vang lên. Người Nùng có thể hát Sli trên đường đi, lúc nghỉ chân hay ngay trước phút chia tay. Khi lời ca cất lên, không gian như lắng lại, để âm hưởng say đắm ngân dài trong ký ức người nghe.
Anh Chu Văn Hưởng, Trưởng xóm Tân Đô, cho biết: “Từ năm 2022 đến 2024, phong trào văn hóa của Câu lạc bộ xóm Tân Đô hoạt động rất tích cực. Buổi tối, lúc mọi người nghỉ ngơi, bà con lại đến luyện tập, hát cùng nhau. Năm 2023–2024, Sở Văn hóa mở lớp dạy Sli, bà con được học bài bản hơn và có cơ hội giao lưu với các câu lạc bộ dân tộc bạn”.
Dù các học viên có độ tuổi và nghề nghiệp khác nhau, tất cả đều chung niềm đam mê với những làn điệu Sli. Sau thời gian được các nghệ nhân truyền dạy, hầu hết thành viên đã thuộc và có thể trình diễn các bài Sli truyền thống, coi đó là niềm tự hào về di sản độc đáo của dân tộc Nùng.
CLB hiện có hơn 30 thành viên và ngày càng thu hút sự quan tâm của người dân địa phương
Anh Hoàng Văn Ngọ, Chủ nhiệm Câu lạc bộ, nói: “Chúng tôi có phương hướng bồi dưỡng lớp trẻ bằng cách tranh thủ buổi tối thứ bảy, chủ nhật khi các cháu được nghỉ học, nghỉ làm. Lúc đó, những người biết hát Sli sẽ truyền dạy ngay tại nhà, hoặc khi đông đủ thì tổ chức dạy tại nhà văn hóa để các cháu học trực tiếp”.
Việc xây dựng mô hình bảo tồn làn điệu Sli ở Tân Đô góp phần nâng cao nhận thức về gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa, đồng thời đề cao vai trò của nghệ nhân, già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng. Mô hình cũng tạo điều kiện để các nghệ nhân tiếp tục truyền lửa cho thế hệ trẻ, góp phần bảo tồn giá trị di sản của dân tộc nói chung và làn điệu Sli của người Nùng nói riêng, hướng tới xây dựng con người Việt Nam phát triển hài hòa giữa truyền thống và hiện đại.
