Giữ nghề làm đồ chơi Trung thu truyền thống giữa nhịp sống hiện đại

Từ đam mê đến duyên với nghề làm đồ chơi truyền thống

Từ đôi bàn tay tài hoa và lòng yêu nghề bền bỉ, ông Nguyễn Văn Tí (xã Ô Diên, Hà Nội) đã tạo nên những món đồ chơi trung thu truyền thống như đèn kéo quân, đèn ông sao, ông tiến sĩ, ông đánh gậy… không chỉ để chơi, mà còn để lưu giữ linh hồn Tết Trung thu đậm đà bản sắc Việt.

Mỗi món đồ là sự kết tinh giữa kỹ thuật thủ công tinh xảo thấm đượm tình yêu văn hóa dành cho ngày hội trăng rằm.

Ở xã Ô Diên chỉ còn mình ông Tí làm đồ chơi trung thu truyền thống.

Ông Tí nhớ lại lý do bén duyên với nghề làm đồ chơi trung thu truyền thống: “Thuở nhỏ, tôi say mê lắm những món đồ chơi dân gian, nào con rối, ông tiến sĩ giấy, chiếc đèn kéo quân… Mỗi dịp Trung thu, được mẹ mua cho một món quà nhỏ thôi cũng đủ khiến tôi vui cả mùa.

Lớn lên, từ niềm yêu thích ấy, tôi bắt đầu tận dụng những nguyên liệu đơn sơ sẵn có ở quê để tự tay thử làm. Rồi thành thói quen, hễ Trung thu đến gần là tôi lại miệt mài chế tác, để vợ mang ra chợ bán, vừa góp thêm thu nhập lo cho gia đình, vừa mong muốn giữ hồn dân tộc trong từng món đồ chơi”.

Hiện nay, với đồ chơi trung thu truyền thống, ông Tí làm theo đơn đặt hàng trước và chỉ bán lẻ chứ không bán buôn.

“Ở xã Ô Diên chỉ còn mình tôi theo nghề này, cũng không đủ sức để làm đơn bán buôn”, ông Tí nói.

Thường thì khoảng một đến hai tháng trước trung thu, ông Tí bắt đầu chuẩn bị nguyên liệu như chặt tre phơi khô để sau này dễ uốn đồ chơi, lên phố Hàng Mã mua giấy cũng như keo dính hay các dụng cụ để làm đồ chơi truyền thống.

Những món đồ chơi truyền thống được ông Tí làm theo đơn đặt hàng.

Với ông Tí, mỗi món đồ đều phải rất tỉ mỉ, công phu như để làm tiến sĩ giấy, ông Tí phải lấy đất từ cánh đồng về nặn mặt, phơi khô rồi mới sơn màu, vẽ các bộ phận trên khuôn mặt. Quan trọng nhất là phải “thổi” được cái thần, sự tươi tắn, hiền hậu, có hồn lên khuôn mặt của nhân vật. Thân của nhân vật thì dùng tre, nứa vót nhẵn, mặc áo giấy màu, cài hoa trên mũ, cầm thẻ bài, cờ quạt…

Điều khiến ông vui mừng là những năm gần đây, đời sống khá giả hơn, cùng với chủ trương tôn vinh văn hóa truyền thống, nhiều người bắt đầu quan tâm và ủng hộ đồ chơi dân gian. Ông kể thêm: “Ở quê tôi, trung thu năm nào cũng tổ chức mâm cỗ trông trăng cho trẻ. Trên mâm cỗ bao giờ cũng có ông tiến sĩ, ông đánh gậy, có đèn ông sao…Nhờ vậy mà đồ chơi Trung thu truyền thống dần lấy lại sức sống”.

Bảo tồn nghề, giữ gìn văn hóa truyền thống

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyễn Đức Thuận, Phó phòng Văn hóa - Xã hội (xã Ô Diên) cho hay, ở địa phương hiện nay chỉ còn ông Nguyễn Văn Tí vẫn miệt mài gìn giữ nghề làm đồ chơi Trung thu truyền thống.

Ông Tí có đôi bàn tay khéo léo có tiếng ở xã, làm đồ chơi trung thu, đôi bàn tay ông nhanh thoăn thoắt buộc buộc, cắt cắt, dán dán… để tạo ra những sản phẩm đồ chơi Trung thu truyền thống. Dường như những mảnh giấy những thanh tre nứa đều trở nên có hồn dưới bàn tay khéo léo của ông.

Món đồ chơi ông tiến sĩ giấy hay đống đánh gậy nhìn đơn giản nhưng ông Tí làm tỉ mỉ cả buổi mới xong.

Tất cả các món đồ chơi đều được ông Tí làm bằng niềm say mê, bất chấp khó khăn khi phải cạnh tranh với đồ chơi nhập ngoại, với nhưng thứ đồ chơi hình thức, mẫu mã đẹp, bắt mắt và hấp dẫn giá lại rẻ, mẫu mã bắt mắt.

“Những năm gần đây, chúng tôi nhận thấy người dân có xu hướng quay trở lại với đồ chơi truyền thống. Nhiều người bắt đầu sưu tầm, mua để chơi hoặc trưng bày, đặc biệt là những sản phẩm gắn với đề tài dân gian như đèn kéo quân, ông đánh gậy, ông tiến sĩ...

Nắm bắt xu hướng này, chính quyền xã cũng đã quan tâm xây dựng các đề án bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa địa phương. Tới đây sẽ nghiên cứu, đề xuất bảo tồn nghề làm đồ chơi Trung thu ở Ô Diên”, ông Thuận nói.

Hoàng Thanh