Giữ nhịp chiêng truyền thống

Anh K’Quảng hướng dẫn học sinh cách đánh chiêng

Đam mê bền bỉ từ những nhịp chiêng đầu đời

Sinh năm 1979, anh K’Quảng đến với chiêng từ thuở 14 - 15 tuổi, khi những buổi lễ trong bon Ka La Dơng luôn khiến cậu thiếu niên mê mẩn tiếng nhạc vang lên bên bếp lửa. Tuy nhiên, ngày ấy anh K’Quảng mới chỉ biết vài bài cơ bản, chưa cảm hết “hồn” chiêng, chưa phân định rõ độ khó, dễ của từng chiếc trong bộ chiêng gồm 6 cái của bon. Nhiều năm sau, khi đã lớn lên cùng tiếng chiêng, anh K’Quảng bắt đầu hành trình kiên trì luyện tập. Đến năm 2025, anh đã đánh chuẩn được cả 6 chiêng, một kỹ năng đòi hỏi không chỉ năng khiếu mà còn rất nhiều thời gian để luyện nghe, luyện tay. Trong đó, chiêng thứ 3, 4 và 5 được xem là khó nhất vì âm trầm, vang và dội phức tạp, dễ lệch nhịp nếu người đánh không cảm âm tốt.

Anh K’Quảng chia sẻ: “Hồi ấy thấy khó nên mình chịu khó học nhiều hơn. Nghe người giỏi đánh, lắng lại từng tiếng, từng nhịp rồi tập bắt theo. Chỉ khi bắt đúng âm mới đánh chuẩn được”. Với anh K’Quảng, thẩm âm là yếu tố quan trọng nhất trong nghệ thuật đánh chiêng. Không chỉ nghe âm thanh, người đánh phải cảm được độ ngân, độ vang và độ “ăn” của từng chiếc chiêng trong tổng thể. Cái hay của chiêng nằm ở sự hòa âm: chỉ một tiếng lệch cũng đủ làm cả bài mất hồn. Vì vậy, người đánh phải kiên nhẫn, phải “sống” trong tiếng chiêng để hiểu chất âm và để tay gõ chạm đúng linh hồn bài chiêng. Trong bon Ka La Dơng, hiện có khoảng gần 20 người biết đánh chiêng nhưng chỉ 4 người đánh giỏi và thành thạo cả 6 chiêng. Anh K’Quảng là một trong số đó, người đánh chắc, chuẩn và truyền cảm hứng cho nhiều người đam mê.

Không giữ chiêng cho riêng mình, anh chủ động truyền dạy cho lớp trẻ trong bon: từ cách đeo chiêng, tư thế đứng, bắt nhịp đến quan trọng nhất là nghe âm. Trong lễ hội, hỏi, cưới hay hội bon, anh luôn vận động mọi người cùng đánh để giữ nếp cũ. Ngoài các dịp ấy, nhóm mê chiêng của anh vẫn tự tập luyện, ôn bài cũ, học bài mới - như một cách giữ bàn tay và nhịp thở của truyền thống.

Lan tỏa bản sắc chiêng cho học sinh vùng cao

Anh K’Quảng còn là “người thầy” đặc biệt trong nhiều hoạt động ngoại khóa ở các trường trên địa bàn. Mỗi khi nhà trường cần hỗ trợ truyền dạy chiêng, anh đều có mặt với bộ chiêng quen thuộc. Giữa sân trường, anh kiên nhẫn chỉ cho học sinh cách đeo dây chiêng đúng, giữ tay gõ để tiếng không bị đục và lắng nghe âm hòa vào nhau. Em nào khá hơn, anh hướng dẫn sâu thêm về thẩm âm, cách chỉnh nhịp để tiếng chiêng tròn và vang hơn. Em K’Trần Tới, học sinh lớp 7 K17 chia sẻ: “Trước đây, em chỉ xem người lớn trong bon đánh chiêng mà không hiểu hết ý nghĩa. Nhờ được thầy K’Quảng hướng dẫn, em mới biết vì sao tiếng chiêng quan trọng trong lễ hội và vì sao các thế hệ trong bon luôn tự hào về nó. Em mong sau này, mỗi dịp lễ sẽ được đứng trong đội chiêng của bon”.

Theo ông Nguyễn Kiến Huyên - Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS - THPT Đắk Glong chia sẻ: “Anh K’Quảng là người rất uy tín trong cộng đồng, lại đam mê nhạc cụ dân tộc. Mỗi lần trường tổ chức hoạt động ngoại khóa, anh đều nhiệt tình tham gia. Nhờ cách hướng dẫn dễ hiểu, lại giàu tâm huyết, các em học sinh, nhất là các bạn nam dần yêu thích chiêng, biết cách nghe âm, chỉnh nhịp và trân trọng giá trị văn hóa truyền thống hơn”.

Anh K’Quảng tham gia đều đặn các lễ hội của xã như: cúng bến nước, Ngày hội Đại đoàn kết… và luôn ưu tiên các tiết mục truyền thống, đặc biệt là cồng chiêng - phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần cộng đồng. Với anh, mỗi lần đánh chiêng là thêm một lần ôn ký ức, giữ bản sắc và trao cho thế hệ trẻ niềm tự hào về tiếng chiêng dân tộc.

Từ niềm đam mê cá nhân, anh K’Quảng đã trở thành người tiếp nối và lan tỏa giá trị cồng chiêng trong cộng đồng. Tiếng chiêng không chỉ vang trong lễ hội mà còn sống trong mỗi buổi học, mỗi sân trường, theo bước các thế hệ trẻ lớn lên từ đại ngàn Quảng Khê - nơi tiếng chiêng là nhịp thở của văn hóa, là sợi dây nối dài truyền thống.

Nguyễn Hiền .