Giữ nhịp để xuất khẩu sớm 'về đích'

Nhưng để giữ nhịp xuất khẩu và sớm “về đích”, cộng đồng doanh nghiệp và cơ quan chức năng phải đồng lòng tận dụng dư địa của các hiệp định thương mại tự do, mở rộng thị trường, đẩy mạnh xanh hóa và số hóa sản xuất, tăng sức chống chịu trước biến động toàn cầu.

Bốc xếp hàng xuất khẩu tại Cảng container quốc tế Hateco Hải Phòng.

Tiềm ẩn nhiều thách thức

8 tháng của năm 2025, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu của nước ta đạt gần 600 tỷ USD, tăng 16,3% so với cùng kỳ; riêng xuất khẩu đạt 306 tỷ USD, tăng 14,8% và vượt mục tiêu cả năm. Cán cân thương mại thặng dư gần 14 tỷ USD, góp phần củng cố ổn định vĩ mô. Theo các chuyên gia, đây là kết quả ấn tượng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều bất định, xung đột thương mại và biến động địa chính trị gây ảnh hưởng nặng nề đến chuỗi cung ứng quốc tế.

Đáng chú ý, Hoa Kỳ tiếp tục chứng tỏ vai trò là một thị trường trụ cột trong kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Theo Tham tán Thương mại Việt Nam tại Hoa Kỳ Đỗ Ngọc Hưng, 7 tháng năm 2025, kim ngạch thương mại song phương đạt 114,5 tỷ USD, tăng 41% so với cùng kỳ; trong đó Việt Nam xuất khẩu 106 tỷ USD, nhập khẩu 8 tỷ USD, xuất siêu 98 tỷ USD. Các nhóm hàng chủ lực như máy móc, thiết bị, gỗ và sản phẩm gỗ, dệt may, thủy sản đều duy trì tăng trưởng cao, nhiều mặt hàng tăng từ 15% đến hơn 100%. Bà Đỗ Thị Thu Hương, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử Việt Nam cho biết, ngành điện tử tiếp tục là “đầu tàu” xuất khẩu của Việt Nam. Trong 8 tháng, kim ngạch đạt 100 tỷ USD, chiếm hơn 30% tổng xuất khẩu cả nước, tăng tới 25% so với cùng kỳ, riêng xuất khẩu sang Hoa Kỳ đạt 35 tỷ USD.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, đằng sau những con số khả quan về xuất khẩu vẫn tiềm ẩn những rủi ro. Đó là kinh tế toàn cầu còn tiềm ẩn bất ổn từ căng thẳng địa chính trị, cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc, chính sách thương mại ngày càng khắt khe của Hoa Kỳ, hay nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng. Với độ mở nền kinh tế thuộc nhóm cao nhất thế giới, Việt Nam khó tránh khỏi tác động. Chính vì thế, để đạt mục tiêu xuất khẩu tăng 12% trong cả năm, 4 tháng cuối năm cần mang lại ít nhất 150 tỷ USD, tương ứng hơn 37,5 tỷ USD mỗi tháng, một con số đầy thách thức.

Nhiều giải pháp thúc đẩy xuất khẩu bền vững

Sản xuất hàng may mặc xuất khẩu tại Công ty cổ phần May Sơn Hà (phường Sơn Tây). Ảnh: Nguyễn Quang

Theo Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) Ngô Chung Khanh, mặc dù các hiệp định thương mại tự do đem lại nhiều đóng góp tích cực, song thực tế cho thấy doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa khai thác hết dư địa mà các hiệp định mở ra. Muốn tận dụng hiệu quả, cần xác định mục tiêu rõ ràng cho từng thị trường, đâu là thị trường ưu tiên, mặt hàng nào chủ lực, mức tăng trưởng cụ thể ra sao. Trên cơ sở đó, các thương vụ, hiệp hội và doanh nghiệp phải phối hợp nhịp nhàng, phân định trách nhiệm, tránh triển khai dàn trải, chung chung.

Đối với Hoa Kỳ - thị trường xuất khẩu lớn nhất, dư địa vẫn rất nhiều nhưng đi kèm nhiều thách thức về rào cản thuế quan, điều tra phòng vệ thương mại ngày càng gay gắt, tiêu chuẩn chất lượng, truy xuất nguồn gốc và minh bạch sản phẩm khắt khe. Doanh nghiệp Việt Nam muốn đứng vững phải nâng cao năng lực cạnh tranh toàn diện, từ công nghệ chế biến, chất lượng, mẫu mã đến xây dựng thương hiệu. Đối với Trung Quốc, xuất khẩu vẫn chưa đạt kỳ vọng do nước này ưu tiên hàng nội địa, kiểm soát nghiêm ngặt an toàn thực phẩm, nhiều lô sầu riêng từng bị cảnh báo... Giải pháp là doanh nghiệp cần nâng cao chất lượng, bảo đảm truy xuất nguồn gốc, đầu tư vào công nghệ chế biến, bảo quản, bao bì, kho lạnh, đồng thời tăng cường xúc tiến tại các tỉnh phía Bắc và Tây Bắc Trung Quốc. Thương vụ Việt Nam tại đây cũng cam kết cung cấp thông tin, hỗ trợ thông quan, quảng bá hàng Việt tại các hội chợ lớn.

Đối với thị trường Liên minh châu Âu (EU), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU là một cú hích lớn khi hơn 90% dòng thuế đã về 0%, mở ra cơ hội đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào Hoa Kỳ và gia tăng hiện diện tại châu Âu. Tuy nhiên, thị trường EU cũng tiềm ẩn không ít rủi ro do nguy cơ hàng hóa nước thứ ba lợi dụng Việt Nam để lẩn tránh thuế, sự siết chặt an toàn thực phẩm, gia hạn biện pháp tự vệ đối với thép và hợp kim. Theo Tham tán Thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU Trần Ngọc Quân, về ngắn hạn hàng Việt vẫn hưởng lợi, nhưng dài hạn nếu không xanh hóa sản xuất và đáp ứng chuẩn mực môi trường, sẽ rất khó giữ vững chỗ đứng.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định, để duy trì nhịp tăng trưởng trong bối cảnh toàn cầu bất định, cần sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, hệ thống thương vụ, hiệp hội và địa phương. Đặc biệt, giai đoạn nước rút từ nay đến cuối năm đòi hỏi phân loại thị trường và giao nhiệm vụ cụ thể. Theo đó, các thị trường tăng trưởng âm phải khôi phục đơn hàng và gỡ rào cản; nhóm trung bình giữ vững đà tăng; nhóm cao tiếp tục vai trò "đầu tàu", kéo toàn bộ kim ngạch đi lên. Cùng với mở rộng thị trường, phải tăng sức chống chịu của doanh nghiệp, tham gia hệ sinh thái xúc tiến thương mại số, đa dạng hóa chuỗi cung ứng, đầu tư công nghệ xanh, nâng chuẩn truy xuất nguồn gốc. Các hiệp hội ngành hàng cần trở thành “điểm tựa”, cung cấp thông tin, định hướng thị trường, hỗ trợ xây dựng thương hiệu…

Vĩnh Hà