Giữ 'sân nhà' cho bán lẻ Việt: Giải bài toán năng lực cạnh tranh

Thị trường rộng mở nhưng không dễ khai thác

Trong cơ cấu nền kinh tế, bán lẻ tiếp tục giữ vai trò trụ cột của tiêu dùng nội địa và đóng góp quan trọng vào tăng trưởng GDP. Những năm gần đây, dù kinh tế thế giới biến động khó lường, thị trường bán lẻ Việt Nam vẫn duy trì đà tăng trưởng tương đối ổn định, cho thấy sức chống chịu đáng kể của khu vực kinh tế trong nước.

Theo kết quả nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Chiến lược chính sách Công Thương, giai đoạn 2025 - 2030, quy mô thị trường bán lẻ Việt Nam có thể đạt khoảng 350 - 400 tỷ USD, trong đó bán lẻ chiếm 45 - 50% tổng doanh thu thương mại. ThS. Thân Thanh Bình, Phòng Kế hoạch và Khoa học của Viện, nhận định, đây là quy mô đủ lớn để tạo sức hút mạnh mẽ không chỉ với doanh nghiệp trong nước mà cả các tập đoàn bán lẻ quốc tế.

Thị trường bán lẻ Việt Nam vẫn giữ ổn định phong độ tăng trưởng. Ảnh minh họa

Lợi thế của thị trường Việt Nam đến từ nhiều yếu tố nền tảng. Dân số gần 101 triệu người, cơ cấu dân số vàng, quá trình đô thị hóa nhanh cùng sự gia tăng của tầng lớp trung lưu đã tạo ra sức mua ổn định và dài hạn. Thu nhập và mức chi tiêu của người dân ngày càng cải thiện, kéo theo nhu cầu cao hơn về chất lượng hàng hóa, dịch vụ tiện ích và trải nghiệm mua sắm hiện đại.

Bên cạnh đó, thói quen tiêu dùng đang thay đổi nhanh chóng. Thương mại điện tử, bán lẻ đa kênh, thanh toán không tiền mặt phát triển mạnh, buộc doanh nghiệp phải thích ứng nếu không muốn bị bỏ lại phía sau. Môi trường chính trị, kinh tế ổn định, kiểm soát lạm phát tương đối hiệu quả và việc Việt Nam tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới tiếp tục tạo dư địa cho thị trường bán lẻ mở rộng.

Tuy nhiên, chính quá trình mở cửa và hội nhập sâu rộng cũng làm gia tăng áp lực cạnh tranh ngay trên “sân nhà”. Thực tế cho thấy, không ít doanh nghiệp bán lẻ nội địa, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, vẫn gặp khó trong việc tận dụng đà tăng trưởng của thị trường để mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Yêu cầu cao về nâng năng lực cạnh tranh

Một trong những hạn chế lớn nhất của doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam là quy mô nhỏ, năng lực tài chính hạn chế, trình độ quản trị và ứng dụng công nghệ chưa đồng đều. Chuỗi cung ứng nội địa còn phân tán, chi phí logistics cao khiến giá thành hàng hóa kém cạnh tranh so với các hệ thống bán lẻ lớn của nước ngoài.

Trong khi đó, các tập đoàn bán lẻ ngoại thường sở hữu lợi thế rõ rệt về vốn, kinh nghiệm quản trị, khả năng phân tích dữ liệu khách hàng và xây dựng chuỗi cung ứng khép kín. Sự hiện diện ngày càng sâu của khối ngoại khiến không gian cạnh tranh trên thị trường trong nước trở nên chật chội hơn.

“Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp bán lẻ không thể tách rời năng lực cạnh tranh của toàn bộ hệ sinh thái sản xuất – phân phối trong nước. Bán lẻ là khâu cuối của chuỗi giá trị, phụ thuộc rất lớn vào chất lượng sản xuất, logistics và khả năng đổi mới của doanh nghiệp cung ứng”, ThS. Thân Thanh Bình cho biết.

Ngoài các yếu tố nội tại, doanh nghiệp bán lẻ còn chịu tác động mạnh từ bối cảnh bên ngoài. Xung đột địa chính trị, xu hướng bảo hộ thương mại, biến động tỷ giá và chi phí logistics toàn cầu gia tăng đang đẩy chi phí đầu vào lên cao. Theo ước tính, giá hàng tiêu dùng, đặc biệt là nhóm điện tử, gia dụng và linh kiện nhập khẩu, có thể tăng từ 5 - 20%, gây áp lực lớn lên khả năng giữ giá và kích cầu tiêu dùng.

Cùng với đó, người tiêu dùng ngày càng đòi hỏi cao hơn về chất lượng dịch vụ, truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn xanh và phát triển bền vững. Điều này buộc doanh nghiệp bán lẻ phải thay đổi tư duy, từ mô hình kinh doanh truyền thống sang hướng chuyên nghiệp, hiện đại hơn.

Trong bối cảnh này, việc nâng cao năng lực cạnh tranh cần được nhìn nhận như một quá trình lâu dài. Trước hết, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp bán lẻ phải gắn với năng lực cạnh tranh quốc gia. Khi nền tảng sản xuất trong nước, logistics, hạ tầng thương mại và nguồn nhân lực được cải thiện đồng bộ, doanh nghiệp bán lẻ mới có điều kiện phát triển bền vững.

Chuyển đổi số được xem là hướng đi tất yếu. Việc ứng dụng các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT) không chỉ giúp tối ưu vận hành mà còn nâng cao khả năng phân tích hành vi khách hàng, cá nhân hóa dịch vụ và quản trị hiệu quả chuỗi cung ứng.

Song song đó, phát triển chuỗi cung ứng nội địa, logistics xanh và tăng cường liên kết giữa bán lẻ với sản xuất trong nước là yếu tố then chốt. Khi hàng Việt có chất lượng ổn định, giá cả cạnh tranh và hệ thống phân phối hiệu quả, lợi thế của doanh nghiệp nội địa trên “sân nhà” mới thực sự được củng cố.

Về phía Nhà nước, việc tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp lý, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, minh bạch đóng vai trò nền tảng. Các chiến lược phát triển thương mại trong nước đến năm 2030, tầm nhìn 2045 và chiến lược phát triển thị trường bán lẻ đến năm 2050 đã xác lập định hướng dài hạn, song hiệu quả cuối cùng vẫn phụ thuộc vào khâu tổ chức thực hiện và sự đồng hành thực chất với doanh nghiệp.

Ở góc độ doanh nghiệp, đầu tư cho quản trị, nguồn nhân lực và xây dựng thương hiệu gắn với uy tín, chất lượng và bền vững cần được coi là chiến lược cốt lõi. Giữ được “sân nhà” vì thế không chỉ là câu chuyện trước mắt, mà là bài toán dài hạn của cả hệ sinh thái kinh tế nội địa trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Hải Linh