Giữ vững bản sắc, khẳng định thương hiệu

Trong đợt tuyên truyền kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhiều bạn đọc Gen Z đã xếp hàng dài để được nhận ấn phẩm đặc biệt của Báo Nhân Dân.

Trước sự phát triển như vũ bão của các nền tảng số và mức độ cạnh tranh ngày càng khốc liệt, việc phát huy bản sắc, định vị thương hiệu trở thành yếu tố sống còn để báo chí khẳng định vai trò là “phương tiện thông tin thiết yếu đối với đời sống xã hội”.

Không đánh đổi giá trị cốt lõi

Thương hiệu và bản sắc báo chí không chỉ nằm ở tên gọi, logo nhận diện hay phong cách trình bày, mà sâu xa hơn là những giá trị cốt lõi được kiến tạo, bồi đắp qua thời gian. Đó là lịch sử, con người, văn hóa, tầm nhìn, phong cách,... tạo nên sự khác biệt của từng địa chỉ báo chí, giúp công chúng dễ dàng nhận diện. Với các báo, đài địa phương, bản sắc thường gắn chặt với đặc trưng văn hóa, lịch sử và đời sống của cộng đồng dân cư bản địa. Nhiều độc giả cho biết họ thường lựa chọn những sản phẩm báo chí có bản sắc rõ nét, phản ánh trung thực và mang giá trị định hướng phù hợp với đời sống, văn hóa địa phương. Trong bối cảnh và các nền tảng số cạnh tranh gay gắt, cùng với đó là việc sáp nhập, hợp nhất nhiều cơ quan báo chí, việc định hình bản sắc, xây dựng thương hiệu sẽ giúp cơ quan báo chí tạo được uy tín và lợi thế cạnh tranh trên thị trường truyền thông.

Có thể thấy sự phát triển bùng nổ của phương tiện truyền thông mới khiến thói quen tiếp cận tin tức của công chúng dần thay đổi. Thay vì xem tin tức trên truyền hình, đọc báo chí, nhiều người thích tìm kiếm những thông tin ngắn gọn, nội dung giật gân trên mạng xã hội và các trang tin tức trực tuyến. Trước áp lực cạnh tranh thông tin, giữ chân độc giả, tại một số cơ quan báo chí đã có tình trạng chạy theo thông tin nhảm nhí, vô bổ, có tính chất câu khách, không bảo đảm tính chính trị, tính định hướng, tính nhân văn… Sự lệch chuẩn này làm suy giảm niềm tin của người đọc đối với báo chí.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội thẳng thắn chỉ ra rằng: “báo chí chính thống không được phép chạy theo thị hiếu thuần túy, càng không được đánh đổi giá trị cốt lõi lấy lượt xem hay chia sẻ. Nhưng đồng thời, báo chí cũng không thể đứng ngoài cuộc cách mạng công nghệ đang thay đổi từng ngày hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng”. Từ những yêu cầu, thách thức đó đòi hỏi báo chí cần có những thay đổi mạnh mẽ để thu hút độc giả, thiết lập “trận địa” thông tin, phát huy giá trị bản sắc riêng, thông tin cần chính xác, khách quan, vì phát triển của đất nước. Để thực hiện mục tiêu này, việc tạo dấu ấn, xây dựng thương hiệu riêng của từng cơ quan báo chí được xem như giải pháp cần thiết để khẳng định chất lượng, kiến tạo niềm tin trong cộng đồng.

Một nội dung trong Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) được những người làm báo đón nhận, đánh giá cao đó là việc bổ sung một chương riêng về hoạt động báo chí trên không gian mạng. Theo đó Dự thảo đưa ra quy định nghiêm cấm trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội sản xuất, biên tập và đăng, phát tin tức mang tính chất báo chí cũng như những thông tin bị pháp luật nghiêm cấm như tin sai sự thật, gây chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, xuyên tạc lịch sử, cổ xúy các hủ tục, mê tin dị đoan,…

Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm phân tích: quy định này giúp phân định rõ ranh giới giữa báo chí và các nền tảng không chính thống, bảo vệ uy tín và thương hiệu của các cơ quan báo chí. Song cũng cần thấy rằng bên cạnh sự bảo vệ từ pháp luật thì về phía các cơ quan báo chí, cũng cần chủ động hơn nữa để bảo vệ mình thông qua việc sản xuất các nội dung chất lượng cao, giàu bản sắc, xác lập thương hiệu riêng để thu hút độc giả tìm đến.

Tiên phong định hướng dư luận

Hiện nay, việc sắp xếp tổ chức bộ máy cơ quan báo đảng và Đài phát thanh, truyền hình địa phương tinh thần được triển khai đồng bộ từ Trung ương đến địa phương đặt ra nhiều thách thức với các cơ quan báo chí khi phải sắp xếp lại tổ chức, chuyển đổi mô hình hoạt động, cách thức vận hành, cũng như việc tái định vị thương hiệu cho các sản phẩm mới. Một điểm mới trong Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) đó là quy định về mô hình “Tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện” và “Tổ hợp báo chí của địa phương”.

Theo Tiến sĩ Lê Hải, Ủy viên Ban Biên tập Tạp chí Cộng sản điện tử, việc hình thành các tổ hợp truyền thông là xu hướng tất yếu, giúp hoàn thiện thể chế, môi trường hoạt động báo chí và tận dụng sức mạnh tổng hợp từ các loại hình báo chí để tạo ra sản phẩm đa nền tảng, đáp ứng xu hướng hiện đại. Mô hình này cho phép các cơ quan báo chí tập trung nguồn lực, triển khai chiến lược xây dựng bản sắc và thương hiệu một cách đồng bộ và nhất quán.

Thực tế, nếu biết khai thác, tận dụng bản sắc và thương hiệu từ các đơn vị cũ để xây dựng nên một thương hiệu cho đơn vị mới, sau khi hợp nhất thì các “tổ hợp báo chí” sẽ gia tăng ảnh hưởng và chiếm lĩnh được thị trường. Tuy nhiên để làm được điều này đòi hỏi mỗi đơn vị phải có chiến lược phù hợp, tránh tình trạng thương hiệu cũ không được khai thác hợp lý trong khi việc xây dựng thương hiệu mới phải làm lại từ đầu - sẽ gây tốn kém cả về thời gian và nguồn lực.

Kinh nghiệm từ nhiều cơ quan báo chí cho thấy việc đẩy mạnh nội dung chuyên biệt và giàu tính sáng tạo, độc đáo là một giải pháp quan trọng để xây dựng bản sắc, định hình thương hiệu cho đơn vị. Như kênh phát thanh tiếng dân tộc của Đài Tiếng nói Việt Nam đã thành công trong việc sản xuất nội dung dành riêng cho đồng bào dân tộc thiểu số, không chỉ đáp ứng nhu cầu thông tin mà còn củng cố vai trò “cầu nối” giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân, nhất là người dân ở vùng sâu, vùng xa. Hay mới đây, Đài Truyền hình Việt Nam chính thức thực hiện nhiệm vụ cung ứng dịch vụ truyền hình đối ngoại quốc gia quảng bá hình ảnh Việt Nam - khẳng định thương hiệu truyền thông uy tín, tin cậy, góp phần nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế.

Bên cạnh đó là chìa khóa để báo chí bứt phá trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt. Ứng dụng công nghệ hiện đại, từ trí tuệ nhân tạo đến phân tích dữ liệu, giúp các cơ quan báo chí tối ưu hóa nội dung, cá nhân hóa trải nghiệm của độc giả và tăng cường tương tác từ những sản phẩm mang dấu ấn riêng. Giáo sư, Tiến sĩ Tạ Ngọc Tấn nhấn mạnh: “Chuyển đổi số không chỉ là xu hướng mà còn là yếu tố quyết định sự tồn tại của báo chí trong thời đại mới”. Bởi vậy việc nắm bắt, làm chủ công nghệ để tạo ra những sản phẩm độc đáo, từ đó phát huy bản sắc và định vị thương hiệu, nhất là trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng là không thể chậm trễ, nếu các cơ quan báo chí và người làm báo không muốn bị tụt hậu trong thời đại số.

Thời gian qua, việc sử dụng công nghệ phân tích dữ liệu để hiểu nhu cầu độc giả đã giúp nhiều tờ báo lớn trên thế giới và cả ở Việt Nam như Nhân Dân, Thông tấn xã Việt Nam, VietNamNet, Tuổi Trẻ,… tạo ra các nội dung phù hợp, thu hút lượng lớn người đọc. Thí dụ các sản phẩm truyền thông độc đáo, ấn tượng của Báo Nhân Dân trong các đợt kỷ niệm 70 năm Ngày Chiến thắng Điện Biên Phủ, 50 năm Ngày Giải phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất đất nước, 135 năm Ngày sinh ,… đã giúp định vị thương hiệu Báo Nhân Dân với Gen Z - những người vốn chỉ quen tương tác trên mạng xã hội.

Song song đó yếu tố vô cùng quan trọng trong định hình bản sắc và xây dựng thương hiệu tại cơ quan báo chí chính là văn hóa tòa soạn vì đây là nền tảng để hài hòa giữa bản sắc riêng của các đơn vị thành viên và thương hiệu chung của cơ quan báo chí sau hợp nhất, sáp nhập. Văn hóa tòa soạn cần dựa trên các giá trị cốt lõi như trách nhiệm xã hội, tính nhân văn và sự gắn bó với cộng đồng. Các cơ quan báo chí cần đầu tư vào đào tạo đội ngũ, khuyến khích sáng tạo và củng cố đạo đức nghề nghiệp, tránh chạy theo trào lưu xu hướng nhất thời. Việc xây dựng văn hóa tòa soạn không chỉ giúp bảo tồn bản sắc mà còn tạo động lực, sự tự tin cho đội ngũ làm báo, nhất là sau khi hợp nhất, sáp nhập. Mặt khác, theo Tiến sĩ Nguyễn Đức Dũng, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, “bản sắc báo chí không chỉ là giá trị văn hóa mà còn là tài sản kinh tế, giúp các cơ quan báo chí tạo dựng niềm tin và mở rộng thị trường”.

Báo chí cách mạng Việt Nam đang đứng trước vận hội lớn để khẳng định vai trò là công cụ tuyên truyền sắc bén, diễn đàn của nhân dân và lực lượng tiên phong trong định hướng dư luận. Trong bối cảnh sắp xếp lại tổ chức bộ máy cơ quan báo chí, việc giữ vững bản sắc và phát huy thương hiệu vừa là yêu cầu cấp thiết vừa là yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển bền vững của báo chí. Với sự hỗ trợ từ chính sách của Đảng và Nhà nước, cùng các chiến lược đúng đắn, phù hợp, các cơ quan báo chí hoàn toàn có thể vượt qua mọi thách thức, tiến bước vững chắc trong kỷ nguyên mới.

PHONG ĐIỆP-NGỌC LIÊN