Giúp sĩ tử vượt qua áp lực tâm lý mùa thi

Học sinh dự thi đánh giá năng lực đợt 2 năm 2025 do Đại học Quốc gia TPHCM tổ chức ngày 1/6. Ảnh: HUIT

Bên cạnh cuộc đua về điểm số, kiến thức, còn cuộc chiến thầm lặng nhưng không kém phần khốc liệt diễn ra trong tâm trí mỗi sĩ tử đó là áp lực tâm lý.

Áp lực vô hình

Khi những trang sách cuối cùng lật giở cũng là lúc những đêm trắng ôn bài bắt đầu của các sĩ tử sắp “vượt vũ môn”. Áp lực không chỉ đến từ khối lượng kiến thức khổng lồ, mà còn từ kỳ vọng, so sánh và nỗi sợ hãi vô hình, tất cả tạo thành gánh nặng tâm lý đè lên đôi vai những học trò tuổi 17, 18.

Nguồn áp lực lớn nhất và cũng “phức tạp” nhất, thường đến từ chính gia đình. Cha mẹ nào cũng mong con thành công, đỗ đạt vào những ngôi trường danh giá. Tình yêu thương và sự kỳ vọng ấy đôi khi vô tình biến thành áp lực. Những câu nói cửa miệng như “Con nhà người ta…”, “Gia đình đã đầu tư cho con bao nhiêu…”, “Con phải đỗ trường X, ngành Y thì ba mẹ mới nở mày nở mặt…”, dù xuất phát từ ý tốt nhưng như những mũi kim “châm” vào lòng tự trọng và sự tự tin của các em.

Nguyễn Thu Nhi - học sinh lớp 12 tại TPHCM, chia sẻ trong lo lắng: “Dù không nói thẳng ra nhưng em biết ba mẹ muốn em đỗ được Trường Đại học Y Dược TPHCM. Mỗi lần thấy em nghỉ ngơi là mẹ lại thở dài. Em cảm thấy có lỗi nếu không học bài, nhưng càng học càng thấy mệt mỏi. Em sợ làm ba mẹ thất vọng”.

Sự đầu tư về tài chính, thời gian và công sức của gia đình đôi khi được các em diễn giải thành “món nợ” phải trả bằng kết quả thi thật cao. Nỗi sợ phụ lòng cha mẹ trở thành một trong những ám ảnh lớn nhất, khiến nhiều em không dám chia sẻ khó khăn, mệt mỏi, dần dần tự cô lập trong thế giới riêng đầy lo âu. Cuối cùng, áp lực lớn nhất lại đến từ chính nội tâm. Khi tích tụ đến đỉnh điểm, chúng có thể bùng phát thành vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng như rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn giấc ngủ, suy nhược cơ thể…

Để giúp học sinh và phụ huynh có cái nhìn đúng đắn cũng như các giải pháp thiết thực trong việc chăm sóc sức khỏe tâm thần mùa thi, TS.BS Nguyễn Hữu Thắng - Giám đốc Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 (Đồng Nai) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhận diện và can thiệp sớm.

Theo đó, phụ huynh cần quan sát, nếu thấy con em có những thay đổi đột ngột và kéo dài về hành vi như mất ngủ hoặc ngủ li bì, chán ăn hoặc ăn vô độ, dễ cáu gắt, hay khóc, than phiền về các triệu chứng cơ thể như đau đầu, mệt mỏi, đặc biệt là mất hứng thú với sở thích trước đây… đó là những dấu hiệu cảnh báo không thể bỏ qua.

Theo BS Thắng, cha mẹ đừng vội quy chụp con lười biếng hay giả vờ. Hãy tìm cách trò chuyện và lắng nghe. Sức khỏe tâm thần và thể chất có mối liên hệ mật thiết. Giấc ngủ đủ, dinh dưỡng lành mạnh, vận động hợp lý là “tam giác vàng” bảo vệ sĩ tử.

Các em cần ngủ đủ 7 - 8 tiếng mỗi đêm, tránh thức khuya đến 2 - 3 giờ sáng vì sẽ phá vỡ nhịp sinh học và làm suy giảm khả năng ghi nhớ. Bữa ăn cần đủ chất, tăng cường rau xanh, hoa quả; hạn chế đồ ăn nhanh và tuyệt đối không lạm dụng các chất kích thích như cà phê, nước tăng lực. Mỗi ngày chỉ cần 15 - 30 phút đi bộ hoặc tập thể dục nhẹ nhàng cũng đủ để giải tỏa căng thẳng và tái tạo năng lượng.

Phụ huynh đưa con dự thi đánh giá năng lực đợt 2 năm 2025 do Đại học Quốc gia TPHCM tổ chức ngày 1/6. Ảnh: HCMUS

“Giải phóng” nỗi lo

TS.BS Nguyễn Hữu Thắng cho biết, học sinh cần thực hành các kỹ thuật xả stress đơn giản. Não bộ cũng cần được “giải nén”. Khi cảm thấy căng thẳng, hãy dừng lại, hít một hơi thật sâu bằng mũi, giữ vài giây rồi thở ra từ từ bằng miệng, lặp lại vài lần. Ngoài ra, các em có thể nghe một bản nhạc không lời, viết nhật ký để “giải phóng” lo âu, hoặc tâm sự với bạn thân, thầy cô - những người đáng tin cậy.

“Khi các biểu hiện bất ổn trở nên nghiêm trọng, kéo dài và ảnh hưởng tiêu cực đến sinh hoạt hằng ngày, việc tìm đến chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ chuyên khoa tâm thần vô cùng cần thiết. Gia đình và xã hội cần cởi bỏ định kiến đi khám tâm lý là bị điên. Đó đơn giản là cách bạn chăm sóc cho bộ não, cảm xúc, cũng như khi đi khám đau dạ dày. Can thiệp sớm sẽ giúp các em phục hồi nhanh hơn và tránh được hậu quả đáng tiếc”, ông Thắng khuyến cáo.

Ở góc độ chuyên gia giáo dục - tuyển sinh, ThS Phạm Thái Sơn - Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường Đại học Công Thương TPHCM cho rằng, phần lớn áp lực của học sinh đến từ việc xem Kỳ thi tốt nghiệp THPT và đợt xét tuyển đại học, cao đẳng là “cánh cửa duy nhất” rồi đặt cược tất cả tương lai vào đó.

“Biết mình, biết ta, trăm trận trăm thắng. Áp lực sẽ giảm đi khi các em đặt ra mục tiêu phù hợp với năng lực, sở thích và điều kiện của bản thân. Thay vì chạy theo ngành “hot” hoặc trường có điểm chuẩn chót vót, hãy tự hỏi mình thực sự thích gì, có thế mạnh ở đâu. Hãy tìm hiểu kỹ ngành học, chương trình đào tạo, cơ hội việc làm thay vì chỉ nhìn vào tên trường. Một lựa chọn đúng sẽ tạo ra động lực học tập từ bên trong, thay vì áp lực từ bên ngoài”, ThS Sơn nói.

Về ôn tập, ông Sơn khuyên học sinh nên chú trọng chất lượng hơn số lượng. Lập kế hoạch học tập khoa học, cân bằng giữa các môn, đan xen học và nghỉ ngơi. Hệ thống hóa kiến thức bằng sơ đồ tư duy, luyện đề trọng tâm sẽ hiệu quả hơn “ngồi lì” 15 tiếng mỗi ngày mà đầu óc không tỉnh táo. “Hãy học một cách thông minh, không phải học cực đoan”, ông nhấn mạnh.

Cũng theo ông Sơn, phụ huynh có vai trò then chốt trong giai đoạn này. Họ cần trở thành hậu phương vững chắc, người bạn đồng hành với con em, tạo không gian gia đình yên tĩnh, đầy sự động viên thay vì áp đặt. Cha mẹ cần quan tâm đến giấc ngủ, bữa ăn của con hơn là điểm số thi thử; lắng nghe, chia sẻ về áp lực của con. Đôi khi, một câu nói: “Dù kết quả thế nào, cha mẹ vẫn luôn yêu thương và ủng hộ con” có sức mạnh hơn ngàn lời thúc ép.

Lâm Ngọc