'Go Global': Bước đi chiến lược giúp doanh nghiệp Việt thoát khỏi 'cái bóng' FDI

Bộ Công Thương đang chủ trì xây dựng Chương trình Go Global - Vươn ra thị trường quốc tế giai đoạn 2026 - 2035, hướng tới mục tiêu tạo bệ phóng để doanh nghiệp Việt Nam vững vàng hội nhập, khẳng định vị thế sản phẩm Việt trên thương trường toàn cầu.

FDI vẫn là "đầu tàu" xuất khẩu

Thực tế thì xuất khẩu của Việt Nam vẫn chủ yếu do khối FDI dẫn dắt, trong khi doanh nghiệp tư nhân trong nước chiếm tỷ lệ nhỏ, tham gia ở những công đoạn có giá trị gia tăng thấp.Đây là thực tiễn được nêu ra tại hội nghị Xúc tiến thương mại với Hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 10/2025 do Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương tổ chức ngày 29/10 trong khuôn khổ Hội chợ Mùa Thu lần thứ nhất 2025.

Doanh nghiệp FDI dẫn dắt tăng trưởng xuất khẩu.

Sau gần 40 năm đổi mới, Việt Nam đã vươn lên nhóm 20 quốc gia xuất khẩu hàng đầu thế giới, là một trong 10 nền kinh tế có độ mở lớn nhất. 9 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 348,74 tỷ USD, tăng 16% so với cùng kỳ năm trước, vượt xa mục tiêu tăng trưởng 12% đặt ra cho cả năm.

Trong đó, vai trò dẫn dắt của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài thể hiện rõ nét. Kim ngạch xuất khẩu khu vực kinh tế trong nước đạt 85,41 tỷ USD, tăng 2% so với cùng kỳ, chiếm 24,5% tổng kim ngạch xuất khẩu. Trong khi đó, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) đạt 263,33 tỷ USD, tăng 21,4%, chiếm 75,5%.

Dẫn chứng với ngành dệt may, ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may cho biết, các doanh nghiệp nước ngoài chỉ chiếm 25% tổng số doanh nghiệp có từ 10 lao động trở lên, nhưng lại chiếm 60% kim ngạch xuất khẩu, chiếm 64,6% vốn và chiếm 61,6% doanh thu và 56,8% lao động.

Đáng chú ý, ông Cẩm đánh giá tỷ lệ này của ngành dệt may thậm chí “khả quan hơn” nhiều ngành khác như da giày, điện tử,...

Nhận định của ông Cẩm tương đồng với đánh giá của Cục Thống kê, Bộ Tài chính, trong báo cáo mới đây về xuất, nhập khẩu điện tử, máy tính và linh kiện - một động lực tăng trưởng của xuất khẩu Việt Nam giai đoạn 2016 - 2025.

Theo đó, điện tử, máy tính và linh kiện những năm qua đã vươn lên trở thành một trong những trụ cột lớn nhất của nền kinh tế Việt Nam, đem lại đóng góp lớn mỗi năm vào kim ngạch xuất khẩu. Từ năm 2016 đến nay, kim ngạch xuất, nhập khẩu nhóm hàng điện tử, máy tính và linh kiện đã tăng gấp hơn ba lần. Năm 2016, nếu giá trị xuất khẩu điện tử, máy tính và linh kiện mới chỉ đạt 18,5 tỷ USD và nhập khẩu đạt 27,8 tỷ USD, thì đến năm 2024, các con số này lần lượt đạt 68 tỷ USD và trên 100 tỷ USD.

Nguyên nhân của sự bứt phá này là nhờ dòng vốn FDI đổ mạnh, đặc biệt là từ các tập đoàn điện tử hàng đầu thế giới như Samsung, LG, Intel, Foxconn, Canon, Goertek. Từ đó Việt Nam trở thành một trung tâm sản xuất và lắp ráp điện tử hàng đầu Đông Nam Á, góp phần định hình chuỗi cung ứng khu vực.

Cục Thống kê đánh giá những con số này phản ánh quy mô và sức ảnh hưởng ngày càng lớn của lĩnh vực điện tử trong cơ cấu thương mại quốc gia, nhưng đồng thời cũng đặt ra thách thức không nhỏ về sự phụ thuộc vào nhập khẩu linh kiện, nguyên vật liệu và các doanh nghiệp FDI.

Các thách thức và rủi ro hiện hữu với ngành này đã được chỉ rõ, trong đó là phụ thuộc vào nhập khẩu linh kiện - lý do chính làm giảm giá trị gia tăng nội địa, khiến nhập siêu kéo dài. Thứ hai, hàm lượng công nghệ thấp, Việt Nam chủ yếu lắp ráp, chưa làm chủ khâu thiết kế, nghiên cứu (R&D). Thứ ba, ít doanh nghiệp Việt trong chuỗi cung ứng, các doanh nghiệp nội địa chủ yếu gia công đơn giản, quy mô nhỏ. Thứ tư, thị trường toàn cầu biến động, lạm phát, chi phí logistics, rủi ro địa chính trị ảnh hưởng đơn hàng.

"Sự phụ thuộc quá lớn vào khu vực FDI khiến Việt Nam dễ bị tổn thương khi có biến động chính trị, thương mại hoặc khi các tập đoàn đa quốc gia thay đổi chiến lược đầu tư", Cục Thống kê đánh giá.

Go Global - bước đi chiến lược

Theo bà Mai Thị Thu Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp, Chương trình Go Global được xác định là nhiệm vụ chiến lược, nằm trong khuôn khổ thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về phát triển khu vực kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế.

Chương trình hướng tới đổi mới tư duy hội nhập toàn cầu, mở rộng không gian tăng trưởng, tăng cường sự hiện diện của Việt Nam ở nước ngoài và nâng cao vai trò dẫn dắt của kinh tế tư nhân. Dự thảo Chương trình thiết kế theo ba giai đoạn triển khai.

Giai đoạn 1 (2026 - 2027) là khởi động, hoàn thiện thể chế, phổ biến thông tin, nâng cao nhận thức và hình thành hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp vươn ra thị trường quốc tế.

Giai đoạn 2 (2028 - 2030) thí điểm, hỗ trợ doanh nghiệp dẫn đầu và tiên phong trong các lĩnh vực xuất khẩu, đầu tư, thương mại điện tử xuyên biên giới.

Giai đoạn 3 (2031 - 2035) đi vào củng cố và mở rộng, vận hành hiệu quả mạng lưới hỗ trợ doanh nghiệp, từng bước hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

“Chúng tôi muốn tạo ra những doanh nghiệp Việt thực sự ‘Go Global’ bằng chính sản phẩm, trí tuệ và thương hiệu của mình, chứ không chỉ đi gia công cho người khác”, bà Hiền nhấn mạnh.

Như ông Trương Văn Cẩm kiến nghị: “Để vươn ra thế giới thì phải làm sao để các doanh nghiệp trong nước mạnh lên… Sự phát triển của doanh nghiệp không chỉ phụ thuộc vào nỗ lực của bản thân họ mà còn cần sự đồng hành từ các chính sách hỗ trợ của Nhà nước, các thương vụ ở nước ngoài. Có hiểu người, hiểu mình thì mới vươn ra thế giới được”.

Ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Hoa Kỳ

Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ sẽ tiếp tục phát huy vai trò cầu nối, cung cấp thông tin, tư vấn và hỗ trợ doanh nghiệp Việt tiếp cận hệ thống phân phối, nền tảng thương mại điện tử và các kênh bán lẻ lớn tại Hoa Kỳ như Amazon, Walmart… đồng thời phối hợp với các hiệp hội ngành hàng trong nước để tăng cường cảnh báo, ứng phó hiệu quả với các vụ việc phòng vệ thương mại, chống bán phá giá và chống trợ cấp.

Ông Võ Nguyên Phong, Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội

Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 251/KH-UBND ngày 12/9 về cải thiện, nâng cao Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các Hiệp định thương mại tự do (FTA Index) của thành phố năm 2025. Trong đó, yêu cầu các Sở, ngành vào cuộc để tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA thông qua các chỉ số. Mục tiêu của thành phố Hà Nội trong năm 2025 là duy trì mức tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu trên 7% và tăng trưởng GRDP đạt trên 8%, hỗ trợ doanh nghiệp trong thực hiện thủ tục hành chính trong lĩnh vực xuất nhập khẩu theo quy định phân cấp, phân quyền, tận dụng tốt các FTA.

Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên

Báo cáo gần đây của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cho thấy thương mại toàn cầu vẫn tăng trưởng, nhưng thay vì tập trung ở một chỗ, thương mại thế giới đang lan tỏa ra nhiều khu vực. Các FTA, đặc biệt là EVFTA và CPTPP, mang lại lợi thế thuế quan rất lớn cho doanh nghiệp Việt Nam. Đối với EVFTA, mức thuế trung bình giảm từ 12% xuống 0%. Đối với CPTPP, mức thuế trung bình giảm từ 18% xuống 0%. Sự chênh lệch thuế này tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể về giá và đây phải là cơ hội hấp dẫn để doanh nghiệp chuyển hướng mạnh sang các thị trường này.

Đỗ Kiều