Gỡ nút thắt chiết khấu và pháp lý để hàng hóa nội địa 'dễ thở' hơn trên sân nhà

Như việc đưa hàng hóa của các doanh nghiệp (DN) nhỏ và vừa vào hệ thống siêu thị ở trong nước trong mùa cao điểm tiêu dùng này, ông Phạm Hồ Nam, Giám đốc Công ty TNHH Cà phê Tôi Yêu (The Cil Coffee), bày tỏ băn khoăn điều trở ngại nhất vẫn là vấn đề chiết khấu. Với mức chiết khấu quá cao thực sự đang gây khó khăn cho cả công ty và người tiêu dùng khi phải mua hàng với mức giá cao trong siêu thị.

Mối băn khoăn giữa mùa cao điểm

Lẽ đương nhiên phía DN sẽ khó chấp nhận bán lỗ khi đưa hàng vào kênh siêu thị, tuy vậy theo ông Nam, bản thân công ty sẽ phải bán hàng ở mức độ có lợi nhuận thấp.

Giữa mùa cao điểm cuối năm và Tết 2026 nhưng các DN nhỏ và vừa còn nhiều mối băn khoăn,từ mức chiết khấu cao khi đưa hàng vào siêu thị, người tiêu dùng chi tiêu chọn lọc và khó tính hơn, chođến “khoảng trống” pháp lý…

“Điều mà chúng tôi mong muốn là để hàng hóa nội địa kết nối tốt hơn với người tiêu dùng trên “sân nhà” thông qua kênh siêu thị thì nên có những ưu đãi nhất định. Có như vậy mới giúp hàng Việt tiếp cận người mua tốt hơn, bản thân DN không phải lăn tăn nhiều trong vấn đề chiết khấu cao từ phía siêu thị”, ông Nam bộc bạch.

Vị giám đốc này kể thêm, khi tham gia trưng bày sản phẩm tại chương trình kết nối đưa hàng Việt vào một siêu thị lớn của nước ngoài ở Tp.HCM thì phía siêu thị vẫn phải tính tiền với công ty (đơn giản là vì siêu thị cũng tốn chi phí về mặt bằng, nhân sự và nhiều thứ khác). Cho nên, nếu Nhà nước cùng với siêu thị có thể hỗ trợ cho các DN nhỏ để cắt giảm phần nào khoản chi phí này sẽ giúp cho hàng hóa của họ đến người tiêu dùng thuận lợi hơn.

Có thể thấy mức chiết khấu cao (đa dạng và không cố định) trong các siêu thị, do thỏa thuận giữa nhà cung cấp và siêu thị, thường dao động từ vài % đến 20-30% hoặc cao hơn, khiến cho nhiều DN nhỏ và vừa còn nao núng khi đưa hàng vào siêu thị. Kể cả các DN xuất khẩu dù muốn chuyển hướng về “sân nhà” qua kênh siêu thị cũng e ngại vấn đề chiết khấu.

Ngoài vấn đề nêu trên, mới đây khi chia sẻ với các DN nhỏ và vừa ở Đồng bằng sông Cửu Long về việc bán hàng mùa Tết 2026, bà Lê Thị Hải Yến, Giám đốc Trade Marketing ngành hàng chăm sóc nhà cửa Unilever, đã lưu ý Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) dù vẫn được kiểm soát, nhưng đang chạm mức cao nhất trong 10 năm. Điều này buộc người tiêu dùng phải chi tiêu chọn lọc và cân nhắc hơn. Rõ ràng đây là phần ảnh hưởng đến đầu ra của các DN nội địa khi kinh doanh mùa Tết năm nay.

Với câu hỏi “mùa Tết năm nay điều gì bạn và gia đình bạn cảm thấy lo ngại nhất?”, theo bà Yến, người tiêu dùng tham gia khảo sát cho biết có ba lo ngại chính: Thu nhập hộ gia đình, an toàn thực phẩm và lo ngại về thiên tai dịch bệnh.

Đồng tình với nhận định của bà Yến, ông Lâm Hoàng Quân, chuyên gia đào tạo và Đánh giá trưởng các tiêu chuẩn quốc tế thuộc Tổ chức Chứng nhận – Giám định – Kiểm nghiệm SGS Việt Nam, cũng cho rằng người tiêu dùng trong nước vẫn đang thắt chặt chi tiêu.

Hơn thế nữa, như lưu ý của ông Quân, không chỉ mua sắm có liều lượng mà người tiêu dùng ngày càng khó tính về sản phẩm, đòi hỏi các DN nội địa càng phải minh bạch chất lượng. Các DN nên hiểu minh bạch không phải là “vạch áo cho người xem lưng” mà là chủ động cung cấp thông tin có thể kiểm chứng được (Data-driven trust).

Cụ thể hơn nữa, theo ông Quân, DN cần minh bạch truy xuất nguồn gốc, từ nguyên liệu cho đến người tiêu dùng cuối. Các thông tin công khai bắt buộc và tự nguyện như thành phần, phụ gia, ngày sản xuất - hạn sử dụng, xuất xứ, tính năng sản phẩm…Cùng với đó là các dữ liệu kiểm nghiệm như chia sẻ kết quả test (như kháng sinh, vi sinh, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật…)

Loay hoay trước “khoảng trống” pháp lý

Mặt khác, ông Lâm Hoàng Quân nêu rõ phía DN cũng có thể chia sẻ kết quả báo cáo đánh giá (đánh giá bên thứ 3, đánh giá tuân thủ từ các cơ quan chuyên trách…) với khách hàng.

Bên cạnh những trở ngại, thách thức như trên, để hàng hóa nội địa không loay hoay đầu ra trên thị trường sân nhà thì không thể thiếu sự uyển chuyển của khâu chính sách. Như trong tháng 12/2025, nhằm thúc đẩy sản phẩm của các DN thủy sản tiêu thụ tại thị trường nội địa, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (Vasep) đã góp ý vào Dự thảo Thông tư quy định về kiểm dịch động vật, sản phẩm động vật thủy sản.

Theo đó, Vasep đề nghị điều chỉnh, bổ sung vào Dự thảo với “quy định chuyển mục đích sử dụng – bao gồm quy định – quy trình chuyển sang tiêu thụ nội địa đối với các lô hàng nguyên liệu thủy sản nhập khẩu với mục đích sản xuất xuất khẩu (XK) hoặc gia công xuất khẩu”.

Như than phiền của ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng thư ký Vasep, các thị trường XK ngày càng siết chặt các quy định và tạo nhiều rào cản kỹ thuật, thương mại. Việc sản xuất XK đang gặp nhiều khó khăn, các đơn hàng XK giảm mạnh, DN nhập khẩu nguyên liệu về nhưng không có đơn hàng XK, số lượng nguyên liệu tồn kho lớn.

Hơn nữa, theo ông Nam, Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo đẩy mạnh thực hiện các giải pháp phát triển thị trường trong nước. Do đó, các DN có nhu cầu chuyển mục đích sang tiêu thụ nội địa để giải quyết vấn đề tồn kho nguyên liệu và cần có quy định cụ thể cho phép DN được thực hiện kiểm dịch chuyển mục đích sang tiêu thụ nội địa.

“Đây là nhu cầu thực tiễn của DN trong hoạt động sản xuất, kinh doanh; đảm bảo quyền kinh doanh bình thường và không vi phạm pháp luật trong khi quy định pháp lý của ngành hướng dẫn thực hiện nội dung này đang chưa có”, ông Nam nêu rõ.

Không những vậy, phía Vasep còn đề nghị bổ sung “khoảng trống” về pháp lý trong quy định kiểm dịch. Cụ thể, việc chưa có quy định để người dân và DN chuyển đổi mục đích sử dụng cho hàng nhập khẩu đang tạo ra một “khoảng trống” trong quy định của pháp luật.

Ngoài ra, trong tháng 12 này phía Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng đã góp ý vào Dự thảo Quyết định của Thủ tướng phê duyệt Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành dành cho DN nhỏ và vừa, hộ kinh doanh, hợp tác xã giai đoạn 2026-2031.

Trong đó, liên quan đến vấn đề “rà soát khó khăn, vướng mắc, đề xuất hoàn thiện thể chế bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của DN nhỏ và vừa, hộ kinh doanh, hợp tác xã” được nêu trong Dự thảo, phía VCCI đề nghị bổ sung việc tổ chức đối thoại giữa các tổ chức đại diện, các DN, hộ kinh doanh, hợp tác xã với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền để giải quyết, tháo gỡ khó khăn thực tiễn.

Từ những trở ngại, thách thức hay “khoảng trống” pháp lý như vậy, điều mong mỏi của các DN nhỏ và vừa hay hợp tác xã là cần được gỡ khó, bổ sung chính sách phù hợp, để hàng hóa của họ trên thị trường sân nhà sẽ “dễ thở” hơn trong mùa tiêu dùng cao điểm và cho năm 2026 sắp tới.

Thế Vinh