Gỡ nút thắt chính sách với năng lượng sạch

Cột tua-bin điện gió thuộc Công ty cổ phần Phong điện Thuận Bình, tỉnh Lâm Đồng.

Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 chỉ rõ: Chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng còn nhiều bất cập, chậm được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện; thủ tục hành chính còn rườm rà… Những nút thắt này cần sớm tháo gỡ để thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững của đất nước.

Yêu cầu bảo đảm nguồn điện

Theo số liệu từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), tính tới tháng 9/2025, toàn quốc tiêu thụ 241,5 tỷ kW giờ, tăng 3,4% so với cùng kỳ năm 2024. Mức tiêu thụ này tương đương 70% kế hoạch được Bộ Công thương giao, thấp hơn so với kế hoạch. Hệ thống điện được đánh giá vẫn vận hành ổn định, bảo đảm cung ứng cho sản xuất và đời sống.

Tuy nhiên, ngành điện vẫn phải đối diện ba sức ép lớn: Biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, nhu cầu điện tăng mạnh theo đà tăng trưởng GDP và yêu cầu vốn đầu tư khổng lồ cho các nguồn điện nền như LNG, điện hạt nhân cũng như nguồn năng lượng tái tạo.

Ông Trần Hoài Trang, Phó Cục trưởng Cục Điện lực, Bộ Công thương cho biết, cần phải có dự báo trước và đầu tư xây dựng các nguồn điện để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng trong những năm tới.

Theo ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, tổng công suất nguồn điện của Việt Nam năm 2025 ước đạt khoảng 90.000 MW, tăng thêm khoảng 6.000 MW so với năm 2024. Trong khi theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, mục tiêu công suất nguồn điện đến năm 2030 được xác định là tối thiểu 183.000 MW, còn kịch bản cao có thể lên tới 236.000 MW. Như vậy, Việt Nam cần bổ sung tối thiểu 93.000 MW trong 5 năm tới, tương đương khoảng hơn 18.000 MW mỗi năm - gấp ba lần so với hiện nay.

Quyết định số 768/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện VIII điều chỉnh) cũng ghi nhận nhu cầu điện và công suất nguồn đều tăng mạnh. Tốc độ tăng công suất gấp đôi tốc độ tăng nhu cầu, do có thêm tỷ trọng lớn từ năng lượng tái tạo, vốn có hệ số khả dụng thấp hơn, khiến quy mô đầu tư càng lớn. Vì vậy, Việt Nam cần huy động mạnh mẽ nguồn lực đầu tư tư nhân trong nước và quốc tế.

Ông Tuấn nhấn mạnh: Điều này chỉ khả thi khi cơ chế chính sách thật sự thông thoáng, minh bạch và hấp dẫn nhà đầu tư. Nếu không có bước đi quyết liệt và kịp thời, nguy cơ thiếu điện trong giai đoạn 2028-2030 là rất cao.

Ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và Tăng trưởng xanh cho biết, trong 10 năm gần đây, gần như không có dự án điện lớn nào được triển khai. Điều này đặt ra thách thức lớn về công suất và nguồn điện, tạo nên độ trễ nghiêm trọng cho giai đoạn tới. Áp lực bảo đảm đủ điện cho phát triển kinh tế ngày càng cấp bách, cả về quy mô và tiến độ. Không chỉ vậy, hiện có hơn 170 dự án điện bị “tắc” ở các khâu pháp lý và thủ tục. Chính phủ cần sớm có phương án khắc phục vấn đề này.

Tạo hành lang pháp lý, khơi dòng vốn đầu tư

Ông Nguyễn Duy Giang, Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam (PV Power) cho biết, vướng mắc về đàm phán hợp đồng PPA còn mất khá nhiều thời gian. Nên có quy định về thời gian đàm phán PPA ở mức độ nhất định: Khoảng 6 tháng đến 1 năm, đồng thời cũng đề xuất cần bổ sung thêm phí công suất cố định với mức ít nhất là 70% để bảo đảm dòng tiền ổn định cho nhà đầu tư.

Ông Hà Đăng Sơn nhấn mạnh, thêm giá điện đang là rào cản trong thu hút đầu tư. Giá bán lẻ chưa phản ánh đúng chi phí, khiến khả năng chi trả và lợi ích của nhà đầu tư chưa được bảo đảm. Nếu không kiểm soát chi phí theo lộ trình rõ ràng, chắc chắn sẽ tác động tiêu cực đến kinh tế-xã hội. Ngoài ra, năng lực triển khai ở cấp địa phương còn yếu, khiến chính sách khó đi vào thực tiễn. Ông Sơn đề xuất tách bạch rõ trách nhiệm an sinh xã hội của EVN, xây dựng quỹ riêng để hỗ trợ người dân, đồng thời giúp thị trường điện vận hành minh bạch hơn.

Đối với khu vực tư nhân, nếu không có cơ chế rõ ràng, việc tham gia thị trường sẽ rất khó khăn. Thời gian tới, muốn thu hút doanh nghiệp tư nhân đầu tư, cần nới lỏng một số ràng buộc và tạo hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch. Khi chính sách minh bạch, hành lang pháp lý thông suốt, nhà đầu tư sẽ tự tin bỏ vốn; nguồn năng lượng xanh được khai thông, góp phần củng cố an ninh năng lượng quốc gia và thúc đẩy tăng trưởng bền vững cho Việt Nam trong giai đoạn mới.

Bài và ảnh: THÙY CHI