Gỡ nút thắt logistics: Không thể chậm trễ hơn

Con đường không trải hoa hồng

Theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam hiện đứng thứ 64/160 nước về mức độ phát triển logistics và đứng thứ 4 trong khu vực ASEAN sau Singapore, Malaysia và Thái Lan. Doanh nghiệp logistics ở Việt Nam cũng tăng nhanh về số lượng. Đến nay, có khoảng trên 3.000 doanh nghiệp vận tải và logistics trong nước và khoảng 25 tập đoàn giao nhận hàng đầu thế giới hoạt động cung cấp các dịch vụ từ khâu làm thủ tục vận chuyển hàng hóa cho đến khâu đóng thuế hay thanh toán… tại Việt Nam.

Các diễn giả, chuyên gia thảo luận tại Hội nghị. Ảnh: Quang Khánh

Tại hội nghị “Logistics Việt Nam - Con đường phía trước” do báo Đầu tư tổ chức ngày 5.10, ông Lê Trọng Minh, Tổng biên tập Báo Đầu tư, cho rằng, logistics là ngành dịch vụ quan trọng trong cơ cấu tổng thể nền kinh tế quốc dân, đóng vai trò hỗ trợ, kết nối và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của cả nước cũng như từng địa phương, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Năm 2022, Việt Nam vươn lên vị trí Top 10 trong bảng xếp hạng của Agility về Chỉ số logistics các thị trường mới nổi, cho thấy thành công của Việt Nam trong việc phát triển chuỗi cung ứng và tính sẵn sàng trong việc tiếp nhận sự chuyển dịch của các tập đoàn sản xuất đa quốc gia lớn trên toàn cầu. Nhìn nhận con đường phía trước của ngành dịch vụ logistics đầy triển vọng và hứa hẹn, nhưng ông Minh cũng cho rằng đó không phải là một con đường chỉ trải đầy hoa hồng.

Mặc dù phát triển nhanh và đạt các kết quả tích cực nhưng ngành logistics vẫn còn nhiều hạn chế. Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông, thể chế, chính sách đối với lĩnh vực logistics chưa đồng bộ. Đồng thời, cơ sở hạ tầng giao thông vận tải và logistics còn hạn chế, chưa tạo ra hành lang vận tải đa phương thức trong khi nhu cầu trung chuyển chất lượng cao cho hàng hóa giữa các phương thức đang ngày càng lớn. Việt Nam còn thiếu các khu kho vận tập trung có vị trí chiến lược, đồng bộ với hệ thống cảng, sân bay, đường quốc lộ, cơ sở sản xuất.

Cùng với đó, hoạt động của các doanh nghiệp logistics còn nhiều hạn chế trên các mặt quy mô hoạt động, vốn, nguồn nhân lực… Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics hầu hết có quy mô nhỏ và vừa, cung cấp các dịch vụ cơ bản, hoặc cung cấp từng dịch vụ đơn lẻ, cạnh tranh về giá là chủ yếu, ít giá trị gia tăng, thường chỉ đóng vai trò là nhà thầu phụ hay đại lý cho các công ty nước ngoài.

Đặc biệt, nguồn nhân lực phục vụ cho dịch vụ logistics qua đào tạo bài bản còn thiếu và yếu, chưa đáp ứng yêu cầu, đặc biệt thiếu các chuyên viên logistics giỏi, có năng lực ứng dụng và triển khai tại các doanh nghiệp. Trong số các doanh nghiệp nội địa hiện nay, có tới 93 - 95% người lao động không được đào tạo bài bản, chủ yếu làm dịch vụ ở các chuỗi cung ứng nhỏ, như giao nhận, kho bãi, xử lý vận đơn…

Do đó, câu hỏi đặt ra là phải làm sao tận dụng được cơ hội để đưa logistics trở thành một ngành kinh tế quan trọng, vừa đáp ứng nhu cầu trong nước, vừa đủ sức cạnh tranh quốc tế, đồng thời theo kịp xu hướng phát triển chung của thế giới, là logistics xanh, hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững - ông Đông nhấn mạnh.

Tập trung cho hạ tầng

Theo các đại biểu, nếu không sớm khắc phục những hạn chế chủ quan và những trở lực khách quan thì thị trường logistics khó phát triển như kỳ vọng. Bởi chi phí logistics cao do sự kết nối chưa đồng bộ, quy hoạch chưa khoa học và sự thiếu hụt nguồn nhân lực chắc chắn không phải là vấn đề có thể giải quyết trong một sớm một chiều song cũng không thể để chậm trễ hơn. Đồng thời, tác động từ những căng thẳng địa chính trị, áp lực từ lạm phát lên nhu cầu tiêu dùng, tuyên bố “xanh hóa” từ ngày càng nhiều tập đoàn lớn, những tiến bộ công nghệ đang được triển khai trên khắp thế giới và sự bùng nổ của thương mại điện tử đang khiến bức tranh ngành logistics truyền thống phải định hình lại…

Ông Edwin Chee, Giám đốc điều hành SLP Vietnam, cho rằng, Việt Nam cần tập trung tăng cường cơ sở hạ tầng của ngành logistics, bao gồm mạng lưới giao thông đường bộ, đường sắt, đường hàng không và đường biển. Việc đầu tư vào hệ thống kho thông minh, trung tâm phân phối và cơ sở vật chất đa phương thức hiện đại sẽ hợp lý hóa hoạt động và cho phép vận chuyển hàng hóa hiệu quả hơn; áp dụng các công nghệ như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích dữ liệu và tự động hóa có thể tăng cường đáng kể hiệu quả hoạt động, quản lý hàng tồn kho, tối ưu hóa tuyến đường và dịch vụ khách hàng. Vì vậy, Việt Nam nên khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng những công nghệ này. Ngoài ra, Việt Nam có thể xem xét đưa ra các chính sách ưu đãi đầu tư, giảm thuế để thu hút thêm đầu tư trong và ngoài nước vào lĩnh vực logistics.

Theo ông Richard Dong, Sáng lập, Giám đốc điều hành Công ty Hidden Hill Capita, sự phát triển của ngành logistics đang thay đổi không ngừng, trong đó, có 3 nhân tố chính sẽ thúc đẩy sự biến đổi của ngành là xu hướng chuyển đổi số, thiết bị thông minh, năng lượng mới. Do đó, các doanh nghiệp cần tận dụng công nghệ để xây dựng hệ thống chuỗi cung ứng thông minh, đáp ứng nhu cầu khác nhau, nhu cầu mới của khách hàng. Để ngành logistics phát triển, Chính phủ cần phải có kế hoạch dài hạn và để thực hiện được kế hoạch dài hạn đó thì cần những chính sách hỗ trợ. Ngoài ra, cần tận dụng “làn gió” dịch chuyển sản xuất từ các thị trường khác sang Việt Nam cũng như khu vực Đông Nam Á và những liên kết Trung Quốc +1, ASEAN +1…

Vũ Quang