Gỡ 'nút thắt', phát triển nguồn nhân lực logistics chất lượng cao

Toàn cảnh đại hội. Ảnh: Thu Thảo/Mekong ASEAN.

Ngày 27/7, tại Trường Đại học Giao thông Vận tải, Hiệp hội Phát triển nhân lực logistics Việt Nam (VALOMA) tổ chức Đại hội lần thứ II, nhiệm kỳ 2025 - 2030.

Giải bài toán về số lượng, chất lượng nhân lực logistics

Phát biểu tại đại hội, ông Phạm Trung Giang, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức phi chính phủ (Bộ Nội vụ) cho biết, trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế khu vực và toàn cầu, ngành logistics đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, nguồn nhân lực logistics hiện vẫn còn là một “nút thắt” về cả số lượng và chất lượng.

Ông Phạm Trung Giang, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức phi chính phủ (Bộ Nội vụ) phát biểu tại đại hội. Ảnh: Thu Thảo/Mekong ASEAN.

Trong nhiệm kỳ tới, ông Phạm Trung Giang bày tỏ mong muốn hiệp hội sẽ tiếp tục phát huy vai trò là tổ chức tiên phong trong kết nối, điều phối và dẫn dắt sự phát triển nhân lực ngành logistics, thông qua các hoạt động: tăng cường hợp tác giữa cơ sở đào tạo - doanh nghiệp - địa phương; đẩy mạnh nghiên cứu, dự báo nhu cầu nhân lực và phát triển kỹ năng mới gắn với chuyển đổi số.

Đồng thời, tham gia phản biện, tư vấn chính sách về giáo dục nghề nghiệp, chuẩn nghề nghiệp và phát triển kỹ năng nghề quốc gia. Cùng với đó, mở rộng hợp tác quốc tế để tiếp cận các mô hình đào tạo hiện đại, tiêu chuẩn quốc tế và chương trình trao đổi chuyên gia.

Nhìn từ góc độ giáo dục đào tạo, TS Đặng Văn Huấn, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết, Báo cáo đào tạo logistics Việt Nam 2024 đã chỉ ra hoạt động đào tạo nhân lực logistics tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn ở các khía cạnh chính như: chương trình, giảng viên, học liệu, kết nối doanh nghiệp và cơ chế chính sách quản lý.

Cụ thể, về chương trình đào tạo, theo TS Huấn, nhiều chương trình chưa cập nhật kịp thời với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ trong ngành như e-logistics, trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản trị chuỗi cung ứng, hay các yêu cầu về ESG trong các doanh nghiệp logistics có yếu tố nước ngoài.

Bên cạnh đó, sự thiếu linh hoạt trong thiết kế môn học tích hợp, chưa chú trọng các kỹ năng phân tích dữ liệu, quản lý hệ thống số, cũng làm giảm năng lực thích ứng của người học với thị trường việc làm.

"Đặc biệt, yếu tố đội ngũ giảng viên vẫn là một điểm nghẽn đáng chú ý. Phần lớn giảng viên đang giảng dạy logistics hiện nay đến từ các ngành như kinh tế, thương mại, vận tải... chưa có nền tảng đào tạo chuyên sâu về logistics từ đầu. Nhiều giảng viên có năng lực lý thuyết tốt nhưng thiếu trải nghiệm thực tiễn, dẫn đến khoảng cách trong việc truyền tải kiến thức ứng dụng".

TS Đặng Văn Huấn, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo

Về học liệu và công nghệ, TS Huấn cho rằng nguồn học liệu mở hiện vẫn thiếu hụt cả về số lượng lẫn chất lượng. Các tài liệu giảng dạy còn thiên về lý thuyết, thiếu các tình huống thực tế tại Việt Nam và chưa tích hợp tốt với các mô hình mô phỏng logistics.

Bên cạnh đó, công cụ phần mềm chuyên ngành như TMS, WMS, ERP... tuy đã xuất hiện trong một số chương trình tiên tiến, nhưng chưa được triển khai phổ biến và sử dụng thường xuyên trong quá trình học tập và đánh giá năng lực thực hành của sinh viên.

"Về yếu tố kết nối với doanh nghiệp - vốn là yếu tố cốt lõi trong đào tạo logistics, song đa phần cơ sở đào tạo chưa xây dựng được cơ chế phối hợp dài hạn với doanh nghiệp. Việc đưa sinh viên đi thực tập ở một số cơ sở đào tạo vẫn mang tính chất tự phát, chưa có tiêu chuẩn đánh giá cụ thể.

Đồng thời, nhiều doanh nghiệp ngại tiếp nhận sinh viên thực tập vì không nhìn thấy lợi ích cụ thể, chưa có chính sách hỗ trợ và e ngại về thời gian, nhân lực hướng dẫn," TS Đặng Văn Huấn chỉ ra.

Về chính sách quản lý vĩ mô, đại diện từ Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng hệ thống quản lý đào tạo logistics chưa có tính liên kết ngành; chưa có một tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốc gia thống nhất, cũng như thiếu hệ thống đánh giá đầu ra chung cho ngành. "Điều này dẫn tới khó khăn cho việc tạo ra mặt bằng năng lực chung cho người học khi bước vào thị trường lao động," ông Huấn nói.

Để nâng cao chất lượng và số lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển ngành logistics của Việt Nam trong thời gian tới, TS Đặng Văn Huấn đề nghị VALOMA cần tiếp tục phát huy vai trò của mình trong phát triển nguồn nhân lực logistics, đặc biệt trong các hoạt động như: hỗ trợ công tác nâng cao năng lực của giảng viên của các cơ sở đào tạo; hỗ trợ các trường về xây dựng, rà soát hoàn thiện chương trình đào tạo, công tác giáo trình, học liệu; tư vấn chính sách cho các cơ quan quản lý Nhà nước về đào tạo, sử dụng nhân lực ngành logistics.

Mặt khác, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học cũng cho rằng các cơ sở đào tạo cần chủ động cập nhật chương trình đào tạo theo chu kỳ 2 năm/lần, có tham khảo ý kiến chuyên gia, doanh nghiệp và cựu sinh viên, trong đó chú trọng cập nhật các xu hướng mới như e-logistics, logistics số, trí tuệ nhân tạo (AI) trong chuỗi cung ứng, quản trị ESG và kinh tế tuần hoàn; tăng cường đầu tư phần mềm mô phỏng, dữ liệu ngành và bài toán thực tế sẽ giúp người học dễ tiếp cận thực tiễn hơn.

Đồng thời, mô hình “doanh nghiệp đồng hành - giảng viên song hành - sinh viên chủ động” cần được nhân rộng trong toàn bộ chu trình đào tạo, từ thiết kế học phần đến đánh giá đầu ra của các chương trình đào tạo.

Tăng cường công tác tham vấn, phản biện chính sách phát triển lĩnh vực logistics

Tại đại hội, TS Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội chúc mừng những kết quả tích cực trong hoạt động của VALOMA nhiệm kỳ đầu tiên, đặc biệt là những nỗ lực kết nối mạng lưới các cơ sở đào tạo nhân lực logistics và chuỗi cung ứng và các doanh nghiệp trong ngành.

Tuy nhiên, ông Hiếu cũng cho rằng, VALOMA không chỉ tập trung vào đào tạo, kết nối về nhân lực mà cần tăng cường hơn nữa thực hiện chức năng phản biện, góp ý hoàn thiện chính sách cho Trung ương và địa phương về logistics.

Bên cạnh đó, ông Hiếu cũng đề xuất VALOMA nên tham gia tư vấn cho các dự án hạ tầng lớn và đặc biệt là các quy hoạch phát triển của địa phương.

"Khi có tư duy logistics trong quy hoạch, chúng ta sẽ xây dựng được các trung tâm logistics hiệu quả. Từ đó, hiệp hội có thể phối hợp với địa phương để xây dựng và phát triển nguồn nhân lực đáp ứng đúng nhu cầu. Đây là một hướng đi vừa giúp nâng cao năng lực cho ngành, vừa tạo nguồn lợi và uy tín cho hiệp hội," ông Phan Đức Hiếu bày tỏ quan điểm.

"Khi có tư duy logistics trong quy hoạch, chúng ta sẽ xây dựng được các trung tâm logistics hiệu quả. Từ đó, hiệp hội có thể phối hợp với địa phương để xây dựng và phát triển nguồn nhân lực đáp ứng đúng nhu cầu. Đây là một hướng đi vừa giúp nâng cao năng lực cho ngành, vừa tạo nguồn lợi và uy tín cho hiệp hội".

TS Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội

Ở góc độ Bộ Công Thương - cơ quan được Chính phủ giao nhiệm vụ quản lý Nhà nước về lĩnh vực logistics, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) nhận định, chỉ sau 4 năm ra đời và đi vào hoạt động, VALOMA đã từng bước khẳng định được vị trí, vai trò của mình trong cộng đồng logistics Việt Nam và là một trong số ít hiệp hội chuyên ngành về phát triển nhân lực logistics.

Trong nhiệm kỳ tới, ông Trần Thanh Hải mong muốn hiệp hội sẽ phát triển đồng đều và cân bằng giữa các khu vực, ví dụ như khu vực miền Trung, Tây Nguyên hiện chưa có nhiều hoạt động được triển khai.

“Thời gian tới, hiệp hội cần phát triển tích cực hơn ở các khu vực miền Trung, Tây Nguyên, cũng như quan tâm đồng đều giữa các nhóm hội viên nhà trường, doanh nghiệp. Cụ thể, nhóm hội viên cơ sở đào tạo là các trường cũng cần quan tâm hơn đến hoạt động nhóm doanh nghiệp, hỗ trợ kết nối giữa nhà trường và doanh nghiệp. Đặc biệt cân bằng giữa khối đại học và cao đẳng, đào tạo ngắn hạn,” ông Hải chia sẻ.

Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) phát biểu tại đại hội. Ảnh: Thu Thảo/Mekong ASEAN.

Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cũng lưu ý, VALOMA cần chăm sóc tốt hơn cho hội viên, tất cả hoạt động của hiệp hội đều phải hướng đến hội viên.

“Không thể chỉ là một tổ chức hướng nội, cần hướng mạnh ra bên ngoài. Quan tâm đến những vấn đề của hoạt động logistics, góp ý cho các văn bản quy phạm pháp luật, chính sách của Nhà nước. Kết nối với các hiệp hội bạn trong cùng lĩnh vực và mở rộng quan hệ quốc tế”, ông Trần Thanh Hải đề xuất.

Bên cạnh đó, ông Hải cũng đề nghị hiệp hội tập trung giải quyết một số vấn đề lớn trong nhiệm kỳ tới như: xây dựng chương trình hoạt động cụ thể của toàn nhiệm kỳ và từng năm với những hoạt động thiết thực, khả thi, đem lại lợi ích cho nhiều hội viên; xây dựng bộ khung lãnh đạo hiệp hội và các đơn vị chuyên môn của hiệp hội thật sự vững mạnh, đoàn kết, nhiệt huyết vì công tác chung; phát triển hội viên đồng thời với nâng cao chất lượng mọi mặt; tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên; đổi mới phương thức đào tạo, nghiên cứu về logistics và kết hợp chặt chẽ với doanh nghiệp.

"Sắp tới, Chính phủ sẽ ban hành Chiến lược phát triển dịch vụ logistics thời kỳ 2025-2035, tầm nhìn đến 2050, trong đó có nội dung quan trọng về phát triển nhân lực logistics và chuỗi cung ứng trong giai đoạn mới. Hy vọng rằng, khi Chiến lược được phê duyệt và đưa vào triển khai, VALOMA sẽ đóng vai trò tích cực trong thực hiện Chiến lược này, nhất là ở nội dung phát triển nhân lực cho ngành," ông Trần Thanh Hải bày tỏ.

Các đại biểu tham gia biểu quyết thông qua Điều lệ sửa đổi của hiệp hội. Ảnh: Thu Thảo/Mekong ASEAN.

Tại đại hội, các đại biểu đã thảo luận, đóng góp ý kiến văn kiện đại hội và biểu quyết thông qua Điều lệ sửa đổi của hiệp hội. Đại hội cũng đã biểu quyết bầu ban chấp hành VALOMA nhiệm kỳ II (2025 - 2029) với 23 thành viên; trong đó, PGS TS Nguyễn Thanh Chương - Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Giao thông Vận tải được bầu giữ chức Chủ tịch hiệp hội nhiệm kỳ II. Ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, tiếp tục được tín nhiệm bầu giữ chức Chủ tịch danh dự của VALOMA.

Thu Thảo