Gỡ nút thắt thể chế để phát triển kinh tế bền vững

Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, ngày 17/6, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước năm 2024; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2025.

Nhiều ý kiến tại nghị trường đã chỉ ra những điểm sáng tích cực của nền kinh tế, đồng thời thẳng thắn chỉ rõ các điểm nghẽn thể chế đang cản trở sự phát triển, đòi hỏi phải được tháo gỡ triệt để và quyết liệt hơn nữa.

Đại biểu Trần Hữu Hậu (Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh) phản ánh một thực tế "nghịch lý nhưng rất phổ biến" đang tồn tại ở cấp cơ sở. Theo ông, hơn hai tháng trước, một người dân đi xin chỉ giới đường đỏ cho khu đất của mình tại một quận lớn đã gặp phải sự lúng túng và chồng chéo trong thủ tục hành chính. Dù khu vực đã có quy hoạch 1/500 được phê duyệt, Phòng Kinh tế hạ tầng lại yêu cầu xác nhận bản đồ hiện trạng từ Phòng Nông nghiệp và Môi trường. Tuy nhiên, cơ quan này lại từ chối vì “không có thủ tục này trong bộ thủ tục hành chính mới”. Trong khi đó, tại nhiều thành phố nhỏ hơn, việc cấp chỉ giới được tiến hành nhanh chóng: chỉ cần áp bản đồ hiện trạng vào bản đồ quy hoạch 1/500 là hoàn tất.

Đại biểu Trần Hữu Hậu nhận định: “Mới đây, Thủ tướng đã chỉ đạo việc bỏ giấy phép xây dựng trong một số trường hợp. Nếu việc này được thực hiện quyết liệt, chắc chắn sẽ quét sạch rất nhiều nghịch lý, những thủ tục rườm rà, vô lý, thậm chí mang tính 'cục bộ địa phương', liên quan đến các lĩnh vực nhạy cảm như đất đai và xây dựng. Rất mong Thủ tướng và Chính phủ xem xét để bãi bỏ thêm nhiều quy định không thật sự cần thiết, giống như việc bãi bỏ giấy phép xây dựng. Từ đó kéo theo việc xóa bỏ hàng loạt quy định liên quan đang gây khó khăn cho người dân và cho cả cơ quan thực thi”.

Vấn đề thể chế tiếp tục được đại biểu Phan Đức Hiếu (Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình) đặt ra, với quan điểm rằng: cải cách thể chế vẫn là nhiệm vụ trọng tâm để thúc đẩy tăng trưởng. Dù các nghị quyết lớn như 68, 98 và 139 đã tạo kỳ vọng tích cực trong cộng đồng doanh nghiệp, nhưng thực tế cho thấy nhiều vướng mắc không nằm ở luật hay nghị quyết, mà ở các chỉ thị, công văn đã ban hành từ lâu. Đại biểu dẫn chứng: một chỉ thị từ năm 2012 yêu cầu tập trung dự án vào khu, cụm công nghiệp, đến nay vẫn được áp dụng cứng nhắc, khiến nhiều dự án lớn – vốn cần gần cảng, sông – không thể triển khai.

Đại biểu Phan Đức Hiếu nêu ý kiến: “Tôi đề xuất thành lập một tổ chuyên gia độc lập để rà soát toàn bộ hệ thống văn bản quy phạm pháp luật theo hướng liên ngành và hệ thống hóa. Bởi nếu giao cho từng bộ, ngành tự rà soát thì sẽ dễ bị giới hạn bởi góc nhìn chuyên môn riêng, khó phát hiện được những xung đột, chồng chéo. Tổ rà soát này nên bao gồm: các chuyên gia pháp lý, các chuyên gia kinh tế – khoa học, đặc biệt là đại diện cộng đồng doanh nghiệp – những người trực tiếp trải nghiệm và phát hiện các bất cập từ thực tiễn”.

Ở một khía cạnh khác, đại biểu Châu Quỳnh Giao (Đoàn ĐBQH tỉnh Kiên Giang) cảnh báo: thương mại điện tử Việt Nam đang tăng trưởng mạnh, với quy mô cán mốc 25 tỷ USD trong năm 2024 – dẫn đầu ASEAN về tốc độ. Tuy nhiên, đằng sau sự nở rộ của việc “nhà nhà livestream, người người bán hàng online” là một thách thức lớn về môi trường, đặc biệt là rác thải nhựa phát sinh từ hoạt động đóng gói và giao hàng.

Đại biểu Châu Quỳnh Giao cho hay: “Cần sớm đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh các nội dung sửa đổi, bổ sung liên quan đến rác thải trong thương mại điện tử. Cụ thể là Luật Bưu chính, Luật Thương mại điện tử – hiện chưa có trong danh mục đề xuất sửa đổi. Dù áp lực làm luật rất lớn, tôi mong Quốc hội, Chính phủ quan tâm và cân nhắc. Tiếp đó, hoàn thiện chính sách khuyến khích sản xuất và tiêu dùng bền vững, thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn trong thương mại điện tử. Làm được điều này không chỉ bảo vệ môi trường, mà còn tăng năng lực cạnh tranh quốc gia và chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế số”.

Cùng với đó, các đại biểu cũng đề nghị cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, thống nhất nhận thức: muốn phát triển kinh tế nhanh – phải chuyển đổi số; muốn phát triển kinh tế bền vững – phải chuyển đổi xanh. Đây là mục tiêu kép mà Bộ Chính trị, Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng đã nhiều lần nhấn mạnh.

Trần Nam