Gỡ vướng hóa đơn điện tử: Đề xuất gói giải pháp toàn diện cho hộ kinh doanh
Tọa đàm làm rõ lộ trình chuyển đổi hóa đơn điện tử, các chính sách hỗ trợ của Nhà nước và giải pháp công nghệ, giúp hộ kinh doanh sẵn sàng cho năm 2026.
Sáng 20-8, tại Tọa đàm “Tháo gỡ vướng mắc hóa đơn điện tử (HĐĐT), hướng tới 2 triệu doanh nghiệp (DN)” do báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức, không khí hội trường rất sôi nổi với nhiều chia sẻ thẳng thắn từ người trong cuộc.
Với sự tham dự của lãnh đạo Sở Tài chính TP.HCM, Thuế TP.HCM, các chuyên gia thuế và đông đảo DN, tiểu thương, tọa đàm đã cho thấy một khoảng cách không nhỏ giữa chủ trương chính sách đúng đắn và thực tế áp dụng còn nhiều thách thức.
Thực tế áp dụng và muôn vàn vướng mắc của người trong cuộc
Những chia sẻ thẳng thắn tại tọa đàm đã vẽ nên một bức tranh chân thực về các khó khăn mà hộ kinh doanh và DN đang đối mặt. Với 32 năm kinh doanh tại chợ sỉ An Đông, bà Nguyễn Thái Trang cho biết gánh nặng lớn nhất là chi phí tuân thủ.
“Để đáp ứng quy định, chúng tôi phải sắm sửa nhiều thiết bị như laptop, máy in… chứ không chỉ là một chiếc điện thoại. Với ki-ốt chỉ rộng 2 m², thuê thêm kế toán lương 8-9 triệu đồng/tháng là quá sức” - bà Trang chia sẻ.
Một nghịch lý lớn được tiểu thương này nêu lên là người bán sỉ đang bị “kẹp” giữa hai cơ quan quản lý. Trong khi cơ quan thuế chỉ quan tâm đầu ra, bán bao nhiêu đóng thuế bấy nhiêu thì đơn vị quản lý thị trường lại chỉ quan tâm đầu vào, tức hàng hóa này từ đâu tới.
“Sau 32 năm kinh doanh, tôi chưa bao giờ bế tắc như hiện tại khi mắc kẹt giữa các chính sách quản lý. Đặc thù của bán sỉ là bán gối đầu, bao đổi trả nhưng quy định lại buộc phải xuất hóa đơn ngay tại thời điểm bán, kể cả khi tiền chưa về, dẫn đến áp lực dòng tiền rất lớn” - bà Trang nói.
Toàn cảnh Tọa đàm “Tháo gỡ vướng mắc hóa đơn điện tử, hướng tới 2 triệu doanh nghiệp”. Ảnh: THUẬN VĂN
Cùng nỗi lòng sau 39 năm bám chợ, bà Trần Thị Thu Thùy cho rằng rào cản công nghệ đối với người lớn tuổi là rất lớn trong khi lộ trình lại quá nhanh. Bà dẫn chứng việc hơn 1.000 hộ kinh doanh lãng phí khi mua phần mềm nhưng không thể sử dụng. Bà cũng nêu lên sự bất hợp lý trong việc áp thuế khoán, khi mức thuế phải đóng cao gấp nhiều lần doanh thu thực tế.
Bà dẫn chứng một thực tế đáng buồn: “Vừa qua có hơn 1.000 hộ mua phần mềm giá 1-2 triệu đồng nhưng không ai dùng hết, vì không biết dùng, không dám và không đủ chức năng để tự làm. Điều này gây lãng phí lớn trong thời buổi kinh doanh khó khăn”.
Bà Thùy còn nêu lên sự bất hợp lý trong việc áp thuế: “Hơn 10 năm nay, tôi đóng mức thuế 5.175.000 đồng/tháng, dù nhiều lần xin giảm nhưng không được. Mức này tương đương một ngày tôi phải kinh doanh hơn 11 triệu đồng, trong khi thực tế doanh thu một ngày chưa tới 1 triệu đồng”. Bà Thùy đề nghị cần phải có sự phân loại và áp thuế theo đúng doanh thu thực của DN.
Về việc mức thuế khoán đang đóng cao hơn nhiều so với doanh thu thực tế, để có cơ sở điều chỉnh, các hộ và cá nhân kinh doanh cần chủ động kê khai lại doanh thu phù hợp với tình hình kinh doanh của đơn vị mình. Đây là căn cứ pháp lý duy nhất để cơ quan thuế xem xét và điều chỉnh lại định mức thuế cho phù hợp.
Ông Nguyễn Tiến Dũng, Phó Trưởng Thuế TP.HCM
Không chỉ hộ kinh doanh, các DN lớn cũng gặp không ít khó khăn. Ông Võ Quang Phúc, Tổng Giám đốc Công ty Mekong Việt Nam, lo ngại những người tiên phong tuân thủ HĐĐT phải cộng thêm các khoản phí vào sản phẩm, dẫn đến giá bán cao hơn và khó cạnh tranh với những hộ không thực hiện vì họ duy trì được giá bán rẻ hơn.
“Điều này có thể dẫn đến nguy cơ thất thu, sụt giảm hiệu quả kinh doanh cho những người làm đúng chủ trương nếu tình trạng kéo dài” - ông Phúc lo ngại. Vướng mắc còn đến từ việc nhiều khách hàng từ chối cung cấp mã số thuế khiến DN không thể xuất hóa đơn hợp lệ.
Theo chuyên gia thuế Trần Xoa, khó khăn lớn nhất hiện nay là rào cản tâm lý, đặc biệt là nỗi lo sợ bị truy thu thuế của các đơn vị kinh doanh. Ông dẫn chứng trường hợp 200 hộ kinh doanh sau khi kê khai lại theo doanh thu tăng đã bị rà soát và truy thu thuế từ các năm trước với số tiền rất lớn, dù lãnh đạo ngành thuế khẳng định không có chủ trương này.
DN công nghệ cam kết kề vai sát cánh
Ghi nhận các khó khăn trên, đại diện các đơn vị cung ứng giải pháp đã đưa ra nhiều cam kết hỗ trợ cụ thể và toàn diện, khẳng định công nghệ đã sẵn sàng để đồng hành cùng người kinh doanh.
Thừa nhận chi phí nhân sự kế toán là một “chi phí tuân thủ” lớn, ông Nguyễn Gia Bảo Long, Giám đốc phát triển kinh doanh Haravan, kiến nghị cơ quan nhà nước nên tính toán các giải pháp tuân thủ tùy thuộc vào quy mô của nhà bán hàng để có phương án tiết kiệm hơn. Về công nghệ, Haravan không chỉ cung cấp giải pháp quản lý bán hàng đa kênh trên điện thoại mà còn tích hợp sẵn giải pháp xuất HĐĐT kết nối với cơ quan thuế.
“Hiện chúng tôi đang hỗ trợ miễn phí ba tháng giải pháp quản lý bán hàng có tích hợp HĐĐT, đồng thời tặng thêm sáu tháng sử dụng khi người dùng đăng ký gói dài hạn. Mục đích là để tiểu thương thấy lợi ích kép: Vừa tuân thủ pháp luật, vừa quản lý kinh doanh hiệu quả” - ông Long khẳng định.
Các đại biểu, tiểu thương trao đổi trực tiếp với lãnh đạo Thuế TP.HCM. Ảnh: THUẬN VĂN
Về phía nhà cung cấp dịch vụ viễn thông lớn, ông Nguyễn Quốc An, Phó Giám đốc Ban khách hàng tổ chức - DN của VNPT, cho biết đơn vị có cung cấp một bộ giải pháp toàn diện, phù hợp với mọi quy mô. “Chúng tôi có giải pháp từ đơn giản cho tiểu thương chỉ cần smartphone đến các hệ thống phức tạp cho nhà hàng, khách sạn, siêu thị” - ông An nói.
Để đồng hành cùng các hộ kinh doanh, VNPT đưa ra các gói ưu đãi sử dụng miễn phí 3-6 tháng, với chi phí sau đó chỉ từ 100.000 đồng/tháng. Ưu điểm nổi bật của VNPT là mạng lưới hỗ trợ sâu rộng.
“Ngoài các tài liệu, video hướng dẫn và tổng đài miễn phí 24/7, VNPT còn bố trí đội ngũ nhân sự công nghệ thông tin đến từng phường, xã để có thể trực tiếp hỗ trợ, hướng dẫn khách hàng sử dụng. Các giao diện trên ứng dụng của chúng tôi cũng được thiết kế đơn giản để mọi người đều có thể dễ dàng tiếp cận” - ông An chia sẻ.
Cam kết lắng nghe và đồng hành gỡ vướng
Trước những vướng mắc của tiểu thương về mức thuế khoán chưa phù hợp, ông Nguyễn Tiến Dũng, Phó Trưởng Thuế TP.HCM khẳng định, cơ quan thuế sẵn sàng điều chỉnh, đồng thời cam kết sẽ tiếp tục lắng nghe và đưa ra các giải pháp đồng hành cùng người nộp thuế.
Ông cũng thông tin thêm việc này là bước chuẩn bị cần thiết cho lộ trình sắp tới. Theo đó, từ ngày 1-1-2026, hình thức thuế khoán sẽ được bãi bỏ đối với các đơn vị có doanh thu trên 200 triệu đồng. Thay vào đó, các đơn vị này sẽ triển khai HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế, đồng nghĩa với việc thu thuế sẽ dựa trên doanh thu thực tế phát sinh. Ông Dũng khẳng định việc tiến tới xóa bỏ thuế khoán và minh bạch hóa qua HĐĐT là một xu thế tất yếu nhằm tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng, lành mạnh, hướng tới mục tiêu 2 triệu DN vào năm 2030.
Áp dụng công nghệ trong tạo hóa đơn, khai báo thuế là một thách thức đối với các hộ kinh doanh nhỏ và tiểu thương lớn tuổi. Ảnh: THU HÀ
Trong vai trò là cơ quan quản lý, ông cho biết Thuế TP.HCM rất mong muốn tiếp tục ghi nhận những khó khăn, vướng mắc của bà con tiểu thương, DN và chuyên gia.
“Với các ý kiến khó khăn hay đề xuất giải pháp được nêu ra tại tọa đàm, đơn vị sẽ ghi nhận và tổng hợp để xử lý theo các tình huống cụ thể” - ông Dũng nói.
Trong thời gian tới, ngành thuế TP.HCM sẽ tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng các kế hoạch tuyên truyền, phổ biến chính sách thuế một cách gần gũi, dễ hiểu hơn. Đồng thời, tích cực kết hợp với các đơn vị cung ứng giải pháp hóa đơn để xây dựng các gói chi phí tiết kiệm, phù hợp với từng quy mô của DN, hộ và cá nhân kinh doanh.
Phát biểu bế mạc, ông Nguyễn Thái Bình, Phó Tổng Biên tập báo Pháp Luật TP.HCM, nhận định tọa đàm đã thành công khi nhận được nhiều chia sẻ thẳng thắn về khó khăn, vướng mắc cùng các kiến nghị, đóng góp thiết thực từ tiểu thương, DN, chuyên gia và đơn vị cung cấp giải pháp. Đặc biệt, sự kiện đã có sự lắng nghe và phản hồi trực tiếp từ đại diện Sở Tài chính và lãnh đạo Thuế TP.HCM.
Ông Bình khẳng định: “Đây đều là những ý kiến giá trị mà chúng tôi sẽ tổng hợp đầy đủ thành báo cáo để gửi đến các cơ quan có thẩm quyền với mong muốn góp phần hoàn thiện chính sách pháp luật”.
Báo Pháp Luật TP.HCM hy vọng thông qua những diễn đàn như thế này, báo sẽ tiếp tục làm cầu nối hiệu quả giữa người dân, DN với cơ quan nhà nước, để cùng nhau chia sẻ, tháo gỡ các vướng mắc, từ đó chung tay hướng tới mục tiêu quốc gia đạt 2 triệu DN vào năm 2030.
Cần khung pháp lý và lộ trình rõ ràng
Theo ông Trương Tấn Vũ, Phó Giám đốc Sở Tài chính TP.HCM, để tháo gỡ các rào cản trong lộ trình chuyển đổi sang HĐĐT, đại diện Sở Tài chính TP.HCM đã đề xuất một loạt giải pháp đồng bộ, từ hỗ trợ tài chính, thay đổi cách truyền thông đến đơn giản hóa thủ tục.
Ghi nhận các cá nhân, hộ kinh doanh đang vấp phải nhiều rào cản về tâm lý, chi phí và kiến thức thuế, đại diện Sở Tài chính TP cho rằng cần có một khung pháp lý và lộ trình chuyển đổi rõ ràng với phương châm hỗ trợ tối đa trong giai đoạn đầu. Cụ thể, sở đề xuất cần nới lỏng, miễn, giảm các loại phí, đồng thời hỗ trợ trực tiếp chi phí trang thiết bị, phần mềm cho các hộ kinh doanh mới chuyển đổi. Bên cạnh đó, khuyến khích các DN công nghệ triển khai các gói miễn phí phần mềm và trợ giá thiết bị đầu cuối như máy tính tiền, máy tính bảng.
Để chính sách gần gũi hơn, đặc biệt với nhóm kinh doanh truyền thống, Sở Tài chính đề xuất phải tăng cường truyền thông đa kênh, đa hình thức. Thay vì các buổi tập huấn truyền thống, cần tạo ra các video hướng dẫn dễ hiểu, sử dụng ngôn ngữ gần gũi, hình ảnh trực quan và phát sóng trên các nền tảng mạng xã hội. Cán bộ thuế cần phối hợp với ban quản lý chợ để tổ chức hướng dẫn tận nơi, kết hợp với các ứng dụng công nghệ thân thiện, có tích hợp trợ lý ảo, chatbot để giải đáp thắc mắc nhanh chóng.
Nhằm khuyến khích hộ kinh doanh nâng cấp lên mô hình DN, Sở Tài chính cũng kiến nghị tiếp tục đơn giản hóa thủ tục chuyển đổi, miễn, giảm lệ phí đăng ký DN lần đầu. Đặc biệt, cần miễn lệ phí môn bài trong ba năm đầu sau khi chuyển đổi, cùng các phương án hỗ trợ tài chính và tư vấn dài hạn.
Ông NGUYỄN TIẾN DŨNG, Phó Trưởng Thuế TP.HCM:
Ngành thuế cam kết hỗ trợ miễn phí
Tính đến cuối tháng 7-2025, Thuế TP.HCM đang quản lý tổng cộng 349.255 hộ và cá nhân kinh doanh. Bức tranh về phương pháp nộp thuế cho thấy một thách thức rất lớn sắp tới. Hiện chỉ có 17.290 hộ đang nộp thuế theo phương pháp kê khai, chiếm tỉ lệ khiêm tốn 6,5%. Trong khi đó, có đến 248.799 hộ đang nộp thuế theo phương pháp khoán, chiếm tỉ lệ áp đảo 93,5%. Trong nhóm hộ khoán này, có 18.509 hộ có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên.
Trước yêu cầu phải chuyển đổi toàn bộ gần 250.000 hộ khoán sang kê khai từ năm 2026, đơn vị đã và đang triển khai hàng loạt giải pháp.
Điểm nhấn quan trọng nhất là Thuế TP.HCM sẽ làm việc và ký kết với các đơn vị cung cấp giải pháp HĐĐT để cam kết hỗ trợ miễn phí cho hộ kinh doanh khi chuyển đổi sang phương pháp kê khai. Bên cạnh đó, ngành thuế sẽ chủ động đẩy mạnh công tác tuyên truyền qua các phương tiện truyền thông đại chúng và mạng xã hội.
Cán bộ thuế sẽ phối hợp với nhà cung cấp phần mềm đến tận hộ kinh doanh để hỗ trợ cài đặt, hướng dẫn sử dụng, kể cả ngoài giờ hành chính nếu cần. Đồng thời, một kênh hỗ trợ kỹ thuật “phản ứng nhanh” cũng sẽ được thiết lập để xử lý sự cố ngay tức thì cho người dân.
...............
Luật sư TRẦN XOA, chuyên gia thuế, Giám đốc Công ty Luật Minh Đăng Quang:
Giải tỏa tâm lý lo sợ bị truy thu thuế
Khó khăn lớn nhất của hộ kinh doanh không nằm ở nghiệp vụ mà là rào cản tâm lý, đặc biệt là nỗi lo sợ bị truy thu thuế. Nhiều người không dám hỏi, không dám thắc mắc vì sợ bị chú ý.
Công tác tuyên truyền chính sách cần phải đi vào thực chất. Các buổi tập huấn tập trung không còn hiệu quả, cơ quan chức năng nên xây dựng các video hướng dẫn ngắn gọn, dễ hiểu. Đồng thời, huy động các kênh trung gian có chuyên môn như đại lý thuế, công ty kiểm toán và tận dụng mạng lưới của các tổ chức đoàn thể như Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên để phổ biến kiến thức một cách gần gũi.
...............
Ông PHAN MẠNH HÀ, Giám đốc Đối ngoại Shopee Việt Nam:
Sàn thương mại điện tử đầu tư công nghệ, hỗ trợ người bán thực thi chính sách thuế
Việc tuân thủ quy định pháp luật về thuế là phần thiết yếu trong hoạt động kinh doanh của nhà bán hàng. Do đó, các sàn luôn nỗ lực hỗ trợ cộng đồng người bán tuân thủ và thích nghi với chính sách mới.
Đối với quy định quản lý thuế mới, các sàn đã chủ động phối hợp với cơ quan thuế ngay từ giai đoạn xây dựng nghị định để cùng tháo gỡ khó khăn, tránh tình trạng thuế chồng thuế trong thực tế.
Hiện các sàn thương mại điện tử đang chủ động tập trung nguồn lực đầu tư vào công nghệ và hệ thống quản lý dữ liệu nhằm nâng cấp quy trình xử lý thông tin, giảm thiểu sai sót và hoàn thiện hệ thống báo cáo một cách minh bạch. Song song đó, tích cực triển khai các hoạt động truyền thông sâu rộng, tổ chức hội thảo trực tiếp và trực tuyến nhằm phổ biến chính sách thuế mới một cách dễ hiểu nhất.
...............
Luật sư ĐỖ NGỌC ANH, Phó Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý và phát triển DN:
Bệ phóng chính sách từ Nghị quyết 68
Việc chuyển đổi hộ kinh doanh lên DN là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị được xem là bệ phóng để giải quyết các điểm nghẽn về quy mô, vốn và thị trường mà các hộ kinh doanh đang gặp phải.
Nghị quyết này không chỉ kêu gọi mà đã đưa ra những chính sách hỗ trợ đột phá: Xóa bỏ thuế khoán chậm nhất vào năm 2026; miễn lệ phí môn bài và miễn thuế thu nhập DN trong ba năm đầu; mục tiêu giảm 30% thời gian và chi phí tuân thủ; đồng thời cung cấp miễn phí phần mềm kế toán và dịch vụ tư vấn pháp lý. Đây là những hỗ trợ chưa từng có, giúp hộ kinh doanh có cơ hội tiếp cận nguồn vốn và thị trường lớn hơn.
Tuy nhiên, trên thực tế nhiều hộ kinh doanh thậm chí không biết mình có thuộc nhóm phải chuyển đổi hay không. Lý do là thói quen kinh doanh truyền thống, thu chi không rõ ràng, không thống kê. Sự mơ hồ này dẫn đến tâm lý lo sợ bị xử phạt khi áp dụng HĐĐT, gây tâm lý e ngại và cản trở quá trình chuyển đổi.
...............
Chuyên gia thuế NGUYỄN VĂN ĐƯỢC, Trưởng ban Chính sách Hội Tư vấn và đại lý thuế TP.HCM:
Bốn rào cản lớn và đề xuất gỡ vướng
Thứ nhất, chất lượng của chính sách pháp luật cần đảm bảo tính khoa học, khả thi, đơn giản và dễ thực hiện cho mọi đối tượng. Thứ hai, trình độ nhận thức của người nộp thuế không đồng đều, đòi hỏi phải có công tác tuyên truyền, hỗ trợ phù hợp. Thứ ba, dù công nghệ phát triển vẫn còn một bộ phận người yếu thế như người lớn tuổi gặp khó khăn trong việc tiếp cận. Thứ tư và cũng là rào cản lớn nhất, chính là tâm lý e ngại bị truy thu thuế. Ngành thuế cần có câu trả lời rõ ràng về việc có truy thu hay không, nếu có thì truy thu như thế nào.
Để giải quyết nút thắt này, cần có chính sách quy định rõ: Nếu người nộp thuế tự giác kê khai, điều chỉnh lại các sai sót trước đây thì không bị xử phạt hành vi khai sai, mà chỉ bị phạt tiền chậm nộp.
...............
Luật sư NGUYỄN ĐỨC NGHĨA, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ DN nhỏ và vừa thuộc Hiệp hội DN TP.HCM (HUBA):
Nới lỏng quy định, hỗ trợ miễn phí cho hộ kinh doanh
Theo tôi, cần có một cú hích chính sách mạnh mẽ và thực tế hơn, bao gồm việc phân loại hộ kinh doanh theo doanh thu và hỗ trợ trang thiết bị miễn phí. Cụ thể, với các hộ có doanh thu lớn từ 3 tỉ đồng/năm trở lên cần bắt buộc áp dụng phương pháp kê khai khấu trừ như DN để tránh tình trạng DN núp bóng hộ kinh doanh. Ngược lại, với các hộ kinh doanh nhỏ và siêu nhỏ dưới 3 tỉ đồng nên cho phép họ được lựa chọn phương pháp nộp thuế để không bị ngộp và có thời gian làm quen.
Một bất hợp lý của quy định là phải xuất hóa đơn ngay tại thời điểm bán hàng. Tôi đề xuất nên cho phép một độ trễ hợp lý, ví dụ trong vòng ba ngày, để người bán có đủ thời gian đảm bảo tính chính xác của thông tin.
Quan trọng nhất, để hiện thực hóa mục tiêu 2 triệu DN, Nhà nước cần xem việc hỗ trợ một khoản đầu tư cho tương lai. Cụ thể là trích một phần nhỏ trong số thuế thu được để đầu tư ngược lại, trang bị miễn phí phần mềm, nền tảng số và các thiết bị cần thiết cho các hộ kinh doanh. Đồng thời, cần có lộ trình cụ thể với các chính sách hỗ trợ thực chất như cho dùng thử miễn phí phần mềm trong sáu tháng đầu.
