Gói hỗ trợ 90 tỷ của EU dành cho Ukraine sẽ được triển khai như thế nào?

Ngày 19/12, các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) đã nhất trí huy động vốn vay để cho Ukraine vay 90 tỷ euro (tương đương khoảng 105 tỷ USD) nhằm tài trợ cho lĩnh vực quốc phòng của nước này trong hai năm tới, đối phó với Nga. Quyết định này được đưa ra thay cho một phương án chưa từng có tiền lệ trước đó là sử dụng trực tiếp các tài sản chủ quyền của Nga đang bị phong tỏa để hỗ trợ Kiev.

Ukraine đã hoan nghênh gói vay 90 tỷ euro, coi đây là nguồn hỗ trợ quan trọng để đảm bảo ngân sách và khả năng phòng thủ trong bối cảnh chiến tranh kéo dài. Tổng thống Zelensky tuyên bố khoản vay “giúp củng cố khả năng phòng thủ của Ukraine" dù EU không đạt được thỏa thuận dùng tài sản Nga.

Những lá cờ của Liên minh châu Âu tung bay bên ngoài trụ sở Ủy ban châu Âu tại Brussels, Bỉ. Ảnh: Reuters

Khoản vay 90 tỷ euro được phân bổ như nào?

Theo kế hoạch, EU sẽ cung cấp các khoản vay không lãi suất cho Ukraine trong giai đoạn 2026–2027, dựa trên nguồn vốn do EU huy động từ thị trường tài chính. Các khoản vay này được bảo đảm bằng ngân sách dự phòng của EU, cụ thể là phần chênh lệch giữa mức đóng góp tối đa mà EU có thể yêu cầu từ các quốc gia thành viên và số tiền cần thiết để chi trả cho các khoản chi tiêu đã được dự toán.

Gói hỗ trợ trị giá 90 tỷ euro dự kiến sẽ đáp ứng khoảng hai phần ba nhu cầu tài chính của Ukraine trong hai năm tới. Phần còn lại ban đầu được kỳ vọng sẽ do Anh đảm nhận, thông qua việc sử dụng các tài sản của Nga đang bị phong tỏa.

Trước đó, phương án EU vay nợ chung từng bị xem là khó khả thi, do yêu cầu sự đồng thuận tuyệt đối của các nước thành viên và vấp phải phản đối từ Thủ tướng Hungary Viktor Orbán. Tuy nhiên, Hungary cùng với Slovakia và Cộng hòa Séc cuối cùng đã chấp thuận để kế hoạch được triển khai, sau khi các nhà lãnh đạo EU cam kết rằng cơ chế này sẽ không gây ảnh hưởng bất lợi đến tình hình tài chính của ba quốc gia nói trên.

Ủy ban châu Âu đã đề xuất một kế hoạch, nhận được sự ủng hộ của nhiều quốc gia thành viên EU, cho phép các chính phủ trong khối sử dụng tới 165 tỷ euro, chiếm phần lớn trong tổng số 210 tỷ euro tài sản quốc gia của Nga hiện đang bị đóng băng tại châu Âu.

Theo phương án này, EU sẽ không tiến hành tịch thu tài sản — điều có thể vi phạm luật pháp quốc tế. Thay vào đó, số tiền mặt sẽ được đầu tư vào các trái phiếu không lãi suất do Ủy ban châu Âu phát hành, qua đó tạo nguồn tài chính đáp ứng nhu cầu của Ukraine trong các năm 2026 và 2027.

Tuy nhiên, kế hoạch đã vấp phải sự phản đối từ Bỉ, quốc gia đang nắm giữ khoảng 185 tỷ euro trong tổng số tài sản của Nga tại châu Âu. Ngoài ra, Italy, Malta và Bulgaria cũng bày tỏ quan điểm thận trọng.

Trở ngại lớn nhất nằm ở việc phải cung cấp cho Bỉ những bảo đảm pháp lý và tài chính không giới hạn thời gian, nhằm bảo vệ nước này trước các rủi ro từ những biện pháp trả đũa hoặc các vụ kiện tiềm tàng của Nga liên quan đến việc sử dụng số tài sản nói trên để hỗ trợ Ukraine.

Dù vậy, các nhà lãnh đạo EU vẫn giao cho Ủy ban châu Âu tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện phương án về khoản vay này.

Châu Âu sẽ mất gì?

Các nhà lãnh đạo EU khẳng định toàn bộ tài sản của Nga, với tổng trị giá khoảng 210 tỷ euro đang bị phong tỏa tại EU, sẽ tiếp tục bị đóng băng cho đến khi Moscow chi trả khoản bồi thường cho Ukraine. Trong trường hợp Nga thực hiện nghĩa vụ này, Ukraine có thể sử dụng số tiền đó để hoàn trả các khoản vay. Tuy nhiên, trên thực tế, kịch bản này được đánh giá là khó có khả năng xảy ra.

Trên thị trường tài chính, trái phiếu chính phủ Đức kỳ hạn 10 năm – thước đo chuẩn của thị trường khu vực đồng euro – chịu áp lực nhẹ, khiến lợi suất nhích lên, dù vẫn thấp hơn mức đỉnh của chín tháng được ghi nhận trước đó. Trong khi đó, đồng euro giữ tương đối ổn định so với đồng USD đang mạnh lên.

Theo giới phân tích, việc sử dụng trực tiếp các tài sản bị đóng băng của Nga có thể gây tác động tiêu cực đến thị trường trái phiếu chính phủ châu Âu, làm giảm giá trái phiếu, đẩy chi phí vay mượn lên cao và khiến các nhà đầu tư e ngại.

EU dự kiến phải huy động 90 tỷ euro trên thị trường vốn thông qua phát hành trái phiếu để cho Ukraine vay, và việc này tạo ra nghĩa vụ tài chính mới cho khối. Trái phiếu này sẽ được bảo đảm bởi ngân sách chung của EU, và các nước thành viên sẽ phải chia sẻ chi phí trả nợ và lãi suất. Một số phân tích cho thấy lãi suất hàng năm có thể khoảng 3 tỷ euro, và tới giai đoạn tài khóa tiếp theo (2028–2034), ngân sách EU sẽ phải cân đối lại để “nhường chỗ” cho chi phí này. Điều này có thể đặt áp lực lên các chương trình chi tiêu khác của EU và buộc các nước đóng góp thêm vào ngân sách chung.

Ông Carsten Brzeski, Giám đốc nghiên cứu kinh tế vĩ mô toàn cầu của ING tại Frankfurt, nhận định rằng sẽ có đủ sự quan tâm từ các nhà đầu tư đối với khoản vay mới này. Ông cho rằng: “Điểm tích cực của giải pháp hiện nay là nó đặt nền móng cho một ý tưởng mà dù không được gọi là trái phiếu chung châu Âu, nhưng trên thực tế đang tiến rất gần tới khái niệm đó. Trái phiếu dự án rõ ràng đã trở thành một công cụ quan trọng trong bộ công cụ tài chính của châu Âu".

Bên cạnh đó, việc thông qua khoản vay đã gây chia rẽ trong EU. Ba nước Hungary, Slovakia và Cộng hòa Séc không đóng góp nhưng cũng không phủ quyết khoản vay này, do lo ngại về chi phí và trách nhiệm tài chính. Điều này cho thấy không có sự đồng thuận hoàn toàn trong nội bộ EU về về cách thức hỗ trợ Ukraine.

Diệp Thảo/VOV.VN Theo Reuters