Góp sức hình thành 'văn hóa chính sách'

Định hướng và xây dựng niềm tin

Theo các chuyên gia, báo chí là kênh chính thức và hiệu quả nhất để đưa chủ trương, đường lối, chính sách và pháp luật của Đảng, Nhà nước đến với mọi tầng lớp Nhân dân. Trước vấn đề chính sách phức tạp, báo chí có vai trò giải thích, phân tích sâu sắc về mục đích, ý nghĩa, tác động và cách thức triển khai, giúp người dân hiểu rõ hơn, tránh hiểu lầm hoặc thông tin sai lệch.

Qua tin tức, phóng sự, chuyên đề… báo chí nâng cao nhận thức của người dân về quyền và nghĩa vụ liên quan đến chính sách. Khi công chúng hiểu rõ, tin tưởng mục tiêu của chính sách, họ sẽ ủng hộ, tạo nên sự đồng thuận xã hội cần thiết cho chính sách được thực thi hiệu quả.

Báo chí tác nghiệp tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII. Ảnh: Nhật Bắc

PGS.TS. Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh dẫn chứng, trong bối cảnh đất nước thực hiện những cuộc cách mạng về thể chế, tinh gọn bộ máy, đẩy mạnh đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, báo chí diễn giải, phân tích, làm cho các chủ trương trở nên gần gũi, dễ hiểu, thấm sâu vào nhận thức và hành động của mọi tầng lớp Nhân dân. Như báo chí tích cực tuyên truyền, phân tích sâu sắc về tinh thần “kỷ nguyên mới”, “kỷ nguyên vươn mình”, qua đó khơi dậy niềm tự hào, ý chí tự lực, tự cường và khát vọng phát triển đất nước.

Báo chí cũng phát huy vai trò tiên phong trong tuyên truyền, triển khai Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Nhiều chuyên trang, chuyên mục, chương trình tọa đàm được tổ chức tập hợp ý kiến chuyên gia, nhà quản lý… thông tin kịp thời, giải đáp băn khoăn, tạo đồng thuận, thống nhất cao trong toàn hệ thống chính trị và Nhân dân về chủ trương này. Báo chí chỉ rõ những khó khăn ban đầu nhưng nhấn mạnh mục tiêu cao nhất là nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động.

Hay chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới được báo chí phản ánh liên tục suốt những năm qua, từ thành tựu của các địa phương trong xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế và cải thiện đời sống cho người dân, đến công tác vận động người dân, các mô hình hợp tác xã phát triển sản xuất hiệu quả hay các phong trào thi đua yêu nước trong cộng đồng...

Ngay trong thời kỳ cao điểm của đại dịch Covid-19, báo chí cũng thể hiện rõ vai trò truyền thông chính sách phòng, chống dịch, giãn cách xã hội, hỗ trợ người lao động, doanh nghiệp. Nhờ có báo chí, những thông tin về quy định đi lại, tiêm chủng, chế độ hỗ trợ… được cập nhật thường xuyên, góp phần quan trọng trong kiểm soát dịch bệnh và ổn định xã hội.

“Có thể nói, quá trình truyền thông liên tục này đã góp phần hình thành "văn hóa chính sách" - nơi chính sách không chỉ là mệnh lệnh hành chính mà là sản phẩm của sự đối thoại, minh bạch và trách nhiệm giữa Nhà nước và người dân”, PGS.TS. Hoàng Phúc Lâm nhận định.

Phát huy vai trò phản biện và giám sát chính sách

Bên cạnh vai trò tiên phong định hướng tư tưởng, báo chí cách mạng Việt Nam trong kỷ nguyên mới ngày càng khẳng định sứ mệnh là “chất keo” gắn kết ý Đảng - lòng Dân, nguồn lực tinh thần cổ vũ, động viên toàn dân tộc đoàn kết, đồng lòng, vượt qua khó khăn, thách thức.

Tuy nhiên, báo chí với công tác truyền thông chính sách cũng đang đứng trước rào cản lớn từ sự bùng nổ của mạng xã hội, các nền tảng truyền thông số và trí tuệ nhân tạo làm thay đổi mạnh mẽ cách thức người dân tiếp cận thông tin.

Trong truyền thông chính sách, báo chí không chỉ là người đưa tin mà cần trở thành người sáng tạo nội dung chính sách phù hợp với hành vi truyền thông hiện đại (trong ảnh: Họp báo Chương trình Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội Khóa XV). Ảnh: Quang Khánh

Báo chí truyền thống không còn giữ vị thế độc quyền về mặt thông tin mà phải cạnh tranh trực tiếp với hàng loạt nguồn tin không chính thống, đa dạng, nhanh nhạy nhưng không phải lúc nào cũng chính xác. Nhiều người dân có xu hướng tiếp cận thông tin qua mạng xã hội như Facebook, TikTok, YouTube... thay vì qua báo chí. Các thông tin giật gân, sai lệch hoặc phiến diện về chính sách theo đó cũng dễ dàng lan truyền và định hình dư luận. Điều này đặt ra áp lực cho báo chí phải chạy đua tốc độ, dễ rơi vào tình trạng “đưa nhanh nhưng thiếu sâu”, không có đủ thời gian kiểm chứng kỹ lưỡng, dẫn đến hệ quả truyền thông chính sách thiếu tính hệ thống, thiếu chiều sâu và có nguy cơ bị lấn át bởi những luồng thông tin thiếu kiểm soát.

Từ nghiên cứu thực tiễn, bà Vũ Thị The, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật cho rằng, trong bối cảnh xã hội phức tạp, đa chiều và có nhiều kênh thông tin như hiện nay, truyền thông chính sách đúng cách, đúng thời điểm và đúng đối tượng trở thành đòi hỏi bắt buộc đối với bất kỳ chính sách công nào muốn đạt hiệu quả bền vững. Đã đến lúc tư duy lại cách thức tổ chức và thực hiện truyền thông chính sách trong tình hình mới, trên cơ sở phát huy ưu thế sẵn có và học hỏi kinh nghiệm quốc tế để thống nhất lại nhận thức, hành động và nguồn lực cho công tác này.

Một chính sách dù có giá trị đến đâu cũng khó lan tỏa nếu không có người “kể lại” một cách dễ hiểu, hấp dẫn. Một chính sách hiệu quả phải để “dân biết - dân hiểu - dân tin - dân theo - dân làm”. Trong truyền thông chính sách, báo chí không chỉ là người đưa tin mà cần trở thành người sáng tạo nội dung chính sách phù hợp với hành vi truyền thông hiện đại. Đặc biệt, cần phát huy vai trò phản biện và giám sát chính sách của báo chí, nhất là đối với chính sách có tác động lớn đến cộng đồng. Để làm được điều này, cần tạo hành lang pháp lý thông thoáng, minh bạch cho báo chí thực hiện điều tra, phân tích chính sách, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của nhà báo.

Theo bà Vũ Thị The, “để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, có sức sống bền vững và nhận được sự đồng thuận xã hội thì truyền thông chính sách là yếu tố không thể thiếu, trong đó báo chí giữ vai trò nòng cốt và đặc biệt quan trọng. Vì vậy, đầu tư cho báo chí, nâng cao chất lượng truyền thông chính sách chính là đầu tư cho sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước”.

Thái Minh