Greenland trước lựa chọn lịch sử trong quan hệ với Mỹ

Quang cảnh vịnh Disko ở Ilulissat, thủ phủ thành phố Avannaata thuộc Greenland (Đan Mạch). Ảnh: Getty Images/TTXVN

Sự quan tâm của quốc tế gia tăng sau tuyên bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với Greenland, trong khi Đan Mạch, quốc gia vẫn kiểm soát chính sách đối ngoại và an ninh của lãnh thổ tự trị này, lo ngại nguy cơ mất đi một phần quan trọng của đất nước.

Theo ông Aaja Chemnitz Larsen, thành viên đảng Inuit Ataqatigiit trong Quốc hội Đan Mạch, các vấn đề trọng tâm của cuộc bầu cử vẫn xoay quanh giáo dục, y tế và độc lập. Tuy nhiên, cuộc bầu cử lần này có ý nghĩa đặc biệt.

Phát biểu của Tổng thống Donald Trump trước Quốc hội Mỹ về khả năng Greenland trở thành một phần của Washington đã thu hút sự chú ý lớn đối với cuộc bầu cử. Mỹ từ lâu coi Greenland là một khu vực có ý nghĩa chiến lược do vị trí địa lý quan trọng và nguồn tài nguyên phong phú. Trước khi nhậm chức vào tháng 1/2025, ông Trump nhiều lần đề cập đến khả năng mua lại Greenland, đồng thời đưa ra cảnh báo về các biện pháp thuế quan và khả năng sử dụng các biện pháp khác nếu Đan Mạch không chấp nhận đàm phán.

Chuyến thăm riêng tư của ông Donald Trump Jr. tới thủ phủ Nuuk của Greenland, dù không mang tính chính thức, vẫn được truyền thông đưa tin rộng rãi và làm gia tăng sự quan tâm của quốc tế. Trong khi đó, Đan Mạch lo ngại trước sự trỗi dậy của phong trào ủng hộ độc lập tại Greenland, điều có thể làm thay đổi hoàn toàn cấu trúc chính trị của vương quốc này.

Cuộc bầu cử lần này cho thấy sự chia rẽ ngày càng sâu sắc trong xã hội Greenland. Chính quyền của ông Mute Egede, thuộc đảng Inuit Ataqatigiit, vốn ủng hộ độc lập, đang chịu sức ép từ đảng đối lập lớn nhất là Naleraq. Đảng này có lập trường đẩy nhanh tiến trình tách khỏi Đan Mạch và thể hiện sự sẵn sàng hợp tác với Mỹ.

Tình hình trở nên đáng chú ý hơn sau khi một bộ phim tài liệu của đài truyền hình Đan Mạch DR đưa ra thông tin rằng Copenhagen có thể đã thu lợi khoảng 400 tỷ kroner Đan Mạch (khoảng 60 tỷ USD) từ hoạt động khai thác criolit tại Greenland trong giai đoạn 1854 - 1987. Dù con số này vẫn còn tranh cãi, bộ phim đã làm dấy lên các cuộc thảo luận về những vấn đề lịch sử liên quan đến quan hệ giữa Greenland và Đan Mạch. Một cuộc thăm dò của tờ báo Sermitsiaq cho thấy hơn 1/3 cử tri Greenland cho biết thông tin này có thể ảnh hưởng đến quyết định bỏ phiếu của họ.

Bên cạnh đó, một loạt tiết lộ gần đây về cách chính phủ Đan Mạch đối xử với người dân Greenland tiếp tục làm gia tăng căng thẳng. Trong số đó có vụ bê bối IUD, khi 4.500 phụ nữ và trẻ em gái Greenland bị áp dụng biện pháp tránh thai mà không có sự đồng ý từ năm 1966 đến 1970. Ngoài ra, chính phủ Đan Mạch cũng đang chịu áp lực phải thay đổi chính sách kiểm tra năng lực làm cha mẹ, vốn từng dẫn đến việc nhiều trẻ em Inuit bị tách khỏi gia đình.

Với số cử tri chỉ khoảng 40.000 trên tổng dân số 57.000, kết quả bầu cử có thể được quyết định với cách biệt rất nhỏ.

Ông Rasmus Leander Nielsen, Giám đốc Trung tâm Chính sách Đối ngoại và An ninh Nasiffik của Đại học Greenland, nhận định cuộc bầu cử lần này là sự giao thoa giữa chính trị địa phương và những tác động địa chính trị từ bên ngoài. Ông cho rằng một cuộc trưng cầu dân ý về độc lập có thể diễn ra trong nhiệm kỳ tiếp theo, nhưng khả năng Greenland tách khỏi Đan Mạch ngay trong bốn năm tới là rất thấp. Ngay cả khi cử tri bỏ phiếu ủng hộ độc lập, quá trình này có thể kéo dài hàng thập kỷ, tương tự như Brexit, khi các cuộc đàm phán với Đan Mạch cần có thời gian để giải quyết những vấn đề kinh tế và chính trị phức tạp.

Một trong những kịch bản có khả năng xảy ra là Greenland sẽ tìm cách đàm phán lại mối quan hệ với Đan Mạch trong khuôn khổ vương quốc. Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, hòn đảo này có thể tận dụng tình thế để gây áp lực buộc Đan Mạch phải nhượng bộ thêm về quyền tự chủ.

Bà Aki-Matilda Høegh-Dam, chính trị gia Greenland từng đại diện đảng Siumut trong Quốc hội Đan Mạch nhưng nay tranh cử cho đảng Naleraq, nhấn mạnh rằng Greenland không thể trì hoãn quyết định về tương lai khi sự quan tâm quốc tế đang ngày càng lớn. Bà kêu gọi cử tri lựa chọn những ứng viên có năng lực về chính sách đối ngoại, vì đây là yếu tố quan trọng hơn bao giờ hết.

Sự quan tâm của thế giới đối với Greenland đang ở mức chưa từng có, với sự hiện diện dày đặc của truyền thông quốc tế trong chiến dịch tranh cử. Đồng thời, giới doanh nghiệp cũng đặc biệt chú ý đến hòn đảo này. Ông Drew Horn, cựu thành viên chính quyền Trump và hiện là Giám đốc điều hành công ty đầu tư khoáng sản GreenMet, cho biết có hàng chục tỷ USD sẵn sàng được đầu tư vào Greenland.

Ông Tom Dans, cựu Ủy viên Bắc Cực của chính quyền Trump, nhận định Greenland đang ở thời điểm mang tính bước ngoặt. Ông nhấn mạnh rằng khi nhìn vào khoảng cách từ Nuuk đến New York chỉ khoảng ba giờ bay, có thể thấy tiềm năng chiến lược to lớn của hòn đảo này.

Trong bối cảnh địa chính trị phức tạp hiện nay, tương lai của Greenland sẽ phụ thuộc vào quyết định của cử tri trong cuộc bầu cử lịch sử này. Dù kết quả ra sao thì Greenland vẫn giữ vị trí quan trọng trên bàn cờ chiến lược quốc tế, với sự cạnh tranh ảnh hưởng ngày càng gay gắt giữa Mỹ và Đan Mạch.

Hoàng Minh/Báo Tin tức