Hạ đường huyết: Nguyên nhân, triệu chứng, phòng ngừa và điều trị

Hạ đường huyết là tình trạng đặc biệt với mức glucose máu thấp bất thường, thường gặp ở người bệnh đái tháo đường. Nếu không xử trí kịp thời, hạ đường huyết có thể dẫn đến hôn mê sâu và gây ra các hậu quả nặng nề thậm chí là tử vong.

1. Nguyên nhân hạ đường huyết

Hạ đường huyết thường gặp khi bệnh nhân đái tháo đường đang được điều trị bằng insulin hoặc đang dùng các nhóm thuốc viên ví dụ như nhóm sulfonylureas. Nguyên nhân dẫn đến hạ đường huyết có thể do:

Ăn quá ít
Hay bỏ bữa
Tiêm quá nhiều Insulin
Tập thể dục quá mức hoặc tăng cường hoạt động thể lực
Uống nhiều rượu bia
Ngoài ra còn một số nguyên nhân khác như: nghiện rượu; hạ đường huyết trong bệnh lý gan, thận; suy dinh dưỡng; nhiễm trùng, hạ đường huyết sau phẫu thuật…

2. Dấu hiệu hạ đường huyết

Khi bị hạ đường huyết, người bệnh thường có các triệu chứng như sau:

Rối loạn thần kinh trung ương gây ra các biểu hiện: mờ mắt, nhìn đôi, đau đầu, lú lẫn, giảm trí nhớ, co giật, hôn mê...Rối loạn thần kinh thực vật khiến người bệnh lo lắng, bồn chồn, vã mồ hôi, run tay chân, tim đập nhanh, nôn/buồn nôn, xuất hiện cảm giác đói…
Lúc này khi đo đường huyết sẽ thấy nồng độ glucose máu dưới mức 70mg/dL ( 3,9 mmol/l). - Các triệu chứng lâm sàng sẽ được cải thiện khi người bệnh được bổ sung glucose.

3. Hạ đường huyết có lây không?

Hạ đường huyết không phải là bệnh lý lây truyền.

Khi bị hạ đường huyết, nếu không được xử trí kịp thời có thể rất nguy hiểm cho bệnh nhân.

4. Phòng ngừa hạ đường huyết

Để phòng ngừa tình trạng hạ đường huyết, người bệnh cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

Tiêm insulin và dùng thuốc hạ đường huyết theo đúng chỉ định của bác sĩ chuyên khoa về liều lượng và thời điểm.
Không bỏ bữa. Thời điểm tiêm insulin phải phù hợp với bữa ăn theo khuyến cáo.
Hàng ngày nên duy trì vận động hợp lý, đều đặn. Nếu trong ngày có nhiều hoạt động về thể lực thì nên ăn nhẹ trước khi vận động.
Điều trị đái tháo đường theo chỉ định của bác sĩ, giữ đường huyết đạt mục tiêu để hạn chế các biến chứng lâu dài.
Nếu có các dấu hiệu hạ đường huyết cần xử trí sớm để tránh biến chứng nguy hiểm.
Khám và tái khám định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ để sớm phát hiện ra những bất thường về sức khỏe.

5. Điều trị hạ đường huyết

Việc điều trị hạ đường huyết dựa trên mục tiêu là phát hiện sớm dấu hiệu và xử trí kịp thời. Lúc này người bệnh cần tìm cách để tăng đường huyết nhanh và an toàn để hạn chế các biến chứng, cải thiện triệu chứng. Tuy nhiên cần tránh điều trị quá mức vì có thể làm tăng đường huyết, tăng cân.

Người bệnh cần xử trí hạ đường huyết theo nguyên tắc: 15/15 như sau:

Đo đường huyết nếu thấy rơi vào mức dưới 70mg/dL thì nên ăn/uống thực phẩm chứa 15g Carbohydrate sau đó đợi khoảng 15 phút và đo lại đường huyết. Lúc này đường huyết vẫn xuống dưới 70mg/dL thì lặp lại quy trình trên cho đến khi đường huyết vượt mức 100mg/dl ( 5,6 mmol/l).
Đường huyết có thể tiếp tục hạ trở lại sau khi đã ăn/uống thực phẩm vì có chứa carbohydrate vậy nên người bệnh vẫn cần kiểm tra lại đường huyết 1 tiếng sau khi xử trí hạ đường huyết.

Để phòng ngừa hạ đường huyết người bệnh cần tiêm insulin và dùng thuốc hạ đường huyết theo đúng chỉ định của bác sĩ chuyên khoa về liều lượng và thời điểm

Người bệnh có thể tham khảo một số loại đồ ăn, thức uống tương đương với 15g glucose dưới đây:

Khoảng 2-3 viên đường
½ ly nước trái cây bất kỳ
½ ly nước ngọt
1 ly sữa có đường
5 hoặc 6 viên kẹo
Khoảng 15ml hoặc 1 thìa canh đường/mật ong.

Điều trị ngay lập tức hạ đường huyết liên quan đến việc cung cấp glucose. Những người có nguy cơ bị hạ đường huyết nên dùng glucagon hoặc dasiglucagon ở nhà và nơi khác, và các thành viên trong gia đình và những người đáng tin cậy nên được hướng dẫn cách xử trí các trường hợp cấp cứu hạ đường huyết.

Ngoài ra, với những trường hợp bệnh nhân hạ đường huyết không dùng insulin hoặc sulfonylurea cũng nên được điều trị bằng đường uống, dextrose tiêm tĩnh mạch hoặc glucagon. Một số trường hợp khác thì cần qua thăm khám của bác sĩ chuyên khoa để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

BSCKII Phạm Tuấn Dương