Hạ nhiệt giá nhà và câu hỏi thẳng thắn của Thủ tướng

Đó không chỉ là câu hỏi cho ngành xây dựng, mà còn là lời cảnh báo về một thị trường bất động sản đang vượt tầm kiểm soát, đe dọa an sinh xã hội và cả mục tiêu tăng trưởng bền vững.

“Bao nhiêu người cần nhà, nhưng vì giá cao quá không thể mua được. Nhà mà cứ trên 70 triệu, 100 triệu đồng/m2, ai có tiền mua”, Thủ tướng nói tại phiên họp.

Thực tế, những con số được Bộ Xây dựng đưa ra cho thấy thực trạng đáng lo. Giá chung cư ở Hà Nội trung bình đã lên tới 80 triệu đồng/m2, TP.HCM chạm ngưỡng 89 triệu đồng/m2, nhiều dự án cao cấp vượt 200 - 300 triệu đồng/m2. Trong khi đó, thống kê từ Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho thấy, trên thế giới, trung bình một gia đình cần khoảng 15 năm tích lũy để mua một căn hộ, còn tại Việt Nam, con số này là gần 26 năm, cao hơn trung bình thế giới khoảng 10 năm.

So với năm ngoái, thời gian tích lũy có thể mua được nhà đã tăng thêm hơn 2 năm. Thậm chí, với căn hộ hai phòng ngủ giá 2 - 3 tỷ đồng, nhiều cặp vợ chồng trẻ phải dành 1/3 thu nhập để trả nợ gần 30 năm, chưa kể lãi suất biến động.

Trong bối cảnh giá nhà liên tục tăng vượt xa khả năng tài chính của phần lớn người dân, trong khi thu nhập đặc biệt của khách hàng trẻ tuổi không theo kịp tốc độ tăng giá, thì phần đông những “thượng đế” này đang dần từ bỏ kỳ vọng sở hữu nhà riêng, chuyển sang thuê nhà lâu dài. Do vậy, không quá ngạc nhiên khi 93% người được trang Batdongsan.com.vn khảo sát cho biết, không tự tin vào khả năng mua nhà. Trong đó, 61% cho rằng, gần như không thể mua hoặc vay mua với thu nhập hiện tại; 32% thấy chưa chắc chắn về tài chính để thực hiện kế hoạch này.

Ở nhóm đang thuê trọ, hơn 46% người lao động muốn mua nhà, nhưng không đủ khả năng tài chính; 5% cho biết có đủ điều kiện, nhưng không muốn mua vào thời điểm giá tăng cao, tiềm ẩn nguy cơ ảo; còn lại 49% mất động lực do giá bất động sản chỉ đi lên, mà không có dấu hiệu giảm.

Giấc mơ an cư của hàng triệu người dân đô thị đang bị đẩy lùi và kéo theo những hệ lụy dài hạn như tỷ lệ sinh giảm, thiếu hụt lao động trẻ, gia tăng áp lực an sinh xã hội…

Dư luận đã nói rất nhiều về nguyên nhân khiến giá nhà đắt đỏ và một nguyên nhân quan trọng khiến giá nhà không giảm là dòng vốn đầu tư, đầu cơ vẫn chiếm ưu thế. Khảo sát của DKRA Group cho thấy, khoảng 70% nhu cầu mua nhà hiện nhằm mục đích đầu tư hoặc đầu cơ, chỉ 30% là mua để ở. Tất nhiên, không loại trừ khả năng một số chủ đầu tư lợi dụng sự khan hiếm nguồn cung để tăng giá bán bất hợp lý. Điều này cũng gây khó khăn cho những người có nhu cầu mua nhà ở thực.

Không thể chạm đến nhà ở thương mại, người thu nhập thấp chỉ còn kỳ vọng vào chính sách nhà ở xã hội. Mặc dù từ năm 2021 đến giữa năm 2025, cả nước đã có 633.559 căn nhà ở xã hội được triển khai, đạt khoảng 60% chỉ tiêu 1 triệu căn nhà xã hội, song thực tế mới có khoảng 110.436 căn hộ được hoàn thành. Con số này vẫn quá nhỏ so với nhu cầu thực tế của hàng triệu lao động trẻ và gia đình công nhân.

Thủ tướng Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh, việc tạo nguồn cung, đảm bảo cơ cấu bất động sản, nhất là nhà xã hội cho người có thu nhập thấp - trung bình là rất quan trọng. Đây là chủ trương lớn, chính sách rất nhân văn của Nhà nước, song cần các giải pháp đồng bộ và dài hơi.

Điểm mấu chốt đầu tiên là quỹ đất, theo đó, cần cơ chế linh hoạt để địa phương chủ động giải phóng mặt bằng, đấu thầu minh bạch và nhanh, đồng thời mở rộng cửa cho doanh nghiệp tư nhân tham gia bằng thủ tục gọn nhẹ. Khi nguồn cung đất sẵn sàng, doanh nghiệp mới đủ động lực đầu tư dự án nhà ở xã hội, nhà ở với giá hợp lý.

Tiếp đến, cần có thêm biện pháp kiểm soát đầu cơ và minh bạch thị trường. Đây là bước đi không thể thiếu. Một cơ sở dữ liệu quốc gia về giá và giao dịch bất động sản, kết hợp với thuế lũy tiến cho người sở hữu nhiều nhà đất và đánh thuế chuyển nhượng ngắn hạn sẽ giúp chặn bớt dòng tiền “lướt sóng”, đưa thị trường về đúng giá trị sử dụng, thay vì giá trị đầu cơ.

Sau nữa, việc phát triển hạ tầng giao thông và đô thị vệ tinh là giải pháp lâu dài. Khi các đô thị vệ tinh kết nối tốt với trung tâm, thì áp lực dân cư và giá nhà tại lõi đô thị sẽ giảm, từ đó tạo thêm lựa chọn cho người dân mà vẫn bảo đảm chất lượng sống.

Bất động sản là kênh huy động và phân bổ vốn quan trọng, tác động dây chuyền đến hàng chục ngành nghề khác. Nếu để thị trường bị dẫn dắt bởi hoạt động đầu cơ, thì giấc mơ an cư của hàng triệu người dân sẽ ngày càng xa vời.

Sự trăn trở của Thủ tướng trong phiên họp mới đây đã chạm đến nỗi lòng của hàng triệu người dân đô thị. Hạ nhiệt giá nhà không đơn thuần là nhằm bình ổn thị trường bất động sản, mà còn là trách nhiệm xã hội để mỗi gia đình trẻ có thể lập nghiệp lâu dài, để các thành phố lớn không còn là nơi cho những cuộc đua tăng giá, thổi giá không dừng.

Trọng Tín