Hà Nội có phá vỡ quy hoạch luồng tuyến vận tải?

Công ty cổ phần vận tải Futa-Hà Sơn, chi nhánh Hà Nội kiến nghị Hà Nội được chạy thí điểm tuyến vận tải mới: Bến xe Giáp Bát đi Bến xe trung tâm Lào Cai và bến xe kết hợp bãi đỗ xe thị xã Sa Pa.

Trong khi đó, từ năm 2017 đến nay, thành phố Hà Nội vẫn đang thực hiện việc sắp xếp luồng tuyến vận tải khách liên tỉnh theo phương án phân luồng xe đến từ hướng nào sẽ vào bến đầu tiên của hướng đấy. Nhiều ý kiến lo ngại việc thí điểm này có thể phá vỡ quy hoạch luồng tuyến và các doanh nghiệp vận tải sẽ “trăm hoa đua nở” xin thí điểm.

Không chạy “xuyên tâm” thành phố

Tại buổi Tọa đàm “Quy định luồng tuyến vận tải khách liên tỉnh Hà Nội: Giữ hay bỏ?" do Báo Giao thông tổ chức sáng 6/12, ông Nguyễn Tuyển, Trưởng phòng Quản lý vận tải (Sở Giao thông vận tải Hà Nội) cho biết, sau 8 năm triển khai quy định sắp xếp luồng tuyến vận tải, tình hình trật tự an toàn giao thông trên địa bàn đã tốt hơn.

Các đại biểu tham gia Tọa đàm.

Trước đây, khi chưa có đường vành đai 3, khu vực này là đường vành đai. Nhưng khi Hà Tây sáp nhập vào Hà Nội, vành đai 3 lại là đường xuyên tâm qua thành phố. Từ năm 2008 trở đi, lưu lượng lưu phương tiện qua khu vực tăng nhanh dẫn tới thường xuyên ùn tắc giao thông. Hà Nội muốn điều chuyển để giảm ùn tắc giao thông và cơ bản đã đạt được mục đích. Việc bố trí xe tại Hà Nội hoàn toàn tuân thủ các quy định của Chính phủ và Bộ Giao thông vận tải.

Cần phải nói thêm rằng, trước đây, việc sắp xếp các bến xe nhằm bảo đảm sự ổn định của doanh nghiệp vận tải và sắp xếp hướng tuyến để ưu tiên cho người dân đi lại ổn định. Đơn cử, các tuyến đi các tỉnh Tây Bắc và phía nam vào bến xe Yên Nghĩa, các tuyến đi hướng cầu Thăng Long vào bến xe Mỹ Đình, các tuyến đi hướng quốc lộ 1 vào bến xe Giáp Bát và bến xe Nước Ngầm.

Tuy nhiên, trong nguyên tắc ưu tiên này vẫn có những tuyến giữ ổn định cho người dân, như bến Giáp Bát và Nước Ngầm vẫn có tuyến đi Hải Phòng, cầu Thanh Trì, trong khi các quy định trước không quy định rõ mà chỉ là ưu tiên nên chúng tôi sắp xếp cho việc ưu tiên. Theo các chuyên gia, việc ưu tiên này phù hợp và được sự đồng thuận của người dân và doanh nghiệp.

Việc sắp xếp các bến xe nhằm bảo đảm sự ổn định của doanh nghiệp vận tải và sắp xếp hướng tuyến để ưu tiên cho người dân đi lại ổn định.

Tuyến vận tải do doanh nghiệp đề xuất chủ yếu hoạt động theo đường cao tốc và vành đai, không chạy “xuyên tâm” thành phố. Tuyến mới này đi theo hướng cầu Thanh Trì, bởi thực tế cầu Thanh Trì hiện nay vẫn có tuyến vào Bến xe Giáp Bát, Nước Ngầm. Việc tổ chức hoàn toàn phù hợp với tổ chức giao thông, không chạy “xuyên tâm”.

Ông Nguyễn Tuyển, Sở Giao thông vận tải Hà Nội

Quy định về luồng tuyến vận tải được đề cập trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật và tiếp tục cụ thể hóa tại Nghị định 41/2024/NĐ-CP được ban hành tháng 4 vừa qua. Trong nghị định hướng dẫn thực hiện Luật Đường bộ đang được trình Chính phủ, quy định luồng tuyến vận tải cũng được đề cập nhằm giữ sự ổn định để các doanh nghiệp đầu tư, khai thác ổn định các tuyến vận tải.

Việc thực hiện quy định luồng tuyến vận tải là bắt buộc, bởi đó là đặc thù, đặc trưng nhất của vận tải tuyến cố định liên tỉnh. Trên thực tế, 8 năm qua, việc điều chỉnh luồng tuyến được đánh giá đạt hiệu quả cao. Vừa qua, một doanh nghiệp xin thí điểm tuyến vận tải Bến xe Lào Cai, Sa Pa (Lào Cai) về Bến xe Giáp Bát và Nước Ngầm (Hà Nội), doanh nghiệp các tuyến này không khai thác vào khung giờ cao điểm (từ 6 đến 9 giờ và từ 16 đến 19 giờ 30 phút). Tuy nhiên, Sở Giao thông vận tải chỉ chấp thuận cho doanh nghiệp khai thác tuyến này sau 19 giờ 30 phút.

Ông Đỗ Xuân Hoa, Phó Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô-tô Việt Nam cho hay: “Việc Hà Nội tổ chức vận tải theo hướng tuyến từ cuối năm 2016 cho thấy tác dụng rất tốt, là cách làm khoa học, bảo đảm trật tự an ninh trên địa bàn, giảm ùn tắc giao thông. Thực chất, việc tổ chức theo hướng tuyến của Hà Nội đã được tổ chức từ những năm 60 của thế kỷ XX. Ở Thành phố Hồ Chí Minh, các bến xe Miền Đông, Miền Tây từ chế độ cũ đến nay đều phục vụ theo hướng tuyến và các địa phương khác cũng thực hiện theo hướng này nên Hiệp hội cho rằng, việc tổ chức vận tải theo hướng tuyến là rất cần thiết, bảo đảm trật tự an ninh trên mỗi địa bàn, góp phần giảm ùn tắc giao thông.

Ông Đỗ Xuân Hoa, Phó Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô-tô Việt Nam.

Ông Hoa cũng nêu hình huống: Hiện nay, tuyến vận tải mới thí điểm hiện có một doanh nghiệp vận tải đề xuất, nhưng thời gian tới đây, nhiều doanh nghiệp ở các địa phương tiếp tục đề nghị thí điểm thì có được chấp thuận hay không? Cơ quan Nhà nước quản lý thế nào? là những vấn đề cần được nhận diện, nghiên cứu sớm.

Có lo ngại “trăm hoa đua nở”?

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thủy, chuyên gia giao thông nhấn mạnh: Trước tiên, cần xác định vận tải hành khách là vận tải hàng hóa đặc biệt, bên cạnh yêu cầu lái xe có đạo đức, tôn trọng hành khách, thì việc phân luồng tuyến cũng cần khoa học, không nên điều hành một cách áp đặt mà phải theo tính chất đặc thù. Mục tiêu của vận tải hành khách là nhanh, rẻ, an toàn, tiện nghi và văn hóa. Sắp xếp được các tuyến vận tải sẽ tránh được sự trùng lắp, hạn chế phương tiện lưu thông xuyên tâm thành phố, nâng cao tính an toàn.

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thủy, chuyên gia giao thông.

“Việc mở thêm tuyến vận tải mới, đáp ứng nhu cầu của người dân là cần thiết nhưng tiêu chí phải rõ ràng, minh bạch. Cần đặc biệt lưu ý, việc mở tuyến sẽ dễ tạo ra tiền lệ, một nơi thí điểm sẽ có thêm nhiều nơi muốn mở theo kiểu “trăm hoa đua nở” vì bài toán lợi nhuận. Giải quyết vấn đề này đòi hỏi cơ quan chức năng quản lý chặt, có kiểm tra, kiểm soát, giải thích rõ ràng. Việc thí điểm đến khi nào, phải phân tích kết quả từng giai đoạn để thấy được hiệu quả hay bất cập cần khắc phục, đạt hiệu quả cao nhất của tuyến vận tải”, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thủy nêu rõ.

Theo luồng tuyến vận tải, các tuyến đi hướng quốc lộ 1 vào bến xe Giáp Bát và bến xe Nước Ngầm.

Giải đáp tình huống nếu nhiều doanh nghiệp vận tải khác cũng đề nghị xin thí điểm thì có chấp thuận không, có nguy cơ phá vỡ luồng tuyến theo quy hoạch hay không? ông Nguyễn Tuyển khẳng định, khi làm thí điểm, cơ quan quản lý sẽ phải cân nhắc, lựa chọn kỹ lưỡng, khó có thể đại trà. Sa Pa là điểm du lịch thu hút người dân, lượng phương tiện di chuyển rất lớn. Việc sử dụng xe vận tải liên tỉnh là phương tiện giao thông công cộng nên khi có hướng tuyến và phát triển tốt vận tải liên tỉnh, sẽ góp phần giảm xe cá nhân.

Khi triển khai thí điểm, phải có thời gian thực hiện nhất định khoảng 6 tháng đến 1 năm. Trong thời gian đó, nếu doanh nghiệp không thực hiện đúng cam kết, chạy xuyên tâm, hay đi vào giờ cao điểm, chúng tôi sẽ yêu cầu dừng ngay. Cân nhắc đề xuất thí điểm, Sở Giao thông vận tải Hà Nội yêu cầu phải hội tụ đủ yếu tố phù hợp tổ chức giao thông của thành phố, phục vụ tốt nhu cầu đi lại của người dân, không đi xuyên tâm gây ùn tắc giao thông.

Sở sẽ phối hợp địa phương đánh giá số lượng phương tiện, làm một cách khoa học, tránh trường hợp thí điểm ào ào, có thể dẫn đến tình trạng mất trật tự. Tuy nhiên, mỗi tuyến cần tối thiểu 2 đơn vị tham gia, tránh trường hợp độc quyền.

Ông Nguyễn Xuân Thủy, Phó Vụ trưởng Vận tải (Bộ Giao thông vận tải).

Ông Nguyễn Xuân Thủy, Phó Vụ trưởng Vận tải (Bộ Giao thông vận tải) lưu ý, Sở Giao thông vận tải Hà Nội cần rà soát lại công suất của các bến xe Giáp Bát, Nước Ngầm xem năng lực thực tế bến xe có thể đáp ứng tới đâu, để nếu có đơn vị khác xin thí điểm thì sẽ đáp ứng được thêm bao nhiêu chuyến. Việc thí điểm phải có cách quản lý khác biệt so với bình thường.

Cơ quan quản lý Nhà nước cần phải giám sát thường xuyên, xem doanh nghiệp có chạy đúng biểu đồ, đúng tuyến không, nếu vi phạm phải cho dừng ngay. Đồng thời, khi có doanh nghiệp vận tải thí điểm, cũng sẽ nảy sinh đơn vị vận tải khác hoạt động “trá hình”, phải nghiên cứu, có chế tài xử phạt nghiêm.

MINH TRANG