Hà Nội đầu tư trường công CLC, tiên tiến có thể làm nhà đầu tư GD 'nhụt chí'

Việc Hà Nội đầu tư nhân rộng mô hình trường công lập chất lượng cao, xây dựng trường liên cấp tiên tiến, hiện đại; cho phép trường công lập liên kết đào tạo với nước ngoài khiến không ít nhà đầu tư giáo dục có sự băn khoăn. Bởi Hà Nội có rất nhiều lợi thế để thu hút đầu tư trong giáo dục, việc cung cấp các dịch vụ giáo dục chất lượng cao vốn là ưu thế của giáo dục tư. Đặc biệt, thực tế hiện nay với giáo dục đại trà vốn là trách nhiệm của giáo dục công, Hà Nội cũng đang phải đối mặt với không ít thách thức về sĩ số. Việc dành một nguồn lực lớn đầu tư cho các cơ sở giáo dục cung cấp dịch vụ giáo dục chất lượng cao ở trường công có thực sự phù hợp?

Cùng với đó Điều 22, Luật Thủ đô có hiệu lực từ ngày 1/1/2025 quy định: “Đầu tư, xây dựng hệ thống trường học công lập, cơ sở giáo dục chất lượng cao, cơ sở giáo dục có nhiều cấp học bảo đảm không gian, cảnh quan sư phạm trong và ngoài nhà trường, đội ngũ giáo viên phục vụ tối đa nhu cầu học tập của học sinh; bảo đảm bố trí quỹ đất xây dựng trường học ở vị trí thuận lợi; không bố trí trường học gần nghĩa trang, cơ sở sản xuất gây ô nhiễm tiếng ồn, không khí.

Cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông công lập của Thành phố được thực hiện liên kết giáo dục với các cơ sở giáo dục nước ngoài…”.

Trong khi đó, khoản 1, Điều 6, Nghị định số 124/2024/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 86/2018/NĐ-CP về hợp tác, đầu tư của nước ngoài trong lĩnh vực giáo dục quy định đối tượng liên kết giáo dục bên Việt Nam là: cơ sở giáo dục mầm non tư thục, cơ sở giáo dục phổ thông tư thục do nhà đầu tư trong nước đầu tư và bảo đảm điều kiện hoạt động, được thành lập và hoạt động tại Việt Nam. Như vậy, Nghị định 124 quy định đối tượng liên kết không có cơ sở giáo dục công lập.

Cả tư và công cũng theo đuổi giáo dục chất lượng cao, hệ thống tư có có cạnh tranh nổi?

Hiện nay, Hà Nội có 17 trường công lập chất lượng cao, nhiều trường công cũng đang làm đề án thành lập trường chất lượng cao. Điều này gây ra nhiều tranh cãi vì trường công lập chất lượng cao được ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất, thu hút đội ngũ giáo viên giỏi, dẫn tới bất bình đẳng trong hệ thống giáo dục công lập cũng như tạo ra sự cạnh tranh không công bằng với hệ thống giáo dục tư thục.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Nguyễn Bá Hùng - Chủ tịch Hội đồng quản trị IQ School cho biết: “Năm 2019, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 35/NQ-CP về tăng cường huy động các nguồn lực của xã hội đầu tư cho phát triển giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019-2025, thể hiện rõ ràng trong vấn đề tạo "sân chơi" riêng cho 2 hệ thống giáo dục công lập và ngoài công lập.

Việc Hà Nội mở rộng mô hình trường công lập chất lượng cao và cho phép trường công liên kết đào tạo với nước ngoài sẽ tạo ra thách thức cạnh tranh đối với các trường tư thục trên địa bàn.

Việc xây dựng 1 ngôi trường là vấn đề vô cùng khó khăn đối với những người làm giáo dục chân chính, không tính những tập đoàn ngoài ngành có nhiều lợi thế về kinh phí để làm giáo dục. Nếu thực hiện chính sách như vậy chỉ cần 5 đến 10 năm nữa hệ thống giáo dục tư nhân sẽ bỏ cuộc, không đầu tư thêm hoặc những ngôi trường ngoài công lập sẽ tồn tại lay lắt bởi sự cạnh tranh có phần thiếu công bằng từ hệ thống giáo dục công lập.

Bởi nếu cả hai bên đều theo đuổi giáo dục chất lượng cao mà một bên được nhận rất nhiều ưu đãi, hỗ trợ, một bên phải đong đếm chi phí để tồn tại và phát triển. Hơn nữa, những đòi hỏi về chi phí ngày càng cao như vấn đề lương giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường đổi mới trang thiết bị dạy học… cũng khiến hệ thống tư thục phải gồng gánh nhiều hơn.

Chủ trương có phần đang đi ngược lại xu thế, cũng như Nghị quyết của Chính phủ về vấn đề tập trung huy động các nguồn lực xã hội hóa giáo dục.

Ngoài ra, khi bỏ chi phí để đầu tư cho các trường công lập chất lượng cao, nghiễm nhiên sẽ kéo theo các vấn đề về đầu tư công để duy trì và vận hành bộ máy. Trong khi, hiện nay Đảng và Nhà nước đang đang nỗ lực với mong muốn cắt giảm chi phí các lĩnh vực công”.

Thầy Nguyễn Bá Hùng - Chủ tịch Hội đồng quản trị IQ School. Ảnh: NVCC.

Cùng bàn về vấn đề này, Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Thị Hiền – Chủ tịch Hội đồng quản trị Trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm cho rằng, nhìn vào mặt tích cực, việc có trường phổ thông công lập chất lượng cao sẽ khiến các trường ngoài công lập phải đưa ra giải pháp để giải quyết bài toán làm sao để thực sự tồn tại và phát triển được, nhất là đối với trường mới mở.

Tuy nhiên, mô hình này có thể làm hạn chế công tác đào tạo nguồn học sinh giỏi tại các trường công lập chất lượng cao. Bởi, có thể có những học sinh giỏi nhưng không có đủ tài chính vào trường phổ thông công lập chất lượng cao. Trong khi đó, nếu như không có trường công lập chất lượng cao, học sinh sẽ có cơ hội bình đẳng hơn. Các em lựa chọn vào trường công lập bình thường vẫn có thể được học lớp tốt.

Ngoài ra, việc có các trường công lập chất lượng cao cũng sẽ làm hạn chế sự phát triển của hệ thống trường ngoài công lập, đồng thời làm hạn chế việc thực hiện chủ trương xã hội hóa giáo dục của Đảng và Nhà nước. Trong khi đó, trên thực tế, vẫn có những trường ngoài công lập với chất lượng đào tạo tốt nhưng học phí thấp. Và mỗi hệ thống trường tư ra đời đều có mục đích đầu tư của họ với những tiêu chí phát triển riêng.

Nhà giáo nhân dân Nguyễn Thị Hiền - Chủ tịch Hội đồng quản trị Trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm (Hà Nội). Ảnh: Tùng Dương

Nhà đầu tư cảm thấy "nhụt chí"

Thực tiễn tại Hà Nội nhiều năm qua, không ít cơ sở giáo dục công lập luôn trong tình trạng quá tải sĩ số. Điều này cho thấy Hà Nội vẫn chưa đáp ứng được đủ trường lớp công lập để thực hiện giáo dục đại trà. Trong khi đó, Thành phố lại nhân rộng mô hình trường công lập chất lượng cao, thu mức học phí cao liệu có hợp lý?

Dưới góc nhìn của thầy Hùng, Hà Nội có thể đầu tư một trường là kiểu mẫu, có sự minh bạch trong vấn đề tuyển sinh, còn việc phát triển mô hình trường học chất lượng cao nên để cho hệ thống tư nhân làm.

Nếu Hà Nội nhân rộng nhiều mô hình về trường công lập chất lượng cao, về cơ bản sẽ tạo ra sự không minh bạch như hiện tượng “chạy trường” trước đây đã từng xảy ra. Khi đó sẽ tạo ra sự bất bình đẳng trong chính hệ thống công lập, trong khi giáo dục đại trà vẫn chưa được thực hiện triệt để.

Theo kế hoạch số 136/KH-UBND ngày 28/4/2023, Hà Nội chủ trương bố trí 2.500 tỷ đồng thực hiện xây dựng 7 trường phổ thông có nhiều cấp học tiên tiến, hiện đại.

Trong khi đó, tại phiên họp Ban Chỉ đạo xử lý vướng mắc trong hệ thống pháp luật chiều 29/12/2024, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu các cơ quan quán triệt quan điểm “Ai quản lý tốt nhất thì giao, việc gì người dân doanh nghiệp làm tốt thì Nhà nước không làm”.

Thầy Hùng khẳng định: “Chủ trương xây dựng trường phổ thông có nhiều cấp học tiên tiến, hiện đại của Hà Nội sẽ ảnh hưởng đến quyết định đầu tư vào lĩnh vực giáo dục tư thục của các nhà đầu tư.

Tác động đầu tiên là ảnh hưởng đến tinh thần khởi nghiệp của những người làm giáo dục. Trước đây, Đảng và Nhà nước kêu gọi và khuyến khích xã hội hóa giáo dục, đã tạo ra 1 tinh thần khởi nghiệp về giáo dục. Với chủ trương hiện tại rất khó để hệ thống tư nhân có thể cạnh tranh với hệ thống công lập về sự hỗ trợ từ ngân sách cũng như hành lang pháp lý. Những người đầu tư giáo dục như tôi cảm thấy nhụt chí, không muốn tiếp tục đầu tư thêm.

Tiếp theo, điều này không tạo ra một “sân chơi” rạch ròi giữa Nhà nước và tư nhân, công lập và ngoài công lập. Bởi thế mạnh của giáo dục tư thục vốn là tập trung vào vấn đề giáo dục chất lượng cao, có quyền được sáng tạo, phát huy tối đa tiềm năng, đáp ứng được yêu cầu về chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế. Nếu công lập cũng cạnh tranh với ưu thế này thì sẽ không có sự tách bạch giữa hai hệ thống tư thục và công lập.

Ngoài ra, việc xây dựng các trường liên cấp tiên tiến, hiện đại, nhân rộng mô hình trường công chất lượng cao cũng sẽ tạo ra gánh nặng với vấn đề chi tiêu công. Trong khi nguồn lực chi tiêu công này nên dành cho phổ cập giáo dục, giảm sĩ số học sinh trên/lớp để đẩy mạnh chất lượng, tăng cường chăm sóc tâm sinh lý lứa tuổi, học sinh công lập sẽ có cơ hội được trải nghiệm nhiều hơn. Đặc biệt, ngân sách nên được ưu tiên để đầu tư, hỗ trợ giáo dục cho những vùng sâu, vùng xa thay vì tốn kém quá nhiều chi phí vào lĩnh vực tư nhân có thể làm".

Một góc tại IQ School. Ảnh: NVCC.

Cần có thêm chính sách khuyến khích giáo dục tư thục phát triển

Để khuyến khích hệ thống giáo dục tư thục phát triển, Chủ tịch Hội đồng quản trị IQ School cho rằng, Nhà nước cần có thêm những chính sách cụ thể như:

Thứ nhất,Nhà nước nên có quy định rõ ràng về chính sách, cơ chế trong vấn đề trao quyền đầu tư, phát triển giáo dục của các hệ thống tư nhân.

Thứ hai là đơn giản hóa thủ tục hành chính, văn bản quy phạm pháp luật. Các văn bản luật đang cho thấy sự thiếu khuyến khích trong việc xã hội hóa hoặc chia quá nhỏ với các mô hình đầu tư vừa và nhỏ, phải thực hiện nhiều thủ tục và các quy định liên quan đến luật đầu tư, luật xây dựng, luật môi trường, luật giáo dục… khiến người đầu tư tốn nhiều thời gian dài.

Bởi vậy, Nhà nước nên thay đổi hoặc điều chỉnh bổ sung điều khoản cho vấn đề xã hội hóa giáo dục, giảm thiểu 80% các thủ tục giấy tờ nhằm tạo điều kiện xây dựng hệ sinh thái giáo dục tư thục, đồng thời làm tốt việc này sẽ giảm gánh nặng đầu tư công cũng như chi phí công.

Thứ ba, trao quyền tự chủ cho các trường học. Trong kỷ nguyên công nghệ số, kỷ nguyên AI phát triển, bên cạnh vấn đề kiến thức, sự sáng tạo là yếu tố đặc biệt quan trọng. Các trường tư mong muốn được quyền phối hợp với trường quốc tế biên soạn giáo trình riêng, tất nhiên vẫn sẽ có sự quản lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo về khung chương trình.

Thứ tư,sớm ra mắt các hiệp hội đầu tư xã hội hóa giáo dục ở các tỉnh, thành phố để lắng nghe ý kiến phản hồi của cơ sở giáo dục cũng như tâm tư, nguyện vọng và khó khăn, mang đến cơ hội được trình lên chính quyền các cấp để tìm cách tháo gỡ và tạo ra hành lang thông thoáng về các thủ tục hành chính.

Thứ năm, quan trọng nhất là vấn đề cân bằng giữa đầu tư công và đầu tư tư trong việc hỗ trợ cho giáo viên. Nhà nước cũng nên có những chính sách hỗ trợ thu hút và khuyến khích xứng đáng đến giáo viên ngoài công lập vì hệ thống các trường tư thục đang góp phần giảm chi tiêu công đáng kể cho sự nghiệp giáo dục của đất nước.

Hồng Linh - Tường San