Hà Nội: Hiện đại hóa hệ thống giao thông công cộng gắn với chuyển đổi số trong thanh toán

Mở rộng đồng bộ hóa hệ thống thanh toán điện tử

Hà Nội đang bước vào giai đoạn mới của giao thông công cộng - nơi dữ liệu, công nghệ và tiện ích người dùng trở thành trung tâm. Ảnh minh họa.

Tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông vừa bước vào giai đoạn thử nghiệm hệ thống thanh toán điện tử mới, cho phép hành khách sử dụng căn cước công dân gắn chip, thẻ Visa hoặc mã QR để qua cổng soát vé.

Theo ông Khuất Việt Hùng - Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH MTV Đường sắt Hà Nội (Hanoi Metro), sau bốn năm vận hành, hệ thống vé hiện tại đã trở nên lạc hậu. Như tuyến như Metro 3.1 (Nhổn - Ga Hà Nội) vẫn sử dụng thiết kế hơn 10 năm tuổi, hành khách phải bỏ tiền mặt vào máy và nhận xu để quẹt qua cổng - một trải nghiệm bất tiện trong bối cảnh xã hội đã dịch chuyển mạnh sang thanh toán điện tử.

Để khắc phục hạn chế đó, Hanoi Metro đã hoàn thiện hệ thống bộ nhớ đệm mới, hiện vận hành ổn định tại toàn bộ 12 ga trên tuyến Cát Linh - Hà Đông. Các cổng soát vé được tích hợp đầu đọc đa chức năng, có thể nhận diện và xử lý nhiều loại thẻ khác nhau, từ căn cước công dân gắn chip, thẻ ngân hàng nội địa đến thẻ thanh toán quốc tế. Kết quả thử nghiệm cho thấy tốc độ quét lần đầu chỉ mất 1 giây, và các lần sau giảm còn 0,2 giây.

Theo ông Hùng, đây không chỉ là cải tiến kỹ thuật, mà còn là bước khởi đầu cho thời kỳ “đi tàu điện không tiền mặt”, hướng tới trải nghiệm liền mạch, hiện đại cho hành khách. Sau khi hợp đồng bảo hành tuyến Metro 3.1 kết thúc vào tháng 12 tới, công nghệ thanh toán điện tử thông minh sẽ được mở rộng sang các tuyến khác. Về lâu dài, hệ thống được thiết kế để liên thông giữa các tuyến metro, xe buýt, và thậm chí kết nối với nền tảng đặt vé quốc gia trên ứng dụng VNeID - một bước đi đồng bộ với chiến lược phát triển đô thị thông minh mà Hà Nội đang theo đuổi.

Song song với thử nghiệm thanh toán, từ tháng 9/2025, Hanoi Metro cũng triển khai giải pháp định danh, xác thực điện tử và sinh trắc học trên toàn tuyến Cát Linh - Hà Đông. Hành khách có thể sử dụng căn cước công dân, ứng dụng Hanoi Metro hoặc thẻ thanh toán quốc tế để qua cổng. Đây là lần đầu tiên tại Việt Nam, một hệ thống giao thông công cộng thử nghiệm đồng thời định danh điện tử - sinh trắc học - thanh toán số, đánh dấu bước phát triển vượt bậc trong quản lý vận tải đô thị.

Không chỉ dừng lại ở metro, Hà Nội đang mở rộng đồng bộ hóa hệ thống thanh toán điện tử trên toàn mạng lưới giao thông công cộng. Từ cuối năm 2023, thành phố đã thí điểm thẻ vé điện tử trên 25 tuyến xe buýt, gồm buýt thường, buýt nhanh BRT và buýt điện. Bên cạnh thẻ vật lý gắn chip, Hà Nội cũng đưa vào sử dụng ứng dụng “Thẻ vé giao thông Hà Nội”, cho phép hành khách mua vé tháng, vé lượt và vé miễn phí dưới dạng mã QR động. Cách làm này giúp tiết kiệm chi phí phát hành, giảm tải nhân sự và nâng cao trải nghiệm người dùng.

Theo kế hoạch, năm 2025, hệ thống vé điện tử sẽ được vận hành toàn bộ trên mạng lưới xe buýt, trước khi mở rộng kết nối với các tuyến metro Cát Linh - Hà Đông, Nhổn - Ga Hà Nội và các tuyến mới vào năm 2026. Đáng chú ý, sau giai đoạn thuê dịch vụ công nghệ thông tin 2025-2030, toàn bộ phần mềm, thiết bị và dữ liệu sẽ được bàn giao lại cho chính quyền thành phố, bảo đảm quyền sở hữu, bảo mật và khả năng mở rộng hệ thống trong tương lai.

Theo ông Đỗ Việt Hải - Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội, để hình thành hệ thống thẻ vé liên thông, cần có khung kỹ thuật và chính sách vé cụ thể cho từng loại hình dịch vụ, bảo đảm tính mở và khả năng kết nối giữa các phương tiện. Hệ thống này không chỉ áp dụng trong vận tải hành khách công cộng, mà còn có thể mở rộng sang thu phí tự động, bến bãi đỗ xe và các dịch vụ công khác.

Ông Hải cho biết, Hà Nội đang nghiên cứu và lựa chọn mô hình triển khai phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam, đồng thời tham khảo kinh nghiệm các đô thị lớn châu Á - nơi hệ thống vé liên thông đã chứng minh hiệu quả rõ rệt trong việc khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng. Mục tiêu lâu dài là hướng tới liên thông vé trên phạm vi toàn quốc, giúp người dân di chuyển thuận tiện giữa nhiều loại hình vận tải chỉ với một phương thức thanh toán thống nhất.

Hướng tới giao thông thông minh, thuận tiện

Mỗi giao dịch thanh toán thẻ vé được rút ngắn bằng giây là một con số tượng trưng cho tốc độ của thời đại số, đồng thời phản ánh quyết tâm của Hà Nội trong việc xây dựng một hệ thống giao thông công cộng hiện đại, thuận tiện và thông minh hơn. Ảnh minh họa.

Khi hệ thống giao thông công cộng bước vào quá trình số hóa, mỗi thao tác quẹt thẻ, quét mã QR hay đăng nhập ứng dụng của hành khách đều tạo ra những dòng dữ liệu thời gian thực, phản ánh rõ thói quen di chuyển, nhu cầu đi lại và xu hướng sử dụng phương tiện công cộng. Đây là cơ sở để cơ quan quản lý tối ưu hóa lộ trình, điều tiết giờ chạy, phân bổ phương tiện hợp lý và dự báo chính xác lưu lượng giao thông, góp phần xây dựng đô thị vận hành bằng dữ liệu (data-driven city).

Theo đánh giá của các chuyên gia tại Hội thảo Ngày Thẻ Việt Nam 2025 được tổ chức mới đây, ứng dụng công nghệ thanh toán số không chỉ mang lại trải nghiệm thuận tiện cho hành khách mà còn giúp doanh nghiệp vận hành giảm thất thoát doanh thu, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Với tốc độ xử lý giao dịch chỉ 0,2 giây, hệ thống mới đã tiết kiệm đáng kể thời gian, hạn chế tối đa tiếp xúc vật lý và tăng cường an toàn trong môi trường đô thị đông đúc.

Tuy nhiên, chuyển đổi số trong thanh toán giao thông công cộng cũng đặt ra không ít thách thức về hạ tầng, an ninh dữ liệu và khả năng tiếp cận của người dân. Nhận thức rõ điều đó, Hà Nội đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ: Phát triển định danh điện tử VNeID, mở rộng liên kết giữa các ngân hàng và ví điện tử, đồng thời khuyến khích người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Khi những mảnh ghép này được kết nối thống nhất, giao thông công cộng sẽ trở thành một trong những lĩnh vực thể hiện rõ nhất tiến trình chuyển đổi số toàn diện của Thủ đô.

Không dừng lại ở sự thuận tiện hay minh bạch, hệ thống thanh toán điện tử còn mang ý nghĩa văn hóa - xã hội sâu sắc. Thói quen dùng tiền mặt dần được thay thế bằng các hình thức thanh toán hiện đại, hình thành nên văn hóa công cộng mới trong hành vi di chuyển, xếp hàng, tiếp cận dịch vụ.

Đối với thế hệ trẻ, thanh toán không tiền mặt đã trở thành chuẩn mực tất yếu của đời sống đô thị; còn với người lớn tuổi, các giao diện thân thiện và hướng dẫn cụ thể đang giúp họ dễ dàng làm quen với công nghệ, bảo đảm quá trình chuyển đổi diễn ra bao trùm.

Hơn cả một thay đổi kỹ thuật, chuyển đổi số trong giao thông công cộng là bước đi chiến lược hướng tới đô thị bền vững, xanh và thông minh. Khi hệ thống vé điện tử được liên thông giữa các loại hình, từ metro, xe buýt đến bãi đỗ xe, người dân có thể lựa chọn phương tiện công cộng dễ dàng hơn, qua đó giảm ùn tắc, giảm ô nhiễm và tiết kiệm chi phí xã hội. Cùng với đó, việc tích hợp dữ liệu thanh toán với các lĩnh vực quy hoạch đô thị, môi trường và quản lý dân cư sẽ mở ra khả năng điều hành thành phố dựa trên dữ liệu thời gian thực, xu hướng mà nhiều đô thị hiện đại đang hướng tới.

Và Hà Nội, bằng những dự án tiên phong như hệ thống thanh toán không tiền mặt đối với thẻ vé điện tử trên xe buýt hay tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông, đã có bước khởi đầu vững chắc trong lộ trình hiện đại hóa giao thông công cộng. Mỗi cú quẹt thẻ, mỗi mã QR được quét qua cổng không chỉ là thao tác thanh toán, mà còn là dấu hiệu của một thành phố đang chuyển mình mạnh mẽ - thông minh hơn, kết nối hơn và nhân văn hơn.

Vũ Đậu