Hà Nội kiến tạo đô thị xanh, hạ tầng thông minh trong kỷ nguyên mới

Tất cả đều hướng tới xây dựng Hà Nội thực sự trở thành trung tâm kiểu mẫu của cả nước trong kỷ nguyên mới.

Sau khi được bổ cập nước, màu nước sông Tô Lịch đã cải thiện, trong xanh hơn.

Bảo vệ môi trường – trụ cột phát triển xanh của Thủ đô

Trong bức tranh phát triển đô thị năng động, Hà Nội đang đối diện nhiều thách thức: ô nhiễm không khí, rác thải tăng nhanh, biến đổi khí hậu diễn biến khốc liệt, cùng sức ép từ dân số vượt mốc 10 triệu người vào năm 2030. Những vấn đề đó đặt ra yêu cầu cấp bách về những giải pháp đồng bộ, toàn diện và có tính đột phá để bảo vệ môi trường sống của người dân và bảo đảm cho phát triển bền vững.

Theo tham luận của Sở Nông nghiệp và Môi trường gửi tới Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII, trong nhiệm kỳ vừa qua, Hà Nội đã triển khai hàng loạt cơ chế, chính sách mạnh mẽ, cụ thể hóa chỉ đạo của Trung ương và Thành ủy. Trên nền tảng của Luật Bảo vệ môi trường, Luật Thủ đô, Thành phố đã ban hành 20 văn bản chính sách liên quan lĩnh vực môi trường, trong đó có Nghị quyết 47/2024/NQ-HĐND – văn bản đầu tiên trong cả nước quy định về vùng phát thải thấp tại đô thị. Đây được coi là bước đi tiên phong, mở đường cho quản lý môi trường bằng công cụ kinh tế và thể chế hóa mô hình phát triển xanh.

Nhờ sự lãnh đạo quyết liệt của Thành ủy, HĐND, UBND Thành phố cùng sự đồng thuận của các tầng lớp Nhân dân, công tác bảo vệ môi trường đã đạt được kết quả nổi bật: tỷ lệ rác thải sinh hoạt được thu gom 100% ở khu vực đô thị, 95-100% ở khu vực nông thôn, chất thải nguy hại được xử lý triệt để; thứ hạng chỉ số bảo vệ môi trường của Hà Nội tăng 21 bậc so với năm 2023. Cùng với đó, công tác quản lý tài nguyên, khoáng sản, nước ngầm, nguồn nước mặt được tăng cường, từng bước kiểm soát chặt chẽ hoạt động khai thác, xả thải.

Đặc biệt, chương trình phục hồi môi trường các sông nội đô, trong đó nổi bật là “hồi sinh” sông Tô Lịch đã ghi dấu bước chuyển mang tính biểu tượng. Toàn bộ 245 họng xả dọc sông được thu gom về Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá; tuyến ống dài 1,5km dẫn nước từ hồ Tây đã hoàn thành, đưa nước sạch bổ cập dòng chảy. Từ tháng 9/2025, sông Tô Lịch cơ bản được cải thiện, đánh dấu nỗ lực kiên trì của Thành phố trong khôi phục hệ sinh thái và cảnh quan đô thị.

Trong quản lý rác thải, Hà Nội đã tạo “bước nhảy vọt” khi đưa vào vận hành hai nhà máy điện rác lớn: Sóc Sơn (4.000 tấn/ngày) và Seraphin Xuân Sơn (2.250 tấn/ngày). Nhờ đó, đến cuối năm 2025, 80% lượng rác thải sinh hoạt được xử lý theo công nghệ đốt phát điện – một thành tựu đáng kể, giúp giảm mạnh việc chôn lấp trực tiếp, tiến gần hơn mục tiêu kinh tế tuần hoàn, tái sinh tài nguyên.

Thành phố hiện đang ứng dụng công nghệ số trong quản lý môi trường: dữ liệu từ 84 giếng nước ngầm, 80 trạm quan trắc nước thải, 10 trạm khí thải và 25 trạm nước sạch đều được kết nối tự động về Sở Nông nghiệp và Môi trường qua phần mềm Envisoft. Việc giám sát thời gian thực giúp cơ quan chức năng kịp thời phát hiện và xử lý các sự cố môi trường, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước.

Song song, Thành phố đã triển khai kiểm kê khí nhà kính định kỳ 2 năm/lần, xây dựng danh mục các cơ sở phát thải lớn để theo dõi, kiểm soát. Trong lĩnh vực nông nghiệp, các mô hình canh tác hữu cơ, chuyển đổi cây trồng phù hợp khí hậu, chăn nuôi an toàn sinh học, trồng rừng bền vững được mở rộng, giúp giảm phát thải, tăng khả năng thích ứng thiên tai và bảo vệ nguồn tài nguyên sinh học quý giá của Thủ đô.

Công nhân vận hành hệ thống đốt rác phát điện tại Nhà máy Điện rác Sóc Sơn. Ảnh: Hoàng Sơn

Trên cơ sở đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường đề xuất hai nhóm nhiệm vụ trọng tâm. Một là, nhóm giải pháp tổng thể: hoàn thiện cơ chế chính sách; đầu tư hạ tầng và công nghệ xử lý nước thải, rác thải; mở rộng hành lang xanh, năng lượng tái tạo; thúc đẩy phân loại rác tại nguồn; nâng cao nhận thức cộng đồng, hình thành phong trào “Công dân Thủ đô xanh”.

Hai là, nhóm giải pháp đột phá: xây dựng Trung tâm điều hành môi trường số Hà Nội tích hợp dữ liệu quan trắc, khí tượng, giao thông; triển khai vùng phát thải thấp (LEZ) toàn diện trong nội đô; phát triển hành lang xanh sông Hồng vừa là không gian sinh thái, vừa là tuyến du lịch – phòng chống lũ; khuyến khích xe điện, năng lượng sạch, phát triển kinh tế tuần hoàn, tái chế vật liệu xây dựng, tuần hoàn nước thải phục vụ sản xuất và đời sống.

Với quyết tâm chính trị cao, Hà Nội đặt mục tiêu trở thành Thủ đô tiên phong trong thích ứng biến đổi khí hậu, là hình mẫu về phát triển xanh, bền vững của cả nước.

Đột phá hạ tầng – động lực cho kỷ nguyên vươn mình

Nếu bảo vệ môi trường là nền tảng thì hạ tầng đô thị chính là “động cơ” thúc đẩy Hà Nội chuyển mình trong kỷ nguyên mới. Tham luận của Sở Xây dựng Hà Nội gửi tới Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII đã khẳng định rõ hạ tầng hiện đại, thông minh và kết nối là một trong những trụ cột quan trọng nhất trong phát triển Thủ đô giai đoạn 2025–2030.

Những năm qua, hệ thống kết cấu hạ tầng của Hà Nội đã có bước tiến vượt bậc. Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn 2050, cùng với Quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị gồm 14 tuyến, dài 619km đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Các tuyến vành đai 1–4 từng bước được khép kín, tạo khung xương cho phát triển đô thị. Nhiều cây cầu mới qua sông Hồng, sông Đuống như Hồng Hà, Tứ Liên, Trần Hưng Đạo, Mễ Sở đang được nghiên cứu đầu tư.

Đặc biệt, hai tuyến đường sắt đô thị Cát Linh – Hà Đông và Nhổn – ga Hà Nội đã đi vào khai thác, đánh dấu bước khởi đầu của hệ thống giao thông công cộng hiện đại. Cùng với các dự án Nam Thăng Long – Trần Hưng Đạo, Văn Cao – Hòa Lạc, mạng lưới giao thông Hà Nội đang từng bước kết nối liên hoàn, mở rộng không gian phát triển ra vùng ven và vùng Thủ đô.

Trong hạ tầng kỹ thuật đô thị, Hà Nội đạt nhiều kết quả ấn tượng: 100% dân cư đô thị và 96% dân nông thôn được sử dụng nước sạch; hơn 50% nước thải sinh hoạt được thu gom xử lý; 256 tuyến phố và 62 công viên, vườn hoa được chỉnh trang, góp phần “xanh hóa nội đô lịch sử”. Hệ thống chiếu sáng, hạ tầng thoát nước, chống ngập được đầu tư đồng bộ, cải thiện rõ rệt chất lượng sống của người dân.

Không chỉ dừng ở hạ tầng, Hà Nội còn hướng tới hạ tầng số và đô thị thông minh. Thực hiện Quyết định của UBND Thành phố về chuyển đổi số, Thành phố đang ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu mở trong quản lý giao thông, môi trường, xây dựng chính quyền điện tử và cung cấp dịch vụ công trực tuyến, giúp người dân, doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí và nâng cao năng lực điều hành của chính quyền.

Tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông đi vào vận hành từ 6/11/2021. Ảnh: Ngọc Trang

Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, Sở Xây dựng đề xuất 7 nhóm giải pháp trọng tâm, trong đó nhấn mạnh việc đổi mới tư duy quy hoạch, coi quy hoạch phải “đi trước một bước”, bảo đảm đồng bộ giữa giao thông, năng lượng, công nghệ và hạ tầng xã hội. Cùng với đó là huy động đa dạng nguồn lực đầu tư, mở rộng hình thức hợp tác công – tư (PPP), cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường đầu tư minh bạch, bền vững.

Công tác giám sát và quản lý chất lượng công trình được siết chặt, xử lý nghiêm vi phạm, tháo gỡ vướng mắc cho các dự án trọng điểm. Đồng thời, Thành phố yêu cầu phát triển hạ tầng gắn với bảo vệ môi trường, giảm phát thải, thúc đẩy giao thông xanh và phát triển không gian công cộng, công viên, hồ điều hòa – những “lá phổi” điều hòa khí hậu cho đô thị.

Hà Nội xác định, trong kỷ nguyên mới, kết cấu hạ tầng không chỉ hiện đại mà phải thông minh và bền vững. Đó không đơn thuần là các tuyến đường, cây cầu hay nhà máy nước mà là hệ thống đô thị được vận hành bằng dữ liệu số, bằng công nghệ, bằng sự đồng hành của người dân.

Từ hai tham luận có thể thấy, Hà Nội đã và đang bước vào giai đoạn phát triển mang tính bản lề. Hai lĩnh vực tưởng chừng tách biệt là môi trường và hạ tầng nay lại liên kết chặt chẽ, tạo thành hai trụ cột song hành trong chiến lược phát triển Thủ đô. Một Thủ đô xanh không thể thiếu hạ tầng thông minh và một Thủ đô hiện đại chỉ thật sự bền vững khi gắn với môi trường trong lành, thân thiện.

Khát vọng ấy được hiện thực hóa bằng hành động cụ thể, bằng những công trình, chính sách và nỗ lực đồng bộ từ cấp Thành phố đến từng người dân. Khi mỗi tuyến phố xanh hơn, mỗi dòng sông sạch hơn, mỗi công trình hiện đại hơn cũng là khi Hà Nội tiến gần hơn đến hình ảnh một Thủ đô đáng sống, xứng tầm trung tâm đầu não của đất nước. Với quyết tâm của hệ thống chính trị, sự chung tay của cộng đồng doanh nghiệp và người dân, Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành Thủ đô kiểu mẫu – xanh, thông minh và bền vững, là niềm tự hào của cả nước trong kỷ nguyên hội nhập và phát triển mới.

Nguyên Bảo