Hà Nội tăng cường quản lý thực phẩm trước thách thức thương mại số

Thành phố Hà Nội sẽ đẩy mạnh tổ chức lại sản xuất, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, nhằm bảo đảm truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Ảnh: Ánh Ngọc.

Môi trường số làm gia tăng rủi ro hàng giả, thực phẩm bẩn

Hà Nội từ lâu cũng là một trong những thị trường tiêu dùng thực phẩm lớn nhất Việt Nam. Mỗi ngày, hàng nghìn tấn nông sản, thực phẩm từ mọi vùng miền được đưa về Thủ đô, phục vụ nhu cầu của hàng chục triệu lượt dân cư và du khách.

Tuy nhiên, chính sự mở rộng nhanh của thị trường khiến công tác kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc, xuất xứ ngày càng khó khăn. Sự thay đổi mạnh mẽ trong phương thức sản xuất, phân phối và tiêu dùng dưới tác động của công nghệ số khiến các mô hình kinh doanh mới xuất hiện liên tục và phức tạp hơn.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Tạ Văn Tường cho biết, Hà Nội dù là đô thị phát triển nhưng vẫn có diện tích sản xuất nông nghiệp khá lớn, từ vùng trồng rau, hoa, cây ăn quả đến hệ thống chăn nuôi, thủy sản, làng nghề chế biến thực phẩm truyền thống. Số lượng cơ sở sản xuất, chế biến và kinh doanh nông sản, vật tư nông nghiệp rất lớn và phân tán, tạo nên đặc trưng của nông nghiệp đô thị nhưng cũng gây áp lực lớn cho công tác quản lý an toàn thực phẩm.

Trong vài năm trở lại đây, thương mại điện tử và các nền tảng mạng xã hội hay các ứng dụng giao hàng nhanh đã làm thay đổi căn bản phương thức giao dịch. Chỉ cần vài thao tác, người bán có thể rao hàng, chốt đơn và giao tận nhà mà không cần cửa hàng hay kho bãi cố định.

Các đối tượng vi phạm khai thác triệt để đặc điểm này bằng cách liên tục thay đổi địa chỉ, sử dụng tài khoản ảo, thuê kho ngắn ngày... Điều này khiến lực lượng chức năng gặp nhiều trở ngại trong kiểm tra và truy vết vi phạm.

Thủ đoạn gian lận cũng ngày càng tinh vi hơn: nhập lậu vật tư nông nghiệp hoặc nguyên liệu thực phẩm không rõ nguồn gốc, dán nhãn mạo danh thương hiệu lớn, làm giả hồ sơ công bố sản phẩm, gian lận xuất xứ để nâng giá bán… Một số đối tượng còn lập nhiều doanh nghiệp khác nhau, hoạt động khép kín tại khu vực hẻo lánh nhằm che mắt lực lượng quản lý.

Không ít cơ sở tự ý đóng gói, chế biến thực phẩm ngay trong khu dân cư, tại nhà kho hay xưởng nhỏ không đăng ký kinh doanh, không biển hiệu, gây nguy hiểm lớn cho người tiêu dùng. Trên môi trường mạng, nhiều sản phẩm được quảng cáo bởi người nổi tiếng với những lời có cánh, khiến người mua dễ bị mê hoặc và khó phân biệt thật, giả.

Trước tình hình phức tạp này, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã chỉ đạo các lực lượng chuyên môn tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các vi phạm.

Trong thời gian qua, 393 tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực vật tư nông nghiệp, giống cây trồng, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, chăn nuôi, thủy sản và an toàn thực phẩm đã được kiểm tra. Kết quả cho thấy 65 tổ chức, cá nhân vi phạm bị xử phạt với tổng số tiền lên đến 1,705 tỷ đồng.

Hơn 5.200 sản phẩm không rõ nguồn gốc bị tiêu hủy, khoảng 2.000 kg thực phẩm giết mổ không bảo đảm quy trình bị xử lý theo quy định. Đây đều là những con số phản ánh thực trạng đáng lo ngại trên thị trường hiện nay.

Không chỉ dừng lại ở lĩnh vực thực phẩm, các lực lượng chức năng cũng thu giữ 105 cá thể động vật hoang dã thuộc diện quý hiếm và gần 1.000 cá thể động vật thông thường; 9,306 m³ gỗ quy tròn và gần 20 kg huyết giác. Đặc biệt, Chi cục Chăn nuôi, Thủy sản và Thú y Hà Nội phối hợp Công an thành phố đã khởi tố 3 vụ án liên quan đến việc tiêu thụ lợn mắc bệnh.

Nhiều kẽ hở pháp lý và hạn chế nhân lực

Theo lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường, một số quy định của Luật An toàn thực phẩm và các nghị định liên quan vẫn chưa cập nhật kịp thực tế, đặc biệt là hoạt động kinh doanh trên môi trường số. Đây là “kẽ hở” để các đối tượng lợi dụng né tránh trách nhiệm.

Ở cấp cơ sở phường, xã, lực lượng phụ trách an toàn thực phẩm còn mỏng, trong khi số lượng cơ sở sản xuất, kinh doanh lại rất lớn và biến động liên tục. Việc nhân sự thường xuyên thay đổi ảnh hưởng đến tính liên tục của công tác quản lý.

Ngoài ra, ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận doanh nghiệp vẫn còn hạn chế. Có trường hợp đăng ký kinh doanh ở Hà Nội nhưng sản xuất ở địa phương khác, hoặc ngược lại, gây khó khăn trong phân định trách nhiệm xử lý khi phát sinh vi phạm.

Đáng lo ngại, người tiêu vẫn còn tâm lý dễ dãi, chưa chủ động phản ánh vi phạm và chưa kiên quyết tẩy chay hàng kém chất lượng. Sự thờ ơ này vô tình tiếp tay cho thực phẩm bẩn len lỏi vào bữa ăn hằng ngày.

Trong thời gian tới, Hà Nội sẽ tiếp tục phối hợp các sở, ngành và chính quyền địa phương rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật về an toàn thực phẩm, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử. Đồng thời, Thủ đô sẽ đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp và người dân trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm an toàn.

Công tác thanh tra, hậu kiểm sẽ được tăng cường, xử lý nghiêm minh, công khai để tạo sức răn đe. Thành phố cũng sẽ đẩy mạnh tổ chức lại sản xuất, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, xây dựng chuỗi liên kết từ trang trại đến bàn ăn nhằm bảo đảm truy xuất nguồn gốc rõ ràng.

Đây được xem là nền tảng quan trọng nhằm đưa sản phẩm an toàn đến người tiêu dùng, đồng thời hạn chế tối đa “đất sống” của hàng giả, thực phẩm bẩn và gian lận thương mại.

Thách thức về an toàn thực phẩm tại Hà Nội ngày càng phức tạp, đặc biệt khi môi trường kinh doanh số tạo điều kiện cho vi phạm ẩn mình tinh vi. Tuy nhiên, với sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan quản lý, sự phối hợp giữa các lực lượng chức năng và ý thức của cộng đồng, Thủ đô hoàn toàn có thể kiểm soát tốt thị trường. Chỉ khi mỗi doanh nghiệp tuân thủ pháp luật và mỗi người dân cẩn trọng trong lựa chọn, thực phẩm bẩn mới không còn “đất diễn”, tạo nền tảng vững chắc cho một Hà Nội an toàn và phát triển bền vững.

Nguyễn Đăng