Hà Nội tuyên truyền pháp luật về bảo vệ môi trường trong chính quyền địa phương 2 cấp

Đây không chỉ là sự đổi mới về tổ chức, mà còn là bước đi nền tảng để tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật trong lĩnh vực bảo vệ môi trường ở chính quyền địa phương 2 cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội tổ chức Hội thảo tuyên truyền chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường trong chính quyền địa phương 2 cấp. Ảnh: Thu Dung

Liên thông quản lý, tăng hiệu lực thực thi

Một trong những thay đổi căn bản khi thành phố Hà Nội thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là tái cấu trúc hệ thống thanh tra, kiểm tra môi trường. Theo quy định mới của Luật Bảo vệ môi trường và Nghị định số 131/2025/NĐ-CP, từ ngày 1-7-2025, hệ thống thanh tra chỉ còn hai cấp: Thanh tra Chính phủ và Thanh tra thành phố. Các cơ quan cấp huyện, cấp sở không còn tổ chức thanh tra riêng, mà thực hiện chức năng kiểm tra trong phạm vi quản lý nhà nước, phối hợp chặt chẽ với cơ quan chuyên môn của thành phố.

Theo bà Lê Thanh Thủy, Phó Trưởng phòng Quản lý Môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội), cách tổ chức mới này vừa tinh gọn đầu mối, giảm tầng nấc trung gian, vừa bảo đảm tính thống nhất, hiệu lực trong thực thi pháp luật về môi trường. Mỗi cuộc thanh tra, kiểm tra được quy định rõ phạm vi, thẩm quyền, thời hạn và quy trình phối hợp, giúp tránh chồng chéo, trùng lặp. Theo quy định, một tổ chức, cá nhân không bị thanh tra quá một lần/năm, trừ trường hợp đột xuất nhằm giảm phiền hà cho doanh nghiệp, tăng tính minh bạch và hiệu quả giám sát.

Hội thảo thu hút khoảng 200 cán bộ quản lý lĩnh vực môi trường các sở, ngành, doanh nghiệp và xã, phường trên địa bàn thành phố tham dự. Ảnh: Thu Dung

Đáng chú ý, Quyết định số 47/2025/QĐ-UBND của UBND thành phố đã cụ thể hóa cơ chế phối hợp trong kiểm tra, kiểm soát nguồn thải, nguồn ô nhiễm giữa các cấp. Hệ thống thông tin hai chiều được thiết lập từ Sở Nông nghiệp và Môi trường đến 126 xã, phường; mọi phản ánh, kiến nghị, khiếu nại từ người dân, báo chí hay hệ thống iHanoi đều được tiếp nhận, xử lý qua đầu mối thống nhất. Nhờ vậy, công tác kiểm tra, giám sát môi trường đã chuyển từ cơ chế “báo cáo - chờ chỉ đạo” sang “phát hiện - xử lý ngay”.

Các vụ việc có dấu hiệu vi phạm được kiểm tra kịp thời, không để kéo dài; những phản ánh về xả thải, gây ô nhiễm được giải quyết theo quy trình nhanh, bảo đảm tính pháp lý và khách quan.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Vũ Xuân Tùng cho biết, việc sắp xếp lại hệ thống thanh tra, kiểm tra và triển khai cơ chế phối hợp hai cấp đã giúp thành phố kiểm soát tốt hơn các nguồn thải, giảm đáng kể tình trạng chồng chéo giữa các cơ quan. Cấp thành phố tập trung vào các vụ việc lớn, có tính liên ngành, trong khi cấp xã, phường được trao quyền chủ động phát hiện và xử lý kịp thời vi phạm tại cơ sở.

Nhờ đẩy mạnh tuyên truyền, ý thức bảo vệ môi trường trong nhân dân ngày càng được nâng cao. Ảnh: Hoàng Sơn

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đang từng bước hình thành hệ thống quản trị môi trường liên thông, thống nhất và có trách nhiệm. Mỗi địa bàn, mỗi cấp chính quyền đều được xác định rõ vai trò: Cấp thành phố định hướng - giám sát - tổng hợp; cấp xã, phường là phát hiện - kiểm tra - xử lý bước đầu. Cơ chế này thể hiện tư duy quản lý mới: Pháp luật là công cụ, hành động là thước đo của hiệu lực.

Phân cấp rõ và đề cao trách nhiệm

Nếu như cấp thành phố đóng vai trò định hướng, điều phối thì chính quyền cấp xã, phường là “mắt xích đầu tiên” trong quản lý môi trường. Theo Quyết định số 47/2025/QĐ-UBND, cấp xã được giao quyền tiếp nhận đăng ký môi trường, kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý vi phạm trong phạm vi thẩm quyền, đồng thời báo cáo kết quả về Sở Nông nghiệp và Môi trường trước ngày 20-12 hằng năm.

Đối tượng quản lý của cấp xã rất rộng, từ cơ sở sản xuất nhỏ, làng nghề, hộ kinh doanh đến khu dịch vụ, công trình công cộng. Chính quyền cơ sở nhờ đó nắm chắc tình hình môi trường từng khu vực, phát hiện sớm hành vi vi phạm, chủ động ứng phó với các sự cố phát sinh. Mọi kế hoạch kiểm tra hằng năm đều được gửi Sở trước ngày 10-1 để phối hợp, tránh chồng chéo giữa các đơn vị.

Ở các xã, phường trên địa bàn thành phố Hà Nội duy trì phong trào dọn vệ sinh môi trường vào thứ bảy, chủ nhật hằng tuần. Ảnh: Hoàng Sơn

Để đáp ứng yêu cầu mới, các xã, phường đã cử cán bộ đầu mối chuyên trách về môi trường, tham gia mạng lưới thông tin chung toàn thành phố. Đến nay, đã có 101/126 đơn vị hoàn thành việc đăng ký và kết nối thông tin, qua đó tạo nền tảng cho một cơ chế giám sát hai chiều: Thành phố chỉ đạo - cơ sở phản hồi.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Trọng Nhất, Trưởng phòng Quản lý Môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội), quá trình thực hiện cũng bộc lộ không ít thách thức, như: Năng lực cán bộ môi trường ở cơ sở chưa đồng đều; trang thiết bị phục vụ kiểm tra, quan trắc còn thiếu; quy trình phối hợp ở một số nơi chưa thật nhịp nhàng...

Trước thực tế đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành hướng dẫn nghiệp vụ, tập huấn kỹ năng cho đội ngũ cơ sở, đồng thời thiết lập đường dây nóng và nền tảng dữ liệu chung phục vụ báo cáo, theo dõi và xử lý vi phạm.

“Phân cấp phải đi đôi với kiểm soát. Mỗi cán bộ cơ sở khi được giao quyền cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong việc giám sát và bảo vệ môi trường địa bàn. Chúng tôi không chỉ hướng dẫn nghiệp vụ, mà còn giám sát, đôn đốc, bảo đảm mọi hành động ở cơ sở đều nằm trong khuôn khổ pháp luật”, ông Nguyễn Trọng Nhất nhấn mạnh.

Công tác vệ sinh môi trường được duy trì thường xuyên trên địa bàn thành phố Hà Nội. Ảnh: Hoàng Sơn

Ngoài ra, phân cấp cần đi đôi với kiểm soát, đó là tinh thần xuyên suốt trong Quyết định số 47/2025/QĐ-UBND đề ra. Khi mỗi cấp chính quyền được giao quyền cụ thể và chịu trách nhiệm trực tiếp, bộ máy vận hành hiệu quả hơn, người dân cũng có thêm kênh giám sát và phản hồi minh bạch. Chính quyền hai cấp vì thế không chỉ là mô hình tổ chức, mà là một cơ chế hành động - kiến tạo kỷ cương, nâng hiệu lực pháp luật và củng cố niềm tin công dân.

Thực thi pháp luật về bảo vệ môi trường không thể chỉ dừng ở khẩu hiệu, mà phải được đo bằng hành động, bằng hiệu quả quản lý cụ thể ở từng cấp. Việc thành phố Hà Nội triển khai mô hình chính quyền hai cấp trong lĩnh vực môi trường là bước đi nền tảng, vừa hiện đại hóa bộ máy hành chính, vừa khẳng định quyết tâm xây dựng một Thủ đô phát triển bền vững, xanh - sạch - đáng sống. Khi pháp luật được thực thi đến tận cấp cơ sở, môi trường đô thị sẽ không chỉ được bảo vệ tốt hơn, mà còn phản ánh sức sống của một nền quản trị hiện đại - nơi kỷ cương, trách nhiệm và niềm tin song hành.

Hoàng Sơn