Hà Trung - Miền quê lưu giữ hồn cốt văn hóa xứ Thanh

Đến xã Hà Ngọc, ta bắt gặp nền văn hóa sông Lèn - nơi những làn điệu hò sông Mã mênh mang ngân vang trong tiết tấu và vũ điệu khỏe khoắn “dô khoan… dô huầy”, gửi gắm bao ước mơ đẹp đẽ của người dân lao động miền sông nước. Ghé thăm làng Đông Trung (xã Hà Bình), du khách sẽ được hòa mình trong những vũ điệu văn hóa dân gian đặc sắc như múa rùa, múa đèn, sắc bùa... Còn tại xã Hà Thanh, lễ hội nấu cơm thi, chạy thẻ, đánh mộc mang đến một không khí rộn ràng, đậm chất truyền thống, in đậm dấu ấn vùng quê Bắc Trung Bộ.

Tiết mục dân vũ CLB xã Hà Tân

Ngược lên làng Tâm Quy, xã Hà Tân, người ta như bị cuốn vào những làn điệu chèo trữ tình, duyên dáng của các cô thôn nữ trong đêm hội làng. Tại nhiều làng quê khác, các hình thức văn hóa tâm linh - tín ngưỡng như hát văn, hầu bóng vẫn được duy trì, thể hiện qua các lễ hội tại Đền Cô Bơ - Đền Hàn (xã Hà Sơn), Đền Cây Thị (Hà Ngọc), Phủ Mỗ (Hà Thái), Đền Rồng, Đền Nước (Hà Long), Phủ Suối Mỹ Quan (Hà Vinh), Phủ Trung (thị trấn Hà Trung)...

Các làn điệu dân ca, dân vũ bản địa đã tồn tại qua bao thế hệ, hòa quyện cùng những giai điệu dân gian mộc mạc như cò lả, trống quân, ca trù, hát xẩm, hát ru, hò đối đáp... Những “báu vật” âm thanh ấy vẫn không ngừng âm vang, lay động tâm hồn và được khơi dậy, lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống đương đại.

Những năm gần đây, tại các làng quê trong huyện Hà Trung đã hình thành khoảng 10 - 15 câu lạc bộ (CLB) hát chèo, 5 CLB tuồng (hát bội), 60 CLB thơ ca, bên cạnh các CLB hưu trí, thanh niên, phụ nữ, cựu chiến binh, người cao tuổi... Trong đó, các CLB dân ca, dân vũ là những hình thức hoạt động thu hút đông đảo người dân yêu thích, tự nguyện tham gia.

Mỗi CLB đều có ban chủ nhiệm hoặc người phụ trách, hoạt động dưới sự chỉ đạo của chính quyền và hướng dẫn nghiệp vụ từ các cơ quan chuyên môn. Sự phát triển tự nhiên nhưng bền vững của các CLB - đặc biệt là CLB dân ca, dân vũ đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn, phát huy đời sống văn hóa cộng đồng.

Thi đấu cờ người, CLB dân vũ xã Hà Ngọc

Dân ca, dân vũ là sản phẩm tinh thần được dân gian sáng tạo và lưu truyền, không chỉ làm đẹp thêm bức tranh văn hóa đặc sắc của từng làng xã, mà còn thắt chặt tình làng nghĩa xóm, lan tỏa những giá trị nhân văn, gắn kết truyền thống - hiện tại - tương lai. Nội dung và hình thức hoạt động của các CLB không chỉ tái hiện sinh động cuộc sống, mà còn phản ánh, tôn vinh những điển hình tiên tiến, những tấm gương người tốt - việc tốt từ mái ấm gia đình, dòng họ đến cộng đồng làng xã, tạo nên sức lan tỏa tích cực trong xã hội.

Nhớ lại đêm liên hoan văn nghệ của làng Đồng Ô (xã Hà Tiến) cách đây không lâu một minh chứng sinh động cho phong trào văn hóa cơ sở phát triển mạnh mẽ. Làng có 9 ngõ xóm thì cả 9 tổ văn nghệ đều có chương trình biểu diễn phục vụ dân làng. Ở nhiều xã khác cũng diễn ra hoạt động tương tự. Đặc biệt, CLB hát chèo làng Tâm Quy (xã Hà Tân) với 17 thành viên đã hoạt động như một đội văn nghệ mạnh, thường xuyên giao lưu biểu diễn với các đơn vị trong và ngoài huyện. Trong CLB này có 5 thành viên từng tham gia lớp tập huấn ca trù do Bộ Văn hóa – Thông tin tổ chức tại Hà Nội.

Ngày nay, bên cạnh sự phong phú về các CLB theo lứa tuổi, giới tính, sở thích..., việc duy trì và phát triển các CLB dân ca, dân vũ cần có quy chế hoạt động rõ ràng, cơ chế quản lý phù hợp, nhằm khuyến khích phong trào phát triển ổn định, bền vững. Tùy điều kiện thực tế của từng địa phương, cần xây dựng chương trình biểu diễn, tăng cường giao lưu – hợp tác giữa các CLB để vừa phục vụ nhiệm vụ chính trị, vừa nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân.

Tiết mục Múa sư tử, CLB dân vũ xã Hà Ngọc

Các ngành chuyên môn cần phối hợp với chính quyền cơ sở tổ chức tập huấn nghiệp vụ, hướng dẫn công tác quản lý CLB, bồi dưỡng kỹ năng cho các thành viên nòng cốt từng loại hình dân ca, dân vũ. Đồng thời, phải tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa đương đại, kết hợp bảo vệ, phục dựng và truyền bá các giá trị dân gian nguyên gốc. Qua đó, khắc phục tình trạng mai một, biến dạng, giữ gìn bản sắc riêng của từng vùng đất - đặc biệt là những vùng có đồng bào dân tộc thiểu số, tôn giáo - góp phần thiết thực vào xây dựng nông thôn mới.

Trong bối cảnh hiện nay, các loại hình dân ca, dân vũ truyền thống rất dễ bị mai một, mất chỗ đứng do ảnh hưởng tiêu cực từ văn hóa ngoại lai và cơ chế thị trường. Do đó, việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa tại các làng xã là nhiệm vụ cấp thiết, lâu dài. Rất cần sự quan tâm chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền, sự hưởng ứng của các ngành, đoàn thể, đặc biệt là vai trò chủ động của nhân dân trong việc giữ gìn hồn cốt văn hóa dân tộc.

Lê Như Cương