Hai chị em từng thống trị mảng tiểu thuyết lịch sử Anh

Tên tuổi của hai chị em nhà Porter cần được nhìn nhận lại.

Theo cuốn sách Sister Novelists: The Trailblazing Porter Sisters, Who Paved the Way for Austen and the Brontës của tác giả Devoney Looser, nếu có thể xác định chính xác thời điểm chị em nhà Porter ở đỉnh cao của sự nổi tiếng trong giới văn học, đó có thể là năm 1814.

Hai tên tuổi văn học lớn vào thế kỷ 19

Khi đó, Jane và Anna Maria Porter gần 40 tuổi, sống cùng nhau ở ngoại ô London. Họ đã xuất bản 17 cuốn sách, trong đó có một số cuốn bán chạy nhất trên thế giới và điều đó giúp họ trở thành hai nữ nhà văn có nét đặc sắc riêng trong văn đàn. Sự nỗ lực và giúp đỡ nhau của hai chị em đã giúp họ thành công khi họ trưởng thành từ một ngôi trường dành cho người nghèo nhưng cùng nuôi dưỡng ước mơ, chỉnh sửa cách viết, câu chữ cho nhau để có thể mang về vinh dự lớn cho tên tuổi của gia đình.

Chị em nhà Porter được cho là đã mở ra dòng tiểu thuyết lịch sử hiện đại, dệt nên những câu chuyện lãng mạn, hấp dẫn từ các sự kiện và tình tiết được chọn lọc từ các cuốn sách lịch sử. Họ là những người đầu tiên nhận được sự tán dương của giới phê bình với nhiều tác phẩm trong dòng văn học này, như cuốn Thaddeus of Warsaw của Jane (năm 1803), cuốn The Hungarian Brothers của Maria (1807) hay cuốn The Scottish Chiefs của Jane năm 1810.

Các nhân vật chính của họ - là sự kết hợp giữa các nhân vật lịch sử và các nhân vật được sáng tạo ra - đã cùng tham gia vào các cuộc xung đột đẫm máu tại nhiều chiến trường lịch sử và phải vượt lên nhiều khó khăn để giành được vinh quang và sự tin tưởng. Cả Jane và Anna đều dựa trên sự phân định rõ ràng về giá trị đạo đức để tái hiện sống động hơn những anh hùng và kẻ thất bại trong lịch sử.

Cuốn Scottish Chiefs của Jane. Ảnh: Magnolia Library.

Trong thời kỳ của Jane và Anna, những đóng góp của hai bà cho nền văn học Anh lại càng đáng chú ý khi thế giới đứng trước hàng loạt cuộc chiến tranh của Napoleon. Tiểu thuyết của chị em nhà Porter về tự do và độc lập, lấy bối cảnh các quốc gia bị đe dọa trong nhiều thập kỷ và thế kỷ trước, phần nào phản ánh thực tế lúc đó. Bản thân Napoléon cũng hiểu rõ mối nguy hiểm từ những cuốn sách của Jane và Anna. Ông đã cấm tiểu thuyết của Jane xuất bản ở Pháp, có lẽ vì chúng có thể khuyến khích các cuộc nổi dậy của quần chúng.

Khi Jane qua đời vào năm 1850, bà được gọi là "một trong những tiểu thuyết gia xuất sắc của nước Anh" và "là người đầu tiên mở ra một dòng tiểu thuyết đẹp - tiểu thuyết lãng mạn lịch sử". Sự nghiệp của chị em nhà Porter kết thúc ngay khi chị em nhà Brontë bắt đầu tiến vào văn đàn trong đầu thời kỳ Victoria. Và trong thế kỷ tiếp theo, khi chị em Brontës trở thành những nữ tác giả nổi danh trong lịch sử văn học thế giới thì hai chị em nhà Porter dần dần, và sau đó gần như hoàn toàn bị lãng quên.

Danh tiếng bị phai mờ

Trở lại năm 1814, không ai có thể đoán được rằng danh tiếng của chị em nhà Porter dần dần bị phai mờ. Vào thời điểm đó, cuốn The Recluse of Norway của Maria là một trong những tiểu thuyết đáng nhớ trong số 65 tiểu thuyết được xuất bản ở Anh vào năm đó, cùng các nhà văn nổi tiếng khác như Frances Burney và Maria Edgeworth.

Bức chân dung vẽ Jane Porter. Ảnh: smithsonianmag.

Có thể chị em nhà Porter cũng không biết rằng khi hậu thế nhìn lại khoảng thời gian đó, hai tác giả ghi được dấu ấn nhất lại là những người không được đánh giá cao vào thời điểm bấy giờ.

Một là Jane Austen - người có cuốn tiểu thuyết Mansfield Park không thu hút được sự chú ý của các nhà phê bình và có doanh số bán kém. Tiếng tăm của tác phẩm này rất lâu sau mới được biết đến.

Người kia là một tác giả bí ẩn, với bút danh là “the Great Unknown” với cuốn Waverly or Tis Sixty Years Since - tác phẩm cũng thuộc dòng tiểu thuyết lịch sử lãng mạn và đã nổi danh ngay lập tức vào thời điểm đó.

Dù “the Great Unknown” không khẳng định danh tính thật vào thời điểm đó nhưng tác giả này tuyên bố rằng đã bắt đầu viết Waverley vào khoảng năm 1805 và sau đó đặt nó sang một bên. Câu chuyện đó đã đặt Waverley lên trước các tiểu thuyết lịch sử của chị em nhà Porter.

Vượt lên vấn đề ai là người khởi xướng dòng tiểu thuyết lịch sử, chị em nhà Porter, như thường lệ, vẫn bận rộn với việc viết lách. Cuốn sách thứ 11 của Maria The Recluse of Norway đã được gấp rút hoàn thành vào năm 1814 vì hai chị em đang gặp khó khăn về tiền bạc. May mắn thay, cuốn tiểu thuyết này đã được đón nhận, được tái bản ở Mỹ, được dịch sang tiếng Pháp và sau đó được tái bản lần thứ hai tại Anh vào năm 1816.

Bức chân dung vẽ Maria Porter. Ảnh: smithsonianmag.

Trong khi các tác phẩm của họ thành công và ghi được dấu ấn về các nhà văn nữ thì những cuốn sách tiếp sau của “the Great Unknown” - sau đó được tiết lộ chính là nhà thơ Scotland nổi tiếng Walter Scott - đã lật lại câu chuyện về năng lực của nam giới so với phụ nữ trong việc tạo ra những tác phẩm viễn tưởng.

Hai chị em nhà Porter từng rất giận dữ về các tác phẩm của Walter Scott khi một số cuốn có sử dụng cùng tư liệu lịch sử mà Maria và Jane đã dùng trong tác phẩm của mình. Những tình tiết kích động sự giận dữ của Jane vào mùa xuân năm 1815 về điều này đã bị che giấu trong gần 200 năm, trong hàng nghìn bức thư riêng vẫn chưa được công bố của hai chị em.

Hiện nay, những bức thư hấp dẫn của Jane và Maria, cùng những bí mật mà chúng chứa đựng, đang nằm ở hàng chục thư viện trên toàn cầu. Hầu hết chúng đang nằm ở Mỹ vì tiểu thuyết của Jane đã bán được ít nhất một triệu bản ở Mỹ trước khi bà qua đời. Cuộc đời và sự nghiệp văn chương của hai chị em bị lãng quên này đang được phục dựng lại từ các kho lưu trữ, hai thế kỷ sau khi danh tiếng của họ bị phủ mờ.

Minh Hoa