'Hạn hán' USD nghiêm trọng khiến kinh tế Sri Lanka chìm trong bóng tối

Khi tình trạng khan hiếm USD của Sri Lanka trở nên tồi tệ hơn, một năm kinh tế mới của Sri Lanka với những dấu hiệu bất thường về tình trạng khan hiếm hàng hóa cơ bản đã lan rộng trên toàn đất nước. Chẳng hạn, tình trạng thiếu gas trên diện rộng đã khiến người dân đất nước phải đốt nến, và điều đó đã dẫn đến hệ quả thiếu nguồn cung nến.

Một người đàn ông đếm tiền lẻ tại một trạm xăng vào ngày 18 tháng 10 năm 2021, ở Colombo. Ảnh: Getty Images.

Khi các ngôi nhà tìm kiếm ánh sáng sau khi bị cắt điện, nến là một trong những hàng hóa có nhu cầu ngày càng tăng, nhưng các cây nến cũng đã biến mất khỏi kệ bán hàng tại các siêu thị. Các sản phẩm khác bao gồm sữa bột hay một thức uống bổ sung yêu thích như một tách trà - thức uống dân tộc, cũng biến mất theo.

Việc thiếu nến không phải là dấu hiệu duy nhất cho thấy quốc gia Nam Á đang mắc nợ này không có khả năng chi ngoại tệ để trả cho dầu nhập khẩu – nguyên liệu chạy máy phát điện tại các công ty năng lượng. Các bộ trưởng chính phủ trong chính quyền của Tổng thống Gotabaya Rajapaksa cũng đã cảnh báo về những đêm đen phía trước với các cuộc tranh luận công khai về tình trạng an ninh năng lượng của đất nước.

Bộ trưởng Năng lượng Udaya Gammanpila nói với các phóng viên hôm thứ 4 rằng: “Tôi đã chỉ thị cho Tập đoàn Dầu khí Ceylon cung cấp 10.000 tấn dầu cho Hội đồng Quản trị Điện lực Ceylon( CEB )” – một công ty tiện ích nhà nước sử dụng tên cũ của đảo Ấn Độ Dương. Theo ông, CEB cần khoảng 1.500 tấn dầu mỗi ngày và con số này sẽ đủ cung cấp điện trong tám ngày.

Đổi lại, Bộ trưởng Điện lực Gamini Lokuge đã đưa ra một thông điệp khác, đảm bảo với công chúng rằng các quan chức của ông cam kết cung cấp điện không bị gián đoạn. Ông nói với các phương tiện truyền thông địa phương rằng đất nước sẽ không bị cắt điện vào cuối tháng.

Tuy nhiên, các nhà quan sát dày dạn kinh nghiệm đã cảnh báo rằng tình trạng mất điện rất có thể sẽ xảy đến, sau quyết định của chính phủ Rajapaksa trong tuần này về việc giảm dự trữ ngoại hối của đất nước để thanh toán một trái phiếu chính phủ trị giá 500 triệu USD, đáo hạn vào ngày 18 tháng 1. Theo các nhà quan sát, điều đó đã cắt đứt dòng ngoại hối hạn chế để thanh toán cho một danh sách dài các mặt hàng nhập khẩu, bao gồm cả dầu.

Nishan de Mel, giám đốc điều hành của Verite Research, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Colombo, cho biết: “Chúng tôi đã thiếu nhiên liệu rồi nhưng chúng tôi quyết định sẽ dùng USD để trả nợ. Trong bất kỳ hoàn cảnh khó khăn nào, dân chúng cũng nên chia sẻ với chúng tôi ... đừng nên tăng thêm gánh nặng nỗi đau cho đất nước.”

Quyết định của chính phủ nhằm trả khoản nợ USD này đã khiến tình thế khó xử với đồng USD của Sri Lanka trở nên nhẹ nhõm hơn. Bộ trưởng Tài chính Basil Rajapaksa, em trai của Tổng thống, cho biết tổng nợ nước ngoài của nước này cho năm 2022 là 6,9 tỷ USD, bao gồm cả trái phiếu chính phủ trị giá 1 tỷ USD đáo hạn vào tháng 7.

Nước này bắt đầu một năm chỉ với 1,6 tỷ USD dự trữ ngoại hối có thể sử dụng, với 1,5 tỷ USD bổ sung được rút ra từ giao dịch hoán đổi với Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, theo các nguồn ngân hàng thương mại, không thể được sử dụng để trả nợ cho các thực thể không phải của Trung Quốc.

Một báo cáo mới của Ngân hàng Thế giới cho thấy những sóng gió sẽ mạnh hơn vào năm 2022, thách thức các dự báo tăng trưởng phóng đại của chính phủ quốc gia này. Các quan chức ở Colombo đã ước tính rằng tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội năm nay đạt 5,5% nhờ ngành du lịch hồi sinh. Điều đó xuất hiện sau những tuyên bố rằng đất nước sẽ đạt mức tăng trưởng dự kiến 4,5% vào năm 2021.

Nhưng Ngân hàng Thế giới đã xếp Sri Lanka vào danh sách những quốc gia tụt hậu về kinh tế so với các nước đồng nghiệp Nam Á, dự báo tăng trưởng 2,1% vào năm 2022, giảm so với mức dự kiến 3,3% vào năm 2021.

Đây là ước tính tăng trưởng tồi tệ nhất vào năm 2022 trong khu vực, bao gồm cả Ấn Độ, dự kiến tăng 8,3%; Bangladesh, tăng 6,4%; và Nepal, tăng 3,9%. Ngân hàng Thế giới cho biết trong báo cáo “Triển vọng Kinh tế Toàn cầu” được công bố vào tuần trước của khu vực Nam Á sẽ tăng lên 7,6% vào năm 2022.

Những dấu hiệu ban đầu cho thấy Sri Lanka cạn kiệt USD lần đầu tiên xuất hiện vào giữa năm 2020, khi quốc gia này ngừng tiếp cận thị trường vốn quốc tế để huy động USD thông qua trái phiếu chính phủ để tái cấp vốn cho khoản nợ nước ngoài đang phình to của mình, ước tính khoảng 35 tỷ USD.

Quyết định này theo sau một đợt cắt giảm thuế lớn của chính phủ Rajapaksa mới được bầu vào cuối năm 2019 để thúc đẩy nền kinh tế, từ đó làm trầm trọng thêm thâm hụt ngân sách. Theo các nhà phân tích, điều đó đã khiến các cơ quan xếp hạng quốc tế kinh hoàng về tình trạng của Sri Lanka.

Murtaza Jafferjee, giám đốc điều hành của JB Securities, một công ty tư vấn tài chính tại Colombo cho biết: “Kể từ khi các cơ quan xếp hạng hạ cấp tin dụng của quốc gia này vào giữa năm 2020, hồi chuông cảnh báo đáng lẽ đã vang lên, vì chúng tôi mất quyền tiếp cận thị trường nên không thể tái cấp vốn và đảo nợ. Sự khan hiếm đô la sẽ chỉ trở nên tồi tệ hơn kể từ bây giờ.”

Một số dữ liệu quan trọng đã cho thấy rằng dòng ngoại hối chảy vào Sri Lanka còn rất lâu mới xuất hiện. Theo Ngân hàng Trung ương Sri Lanka, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài chỉ mới thu hút được một khoản nhỏ, trong đó nửa đầu năm 2021 chỉ thu hút được 398 triệu USD.

Hội đồng Đầu tư của đất nước đã đặt mục tiêu đảm bảo 1 tỷ USD vào cuối năm 2021, đây là một mục tiêu đầy tham vọng của quốc gia này khi vào năm 2022 Sri Lanka chỉ thu hút được 550 triệu USD, giảm từ 793 triệu USD so với năm 2019.

Một loạt các yếu tố rủi rõ đã làm trầm trọng hơn vấn đền thiếu hụt ngoại hối của quốc gia. Thâm hụt thương mại dai dẳng của nước này đã đạt trung bình 10 tỷ USD hàng năm trong những năm gần đây; du lịch tụt dốc do COVID-19; và kế hoạch của chính phủ huy động 1,5 tỷ USD bằng cách chào bán các bất động sản có giá trị cao ở Colombo cho các nhà đầu tư nước ngoài đã gặp phải khó khăn.

Một nhân viên ngân hàng thương mại kỳ cựu nhận xét: “Chúng tôi chưa bao giờ cảm thấy tình trạng thiếu hụt đồng USD lại trầm trọng thế này. Các nhà nhập khẩu đã phải xoay xở suốt ba tháng qua để kiểm tra xem ngân hàng thương mại nào còn có đồng USD không.”

Cảng Colombo cũng đã lên tiếng khẳng định về tình trạng này. Theo các nguồn tin từ ngành vận tải, các công-te-nơ đầy hàng hóa đang chất thành đống do các nhà nhập khẩu không thể đảm bảo đủ số tiền bằng USD để thông quan. Các chuyến hàng chở dầu tại bến cảng sầm uất nhất của đất nước này cũng bị ngưng lại chờ đến khi có đủ só tiền USD để được chuyển xuống.

Huy Hoàng (Theo Asia Nikkei )