Hàn Quốc và bữa ăn trưa miễn phí: Khi dinh dưỡng là phúc lợi công bằng cho mọi trẻ em

Chuyển mình sang phúc lợi toàn dân

Trước năm 2010, Hàn Quốc cũng chỉ hỗ trợ bữa ăn miễn phí cho học sinh nghèo. Tuy nhiên, điều này vô tình tạo ra sự phân biệt đối xử và tâm lý mặc cảm cho những đứa trẻ nhận hỗ trợ. Một cuộc tranh luận chính trị gay gắt đã nổ ra, và kết quả là sự ra đời của chính sách "Bữa ăn học đường miễn phí toàn diện" (Universal Free School Meals).

Ý nghĩa lớn nhất của chính sách này chính là xóa bỏ rào cản tài chính và sự kỳ thị. Khi tất cả học sinh, dù là con nhà giàu hay nghèo, đều ngồi chung một bàn, ăn cùng một khay cơm chất lượng như nhau, nhà trường đã tạo ra một môi trường bình đẳng tuyệt đối. Trẻ em nghèo không còn bị "bỏ lại phía sau" về mặt dinh dưỡng. Chúng được đảm bảo tiếp cận tối thiểu một bữa ăn đủ năng lượng và vi chất mỗi ngày, bất kể điều kiện kinh tế gia đình ra sao.

Một bữa ăn tại trường của học sinh Hàn Quốc.

Thu hẹp khoảng cách sức khỏe vùng miền

Thực tế cho thấy, sự chênh lệch về dinh dưỡng giữa thành thị và nông thôn là nguyên nhân chính dẫn đến sự chênh lệch về tầm vóc và sức khỏe. Chính sách bữa ăn chuẩn hóa và miễn phí của Hàn Quốc đóng vai trò như một "bộ cân bằng".

Khi nhà nước chi trả và quy định tiêu chuẩn, một học sinh ở vùng nông thôn hẻo lánh cũng được hưởng suất ăn với lượng protein, rau xanh và sữa tương đương với một học sinh ở thủ đô Seoul. Biến thiên dinh dưỡng theo thu nhập và địa lý giảm đi đáng kể. Điều này không chỉ cải thiện thể chất mà còn tác động tích cực đến tinh thần, sự tập trung và hiệu suất học tập của học sinh, giảm thiểu tỷ lệ vắng học do các vấn đề sức khỏe liên quan đến thiếu ăn.

Chuyên nghiệp hóa: Chìa khóa để miễn phí không có nghĩa là kém chất lượng

Một lo ngại thường thấy là "của cho là của ôi", miễn phí thường đi kèm chất lượng thấp. Tuy nhiên, Hàn Quốc đã giải quyết bài toán này bằng sự chuyên nghiệp hóa nhân sự.

Mô hình của Hàn Quốc chứng minh rằng, chính sách phúc lợi được thiết kế tốt là công cụ mạnh nhất để giải quyết bất bình đẳng dinh dưỡng.

Luật Vệ sinh Thực phẩm và Luật Bữa ăn học đường của Hàn Quốc quy định các trường học phải có Giáo viên Dinh dưỡng (Nutrition Teacher). Đây không phải là nhân viên nhà bếp đơn thuần, mà là những người có bằng cấp chuyên môn, được cấp chứng chỉ hành nghề và thuộc biên chế giáo viên.

Họ có hai nhiệm vụ song hành:

Quản lý bếp ăn: Lên thực đơn, tính toán calo, kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm và giám sát quy trình nấu nướng để đảm bảo bữa ăn "miễn phí" nhưng chất lượng "cao cấp".
Giáo dục: Trực tiếp đứng lớp dạy học sinh về dinh dưỡng, văn hóa ăn uống và giáo dục vị giác.

Chính sự hiện diện của đội ngũ chuyên gia này ngay tại trường học là chốt chặn an toàn, đảm bảo ngân sách phúc lợi được chuyển hóa thành những bữa ăn thực sự chất lượng, tránh tình trạng "nhiều calo rỗng nhưng nghèo vi chất" gây béo phì.

Bài học thực tiễn

Mô hình của Hàn Quốc chứng minh rằng, chính sách phúc lợi được thiết kế tốt là công cụ mạnh nhất để giải quyết bất bình đẳng dinh dưỡng.

Tất nhiên, việc áp dụng ngay lập tức mô hình miễn phí toàn dân là thách thức lớn về ngân sách đối với Việt Nam. Tuy nhiên, bài học cốt lõi ở đây không chỉ là tiền, mà là tư duy quản lý. Chúng ta có thể chưa miễn phí được cho tất cả, nhưng hoàn toàn có thể ưu tiên ngân sách để hỗ trợ nhóm yếu thế một cách hệ thống hơn. Đưa tiêu chuẩn dinh dưỡng vào luật để buộc các nhà cung cấp phải tuân thủ. Và quan trọng nhất, cần tiến tới việc có nhân sự chuyên trách về dinh dưỡng trong trường học để giám sát chất lượng, thay vì phó mặc cho các đơn vị cung cấp suất ăn bên ngoài.

Đầu tư vào bữa ăn học đường chính là đầu tư trực tiếp và hiệu quả nhất cho nguồn nhân lực tương lai của đất nước.

ThS.BS Dương Thị Phượng