Hàng loạt CEO bắt đầu lên tiếng về việc AI sẽ thay thế việc làm, giảm nhu cầu tuyển dụng

Nhiều CEO đang bày tỏ lo ngại AI sẽ khiến nhu cầu tuyển dụng giảm xuống, tỷ lệ thất nghiệp sẽ tăng lên.

Theo Wall Street Journal, những ngày gần đây, các giám đốc điều hành (CEO) hàng đầu từ những tập đoàn công nghệ và công nghiệp lớn đã công khai bày tỏ lo ngại sâu sắc rằng trí tuệ nhân tạo (AI) có thể gây ra sự suy giảm đáng kể cơ hội việc làm, đặc biệt trong các lĩnh vực đòi hỏi lao động trí óc.

AI SẼ KHÔNG TẠO RA NHIỀU VIỆC LÀM NHƯ CÁC ĐỢT CHUYỂN ĐỔI CÔNG NGHỆ TRƯỚC

Cụ thể, những lãnh đạo như Dario Amodei của Anthropic, Andy Jassy của Amazon, và Jim Farley của Ford đã đưa ra những cảnh báo rõ ràng về tác động tiềm tàng của AI đối với thị trường lao động. Ông Amodei dự đoán rằng AI có thể loại bỏ tới 50% số công việc cấp nhập môn trong các ngành trí óc, đồng thời đẩy tỷ lệ thất nghiệp lên mức từ 10% đến 20% trong vòng từ một đến năm năm tới, ảnh hưởng mạnh mẽ đến các lĩnh vực như công nghệ thông tin, tài chính, luật pháp, và tư vấn.

Trong khi đó, Jassy tiết lộ rằng lực lượng lao động văn phòng của Amazon có thể bị thu hẹp đáng kể khi các công cụ AI tối ưu hóa hiệu suất làm việc, còn Farley dự báo rằng gần một nửa số công việc trí óc có thể bị thay thế bởi tự động hóa trong tương lai gần.

Những phát biểu này phản ánh một xu hướng ngày càng rõ rệt trong giới lãnh đạo doanh nghiệp rằng sự phát triển vượt bậc của AI có thể vượt xa khả năng tạo ra các công việc mới, trái ngược với các đợt chuyển đổi công nghệ trước đây – như cuộc cách mạng công nghiệp hoặc sự bùng nổ internet – khi các vai trò mới cuối cùng cũng xuất hiện để bù đắp.

Một số CEO khác, chẳng hạn như Marianne Lake của JPMorgan Chase, đã đề xuất khả năng cắt giảm nhân sự lên đến 10% nhờ việc áp dụng AI vào quy trình kinh doanh, trong khi Marc Benioff của Salesforce tiên đoán một kịch bản nơi lực lượng lao động con người sẽ phải làm việc song song và phụ thuộc ngày càng nhiều vào các hệ thống AI.

Tuy nhiên, không phải tất cả các lãnh đạo đều đồng thuận về mức độ hoặc thời điểm tác động này diễn ra. Những người như Jensen Huang của Nvidia và Brad Lightcap của OpenAI lập luận rằng AI có thể chỉ tự động hóa các nhiệm vụ cụ thể thay vì xóa bỏ toàn bộ công việc, đề xuất một quá trình chuyển đổi chậm rãi hơn, nơi con người và máy móc có thể hợp tác thay vì cạnh tranh.

CÁC TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU CŨNG DỰ BÁO TÁC ĐỘNG TOÀN DIỆN CỦA AI

Những cảnh báo từ các CEO không chỉ là tiếng nói cá nhân mà còn được củng cố bởi các dự báo chi tiết từ các viện nghiên cứu uy tín. Tổ chức nghiên cứu kinh tế McKinsey Global Institute (MGI) gần đây đã công bố một báo cáo chi tiết, dự đoán rằng vào năm 2030, AI có thể tự động hóa tới 30% các hoạt động trong nền kinh tế toàn cầu, tương đương với 400 triệu đến 800 triệu việc làm bị thay thế, tập trung chủ yếu vào các công việc lặp lại hoặc có thể được mã hóa.

Nhiều hãng nghiên cứu đang đưa ra những dự báo về tác động việc làm của AI. Ảnh minh họa

Đặc biệt, các ngành như ngân hàng, bán lẻ và dịch vụ khách hàng được dự báo sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, với tỷ lệ tự động hóa có thể lên đến 60% các nhiệm vụ cơ bản. Tương tự, Gartner, một công ty tư vấn chiến lược, đã đưa ra cảnh báo rằng 20% đến 25% công việc văn phòng truyền thống có thể biến mất vào năm 2027, nhấn mạnh rằng các vai trò đòi hỏi tư duy sáng tạo hoặc tương tác xã hội sẽ ít bị ảnh hưởng hơn.

Oxford Economics, trong một nghiên cứu năm 2023 được cập nhật gần đây, cũng dự báo rằng AI và tự động hóa có thể làm giảm 20 triệu việc làm trên toàn cầu vào năm 2030, đặc biệt tại các thị trường phát triển như Mỹ và châu Âu, nơi công nghệ được áp dụng rộng rãi. Báo cáo này chỉ ra rằng các công việc trong lĩnh vực sản xuất, hành chính, và thậm chí một phần dịch vụ chuyên môn như kế toán hoặc phân tích dữ liệu có nguy cơ cao bị thay thế.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu tại Oxford cũng lưu ý rằng sự bùng nổ của các ngành mới liên quan đến AI, như phát triển phần mềm AI, bảo trì hệ thống, và đạo đức công nghệ, có thể tạo ra khoảng 10 triệu đến 15 triệu việc làm mới, dù con số này có thể không đủ để bù đắp sự mất mát.

TÁC ĐỘNG TỔNG THỂ CỦA AI VẪN CÒN LÀ MỘT ẨN SỐ

Những tuyên bố từ các CEO đặt ra câu hỏi liệu đây là những lo ngại chân thực hay chỉ là các chiến lược nhằm thúc đẩy nhân viên thích nghi nhanh chóng với các công cụ AI, làm hài lòng nhà đầu tư, hoặc biện minh cho các biện pháp cắt giảm chi phí như sa thải hàng loạt.

Các nhà phê bình cho rằng một số CEO có thể đang khuếch đại nỗi sợ hãi để phù hợp với xu hướng ngành hoặc đáp ứng kỳ vọng của cổ đông, đặc biệt khi các công ty như Microsoft và IBM đã công bố cắt giảm hàng nghìn việc làm trong bối cảnh đầu tư mạnh vào AI. Chẳng hạn, Microsoft đã thông báo sa thải 1.800 nhân viên vào đầu năm 2025 để tập trung vào các dự án AI, trong khi IBM cũng cắt giảm 3.900 việc làm để tối ưu hóa chi phí.

Mặt khác, sự thiếu vắng các quy định chủ động từ chính phủ hoặc các chiến dịch nâng cao nhận thức công chúng, như một số lãnh đạo chỉ ra, phản ánh sự chuẩn bị chưa đầy đủ trước sự thay đổi này. Các chuyên gia từ McKinsey nhấn mạnh rằng nếu không có chính sách hỗ trợ tái đào tạo lao động hoặc trợ cấp chuyển đổi nghề nghiệp, khoảng cách kỹ năng (skills gap) có thể gia tăng, khiến hàng triệu người lao động rơi vào tình trạng thất nghiệp dài hạn.

Dù tiềm năng của AI trong việc tăng cường năng suất và đổi mới được công nhận rộng rãi – ví dụ như khả năng chữa trị các bệnh hiểm nghèo, tối ưu hóa chuỗi cung ứng, hoặc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu – tốc độ và phạm vi phá vỡ của nó có thể vượt quá khả năng thích nghi của người lao động. Các viện nghiên cứu như World Economic Forum (WEF) dự báo rằng AI có thể đóng góp thêm 15,7 nghìn tỷ USD vào nền kinh tế toàn cầu vào năm 2030, nhưng đồng thời cảnh báo rằng hơn 85 triệu việc làm có thể bị thay thế, trong khi chỉ tạo ra khoảng 97 triệu việc làm mới, chủ yếu trong các lĩnh vực kỹ thuật số và sáng tạo.

Một số chuyên gia đề xuất rằng việc tập trung vào các kỹ năng mà AI gặp khó khăn, như giao tiếp cảm xúc, giải quyết vấn đề phức tạp, hoặc các công việc đòi hỏi thể chất (ví dụ: xây dựng, y tá thực hành), có thể là con đường nghề nghiệp an toàn hơn trong tương lai. Tuy nhiên, hiện tại tác động tổng thể vẫn còn là một ẩn số, khi công nghệ tiếp tục phát triển và các chính sách điều chỉnh chưa được triển khai đồng bộ trên toàn cầu. Cuộc tranh luận này không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là câu hỏi lớn về tương lai của xã hội trong kỷ nguyên AI.

Thanh Minh