Hàng may mặc, da giày Việt Nam chật vật trước biện pháp hạn chế của Hoa Kỳ

Trong số các nhà xuất khẩu hàng may mặc, Việt Nam đang phải đối mặt với tác động nặng nề nhất từ Đạo luật bảo vệ lao động cưỡng bức người Duy Ngô Nhĩ (UFLPA), theo dữ liệu đánh giá của Reuters. Luật có hiệu lực từ tháng 6 yêu cầu các công ty chứng minh rằng họ không sử dụng nguyên liệu thô hoặc linh kiện được sản xuất bằng lao động cưỡng bức ở Tân Cương.

Công nhân làm việc tại một nhà máy may mặc ở tỉnh Bắc Giang. Ảnh: Reuters

Quy định của Hoa Kỳ đã gây tổn hại khi nó làm giảm nhu cầu mua sắm quần áo ở các nước giàu, từ đó đã làm giảm sản lượng công nghiệp và xuất khẩu của Việt Nam, nhà cung cấp chính cho các thương hiệu lớn như Gap, Nike và Adidas.

Theo dữ liệu của Hải quan Hoa Kỳ tính đến ngày 3 tháng 4, hơn 80% trong số hàng may mặc và giày dép trị giá 15 triệu đô la được UFLPA kiểm tra đến từ Việt Nam, chỉ 13% được thông quan.

Dệt may và giày dép của Việt Nam sẽ hưởng lợi mạnh mẽ từ TPP, sau khi xuất khẩu 31 tỷ USD vào năm ngoái cho các thương hiệu như Nike, Adidas, H&M, Gap, Zara, Armani và Lacoste.

Theo Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, nhiều nhà nhập khẩu Hoa Kỳ vẫn lạc quan, nhưng chuỗi cung ứng của họ vẫn có thể bị gián đoạn do các doanh nghiệp sản xuất hàng may mặc của Việt Nam phụ thuộc khoảng một nửa nguyên liệu đầu vào từ Trung Quốc.

Do các lệnh trừng phạt đã tăng theo cấp số nhân trong những tháng đầu năm nay, nên giá trị các lô hàng từ Việt Nam bị từ chối nhập cảnh vào Mỹ đã vượt quá 2 triệu USD, gấp ba lần so với hàng từ Trung Quốc.

Mặc dù các biện pháp kiểm soát của Hoa Kỳ đối với ngành công nghiệp điện tử thường xuyên hơn rất nhiều, đặc biệt là đối với các tấm pin mặt trời có thể được sản xuất từ polysilicon từ Tân Cương, nhưng chỉ có 1% hàng hóa điện tử được kiểm tra bị từ chối nhập cảnh, so với 43% lô hàng may mặc và giày dép.

Tổng cộng, hải quan đã kiểm tra gần 3.600 lô hàng trị giá hơn 1 tỷ USD từ nhiều quốc gia để xác định rằng chúng không chở hàng hóa có đầu vào từ lao động cưỡng bức ở Tân Cương, theo dữ liệu hải quan Hoa Kỳ.

Nhập khẩu từ Tân Cương

Mặc dù các lô hàng bị tạm dừng chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tổng giá trị 27 tỷ USD hàng may mặc và giày dép mà Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ vào năm ngoái, nhưng rủi ro tuân thủ có thể dẫn đến những thay đổi trầm trọng hơn đối với Việt Nam.

Theo Bộ Thương mại Hoa Kỳ, điều đó sẽ ảnh hưởng đến người tiêu dùng Hoa Kỳ vì Việt Nam là nguồn cung cấp hàng may mặc bông chính cho nước này.

Sheng Lu, Giám đốc Khoa Nghiên cứu Thời trang và May mặc tại Đại học Delaware, cho biết: “Sự phụ thuộc nặng nề của Việt Nam vào nguyên liệu dệt bông từ Trung Quốc có nguy cơ lớn liên quan đến bông Tân Cương, vì tỉnh này sản xuất hơn 90% lượng bông của Trung Quốc”.

Ông cho biết Việt Nam khó có thể giảm đáng kể sự phụ thuộc đó vì nhiều nhà sản xuất ở đây thuộc sở hữu của các nhà đầu tư Trung Quốc.

Một lãnh đạo ngành công nghiệp và một quan chức chính phủ đã xác nhận với Reuters rằng một số nhà cung cấp Việt Nam có thể khó tuân thủ các quy định mới, vì họ nhập khẩu bông từ Tân Cương hoặc vì họ không thể chứng minh rằng họ không tuân thủ.

Ủy ban Hàng hải Liên bang, cơ quan Hoa Kỳ chịu trách nhiệm về vận tải biển quốc tế, đã cảnh báo vào đầu tháng này rằng các cuộc kiểm tra của UFLPA có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng.

Trong một cuộc khảo sát năm ngoái, gần 60% các nhà quản lý ngành thời trang Hoa Kỳ cho biết họ đang tìm nguồn cung cấp từ các quốc gia bên ngoài châu Á như một phản ứng đối với luật lao động cưỡng bức.

Sheng Lu cho biết rất khó để các công ty Hoa Kỳ nhanh chóng tìm được nhà cung cấp thay thế, vì vậy dự kiến sẽ có nhiều đợt kiểm tra hơn đối với hàng hóa Việt Nam.

Ông nói, các công ty phương Tây nên "nỗ lực nhiều hơn để lập bản đồ chuỗi cung ứng của họ, tìm ra nơi sản xuất từng công đoạn và chứng minh sự cẩn trọng đầy đủ".

Sa thải công nhân

Nhu cầu yếu đã buộc ngành công nghiệp, ngành sử dụng lao động lớn thứ hai của Việt Nam sau nông nghiệp, phải sa thải gần 3% trong số 3,4 triệu lao động kể từ tháng 10, dẫn đến xuất khẩu cả nước giảm 11,9% và giảm 2,3% sản lượng trong quý đầu tiên của năm nay. So với cùng kỳ năm trước, tốc độ tăng trưởng có chậm lại.

Khoảng một phần ba số giày Nike và Adidas bán trên toàn cầu được sản xuất tại Việt Nam, tương ứng 26% và 17% quần áo của Nike và Adidas được sản xuất tại Việt Nam.

Tuy nhiên, theo báo cáo thường niên mới nhất được cập nhật đến tháng 5/2022, Nike đã giảm đáng kể hoạt động sản xuất hàng may mặc và giày dép tại Việt Nam, mặc dù Việt Nam vẫn là trung tâm sản xuất chính của Nike. Nike đã không trả lời các câu hỏi về UFLPA.

Adidas cũng không bình luận về UFLPA, nhưng cho biết việc giảm quy mô của các nhà cung cấp Việt Nam sẽ tôn trọng luật pháp địa phương. Người phát ngôn của Adidas cho biết: “Việt Nam vẫn là một trong những quốc gia cung cấp chính của chúng tôi.

Gap cho biết họ không có lô hàng nào bị giữ lại.

Hai quan chức của hiệp hội thương mại ngành may mặc và giày dép Hoa Kỳ cho biết các quy định mới cho đến nay không có tác động lớn đến Việt Nam và đổ lỗi cho việc cắt giảm việc làm gần đây là do nhu cầu toàn cầu thấp hơn.

Pou Chen, nhà cung cấp chính cho Nike và Adidas, đang tiến hành sa thải hàng loạt nhân viên tại Việt Nam khi họ có kế hoạch đầu tư vào sản xuất tại Ấn Độ, Reuters đưa tin vào tháng Hai.

Mọi người đã bị sa thải tại một nhà thầu của công ty đồ thể thao Hoa Kỳ Under Armour, và các công nhân đã bị cắt giảm giờ làm tại Regina Miracle International, nhà cung cấp đồ lót khổng lồ của Hoa Kỳ Victoria's Secret, các công nhân và giám đốc điều hành nói với Reuters. Tuy nhiên, những công ty đó đã không trả lời các câu hỏi của Reuters.

“Thông thường các công ty tuyển lao động sau Tết Nguyên đán, nhưng năm nay mọi thứ diễn ra ngược lại”, cô Nguyễn Thị Hương, 45 tuổi, làm việc cho Pou Chen 10 năm và vừa bị mất việc, cho biết.

Thành An (Theo Reuters)