Hành trình đổi thay ở vùng cao: Từ 'cho không' đến 'trao cơ hội'

Từ hỗ trợ trực tiếp sang trao cơ hội

Trong bối cảnh tình hình phát triển kinh tế - xã hội của cả nước ngày càng được nâng cao, việc tập trung nguồn lực và ưu tiên đúng đối tượng vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là yêu cầu tất yếu. Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025, vì thế, được xem là đòn bẩy chính sách quan trọng để xóa khoảng cách chênh lệch về phát triển giữa các vùng, mở ra cơ hội vươn lên cho nhiều địa phương còn khó khăn. Điểm nổi bật trong công tác triển khai chương trình chính là việc nhiều địa phương đã chủ động chuyển từ “hỗ trợ cho không” sang “trao cơ hội để phát triển”.

Tiêu biểu như tại tỉnh Đắk Lắk, các mô hình sản xuất liên kết, như cà phê ở Ea Na hay chăn nuôi bò, trồng cây ăn quả ở Cư M’gar, Buôn Đôn, Krông Bông… đều cho thấy hiệu quả rõ rệt: người dân vừa được hỗ trợ ban đầu, vừa học được kỹ thuật, vừa có đầu ra ổn định. Nhờ vậy, không chỉ thu nhập được nâng cao mà quan trọng hơn là tư duy làm kinh tế của đồng bào dân tộc thiểu số ở Đắk Lắk đã thay đổi căn bản - từ trông chờ, ỷ lại sang chủ động, tự lực.

Ông Y Gôn Knul, Trưởng buôn Tuôr A, xã Ea Na chia sẻ: “Năm 2024, buôn chúng tôi được hỗ trợ 15 con bò sinh sản và 2 căn nhà, mỗi căn trị giá 70 triệu đồng. Bà con rất phấn khởi, có thêm điều kiện vươn lên thoát nghèo”. Ông cũng cho biết thêm, nhờ nguồn vốn và hướng dẫn kỹ thuật từ chương trình, nhiều hộ dân đã mạnh dạn tái canh cà phê theo hướng xen canh sầu riêng, điều hoặc chuyển sang mô hình nông nghiệp hữu cơ, giúp tăng năng suất và hiệu quả kinh tế.

Tại Điện Biên, chương trình cũng được thực hiện dưới nhiều hoạt động, trong đó đặc biệt nhấn mạnh vào công tác đào tạo nghề, hỗ trợ chuyển đổi nghề cho lao động nông thôn, người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Hàng năm UBND tỉnh chỉ đạo các cấp, cơ quan chức năng tổ chức điều tra, khảo sát nhu cầu học nghề; tuyên truyền, tư vấn, phổ biến về công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn; vận động bà con nông dân tham gia học nghề.

Đổi mới cách làm, tăng cường giao quyền cho địa phương

Theo Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 chính thức được triển khai từ cuối năm 2022, đến nay đã được cả hệ thống chính trị, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số đón nhận, hưởng ứng.

Qua 3 năm triển khai, chương trình đã nâng thu nhập bình quân của đồng bào dân tộc thiểu số lên mức 43,4 triệu đồng (tăng 3,1 lần so với năm 2020), dự kiến hết giai đoạn sẽ đạt 45,9 triệu đồng, tăng 3,3 lần so với mục tiêu đề ra (mục tiêu ban đầu là tăng 2 lần). Nhóm lao động trong độ tuổi được đào tạo nghề hiện đạt bình quân 54,8%, dự kiến cả giai đoạn đạt 57,8% (mục tiêu đặt ra là 50%).

Chính phủ xác định giai đoạn 2026 - 2030, sẽ cân đối, ưu tiên bố trí nguồn lực để nguồn vốn giải ngân cho chương trình tăng khoảng 10 - 15% so với giai đoạn 2021 - 2025. Để việc triển khai chương trình trong giai đoạn II đạt hiệu quả, Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo ông Đào Ngọc Dung nhấn mạnh nguyên tắc cơ bản của giai đoạn này là thu gọn đầu mối quản lý, phân công nhiệm vụ rõ ràng, trao toàn quyền cho địa phương tự chủ động lập kế hoạch, huy động phân bổ nguồn lực, tổ chức thực hiện để đạt các mục tiêu đề ra cho từng mục tiêu và cho cả giai đoạn; thực hiện tốt phương châm “6 rõ” theo chỉ đạo của Thủ tướng - rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm, và rõ thẩm quyền.

“Tinh thần chung là giao quyền cho địa phương: địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói tại Hội nghị toàn quốc tổng kết Chương trình, diễn ra vào giữa tháng 8/2025.

Về nội dung định hướng, trong giai đoạn tới, chương trình sẽ tiếp tục tập trung 5 vấn đề khó khăn nhất hiện nay ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây là những vấn đề có tính thời sự, bao gồm: điều kiện hạ tầng xã hội khó khăn nhất; chất lượng nguồn nhân lực thấp nhất; kinh tế - xã hội chậm phát triển nhất; tiếp cận dịch vụ khó khăn nhất; tỷ lệ hộ nghèo cao nhất.

Về cách làm, Bộ trưởng cho biết sẽ tập trung đổi mới cơ bản: “Cấp nào, người nào làm tốt nhất thì giao cho người đó. Làm có trọng tâm, trọng điểm. Trung ương chủ yếu xây dựng chính sách, kiểm tra giám sát, định hướng xây dựng mô hình; giao quyền cho địa phương quyết định từ nội dung Chương trình, phân bổ nguồn lực”.

Diệp Anh