Hành trình đưa công nghiệp hỗ trợ Việt Nam bứt phá

Từ khung khổ pháp lý đến hành động cụ thể

Ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) khẳng định vai trò của công nghiệp hỗ trợ trong nền sản xuất. Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn chỉ rõ thực trạng: sau gần một thập kỷ triển khai Nghị định 111, nhiều mục tiêu quan trọng vẫn chưa đạt kỳ vọng. Trong ngành ô tô, tỷ lệ nội địa hóa mới chỉ đạt 15-20%, trong khi mục tiêu đến năm 2030 là 30-40%. Ngành điện tử, vốn chiếm hơn 30% tổng giá trị xuất khẩu công nghiệp chế biến chế tạo, vẫn phụ thuộc lớn vào linh kiện nhập khẩu, khiến giá trị gia tăng tại chỗ thấp, năng lực cạnh tranh hạn chế.

Chính vì vậy, việc ban hành Nghị định 205 được coi là bước đi kịp thời và chiến lược. Điểm mới của nghị định này là thay vì chỉ dừng ở việc định hướng chính sách, nhà nước đã đưa ra cơ chế hỗ trợ thực chất và rõ ràng hơn. Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ được hỗ trợ tối đa 70% chi phí cho hoạt động chuyển giao công nghệ và cải tiến quy trình sản xuất, đồng thời được hưởng các ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai. Đây là những công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp giảm gánh nặng tài chính, mạnh dạn đầu tư công nghệ và từng bước đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các tập đoàn đa quốc gia.

Ông Phạm Thanh Bình, đại diện Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho rằng, hiện nay bối cảnh trong nước và quốc tế đã thay đổi mạnh mẽ. Nếu không điều chỉnh, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Theo ông, Nghị định 205 không chỉ khắc phục hạn chế của Nghị định 111, mà còn đưa ra các giải pháp cụ thể để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ, đào tạo nhân lực và mở rộng thị trường.

Một điểm quan trọng khác của nghị định mới là xây dựng hệ thống trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp vùng và địa phương. Các trung tâm này vừa đào tạo, tư vấn, vừa trình diễn công nghệ, tạo điều kiện để doanh nghiệp Việt tiếp cận trực tiếp với công nghệ tiên tiến, thay vì chỉ học qua tài liệu hoặc tham quan ở nước ngoài. Đây là bước chuyển quan trọng từ “khung khổ pháp lý” sang “hành động cụ thể”, tạo ra nền tảng để doanh nghiệp Việt chuyển mình mạnh mẽ.

Hướng tới xây dựng một hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ bền vững

Hệ sinh thái doanh nghiệp chủ động hội nhập

Ông Chu Việt Cường, Giám đốc Trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp cho biết, 2 trung tâm kỹ thuật (IDC) tại phía Bắc và phía Nam sẽ đóng vai trò hạt nhân trong việc thực thi Nghị định 205. IDC phía Bắc được xây dựng tại khu công nghệ cao Hòa Lạc (Hà Nội), dự kiến vận hành vào cuối năm 2025. Đây sẽ là nơi tổ chức các khóa đào tạo kỹ sư, kỹ thuật viên và chuyên gia quản lý; đồng thời là không gian trình diễn công nghệ, tạo cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam học hỏi trực tiếp. IDC phía Nam tại TP. Hồ Chí Minh cũng sẽ được triển khai với quy mô tương tự.

Theo kế hoạch, giai đoạn 2025-2026, IDC sẽ tập trung tìm kiếm, đánh giá và lựa chọn nhà cung cấp tiềm năng, đồng thời phối hợp với chuyên gia từ Hàn Quốc, Nhật Bản để đào tạo và tư vấn cải tiến. Giai đoạn 2027-2028, mục tiêu là mở rộng quy mô, hình thành các cụm công nghiệp liên kết ngành, giúp doanh nghiệp nội địa trở thành nhà cung cấp cho các tập đoàn FDI. Đến 2029-2030, IDC hướng tới hợp tác sâu và hội nhập bền vững, hỗ trợ doanh nghiệp đăng ký sở hữu trí tuệ, thương mại hóa sản phẩm và tham gia mạng lưới cung ứng toàn cầu.

Cùng với đó, Bộ Công Thương đã hoàn thiện cơ sở dữ liệu của hơn 6.000 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, trải dài trên các lĩnh vực như cơ khí, ô tô, điện - điện tử, dệt may, da giày, công nghệ cao. Đây là “bản đồ số” giúp nhà đầu tư và Tập đoàn FDI dễ dàng tra cứu đối tác, đồng thời giúp doanh nghiệp trong nước quảng bá năng lực, kết nối trực tuyến với khách hàng quốc tế. Sự minh bạch này được kỳ vọng sẽ thúc đẩy nhanh quá trình liên kết cung cầu, giảm bớt khoảng cách thông tin vốn là rào cản lâu nay.

Điểm sáng khác được ghi nhận là sự tham gia trực tiếp của các tập đoàn lớn trong chương trình cải tiến doanh nghiệp. Như Tập đoàn Samsung đã tư vấn cho hàng chục doanh nghiệp Việt, giúp giảm tỷ lệ lỗi sản phẩm từ 5% xuống chỉ còn 0,5% và tiết kiệm 30% chi phí. Toyota cũng đã đào tạo hàng trăm kỹ thuật viên cơ khí và khuôn mẫu, giúp nhiều doanh nghiệp từng bước đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của chuỗi sản xuất ô tô toàn cầu. Những kết quả này cho thấy, khi được hỗ trợ đúng hướng, doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể chủ động hội nhập và nâng cấp vị thế trong chuỗi giá trị.

Quan trọng hơn, nghị định mới không chỉ dừng lại ở mục tiêu tăng tỷ lệ nội địa hóa, mà còn hướng tới xây dựng một hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ bền vững. Ở đó, doanh nghiệp Việt không còn là “vệ tinh phụ thuộc”, mà từng bước trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, có khả năng cạnh tranh ngang tầm với các đối tác quốc tế.

Các chuyên gia cho rằng, Nghị định 205 là một cú hích chính sách mang tính chiến lược. Với sự kết hợp giữa hỗ trợ tài chính, xây dựng trung tâm chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực và cơ sở dữ liệu minh bạch, nghị định đã tạo ra nền tảng để doanh nghiệp Việt Nam bước từ thế bị động sang chủ động hội nhập.

Nếu được triển khai đồng bộ và nhất quán, Nghị định 205 sẽ mở ra cơ hội để công nghiệp hỗ trợ Việt Nam bứt phá, đưa doanh nghiệp nội địa không chỉ tham gia mà còn giữ vai trò quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Trần Hương